شوراها؛ تجلی بخش حقوق شهروندی

مشورت یکی از رکن های مهم تصمیم گیری در جوامع انسانی است. جامعه ای که در آن به مشورت پرداخته نشود به سمت دیکتاتوری و استبداد پیش خواهد رفت و همه ی اندیشمندان بر این امر اشتراک نظر دارند که همیشه خرد جمعی بر خرد و اندیشه فردی برتری دارد.

در کشوری که هم فکری و نظرخواهی، ملاک اساسی تصمیم گیری ها است، بهترین شیوه ها و مسیرها انتخاب و در نتیجه آرمان ها و هدف های آن نظام زودتر محقق می شود.

شکل گیری انجمن های مشورتی در ایران سابقه ای به قدمت تاریخ فرهنگ و تمدن این مرزوبوم دارد، با ورود دین اسلام به ایران و با توجه به جایگاه ویژه مشاوره و مشورت در اسلام، این امر بیش از پیش مورد توجه مردم قرار گرفت. در اهمیت شورا همین بس که سوره ای در قرآن به این نام وجود دارد.

شوراها تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به دلیل وابستگی شدید اعضای آن به حکومت های وقت و حاکمان عملکردی مطلوب و قابل ملاحظه نداشت و پیش از آن که به مشکلات و نیازهای مردم بپردازند، در جهت تامین خواسته های فرمانروایان گام بر می داشتند.

انقلاب اسلامی ایران در 22 بهمن 1357 هجری خورشیدی به پیروزی رسید، امام خمینی معمار انقلاب برای محقق ساختن یکی از بزرگترین آرمان های نظام اسلامی مبنی بر حق حاکمیت مردم بر سرنوشت خود ، نهم اردیبهشت 1358 هجری خورشیدی، در حکمی شورای انقلاب را موظف کرد تا آیین نامه اجرایی تشکیل شوراها را تهیه، تنظیم و به منظور اجرا در اختیار دولت قرار دهد.

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصل 6 زمانی که مراجعه به آرای عمومی را، شیوه ی اداره ی امور کشور معرفی می کند و انتخابات را تنها روش برای دستیابی به این هدف برمی شمارد، ضمن اشاره به انتخاب رییس جمهوری و نمایندگان مجلس شورای اسلامی، از انتخاب اعضای شوراهای اسلامی به عنوان ابزاری برای تحقق حاکمیت مردم و تجلی اراده عمومی یاد می کند.

این قانون در اصل هفتم، از شوراها به عنوان یکی از رکن های تصمیم گیری و اداره امور کشور نام برده و فصل هفتم این قانون را به شوراها اختصاص داده است. در این فصل از اصل یکصد تا 106 وظایف، چگونگی انتخاب و سایر مسایل مربوط به شوراها را بیان کرده است.

اما شورا با این درجه از اهمیت و این میزان تاکید قانون اساسی بر نقش و ضرورت آن به دلایل مختلفی در 20 سال نخست پس از پیروزی انقلاب چندان مورد توجه قرار نگرفت و نخستین انتخابات رسمی شوراها در هفتم اسفند 1377 هجری خورشیدی، در چارچوب برنامه ی توسعه سیاسی، گسترش نهادهای مدنی و مشارکت عمومی برگزار شد و شوراهای شهر و روستا برای نخستین بار در نهم اردیبهشت 1378 هجری خورشیدی، در سالروز فرمان تاریخی امام خمینی درباره شوراها و با صدور پیام ویژه مقام معظم رهبری برای دوره ی چهار ساله، کار خود را آغاز کرد.

شوراها به عنوان یک نهاد برگرفته از تعالیم اسلامی با زیرساخت فکری مبتنی بر مشارکت مردم، وحدت و انسجام نهفته در مردم سالاری دینی شکل گرفتند و به مثابه بازوان قدرتمند شهرداران و دهیاران در اداره ی شهرها و روستاها به ایفای نقش پرداختند، پس لازم است تا هموطنان با انتخابی آگاهانه، افرادی متخصص و آگاه به مسایل روز را برای اداره هرچه بهتر این نهاد برگزینند.

آیت الله خامنه ای مقام معظم رهبری در پیامی به شوراهای اسلامی شهر و روستا فرمودند: «.... در فهرست خدماتی که شوراها به آن می پردازند، باید حفظ هویت و اصالت شهرها و روستاها و پایبندی به معماری اسلامی و ایرانی و رعایت زیبایی و استحکام بناها و ترویج فرهنگ نظم و قانون و گسترش نمادهای دین و اخلاق، و آسان سازی خدمت رسانی و عدالت و فراگیری در خدمات شهری و توسعه فضای سبز و اهتمام به سلامت محیط زیست و توجه به نیازهای جانبازان و مصدومان جسمی و نگاه عدالت گستر به محله ها و اشخاص محروم، وتوجه ویژه به بانوان و نیز جوانان، برجسته شود و همواره، مد نظر قرار گیرد...»

در روز شوراها نگاهی کوتاه به چهار دوره انتخابات این نهاد مردم سالار داریم:



***نخستین دوره انتخابات شوراهای شهر و روستا

نخستین انتخابات رسمی شوراها در چارچوب اجرای قانون اساسی در هفتم اسفند 1377هجری خورشیدی در راستای برنامه توسعه سیاسی و گسترش نهادهای مدنی و مشارکت عمومی با شرکت 23 میلیون و 668 هزار و 739 تن و با مشارکت 64 درصدی برگزار شد. 185 هزار تن اعضای اصلی و علی البدل به وسیله ی مردم برگزیده شدند و در نهایت در نهم اردیبهشت 1378 شوراهای شهر و روستا به طور رسمی دوره ی چهار ساله مسوولیت خود را آغاز کرد.



***دومین دوره انتخابات شوراهای شهر و روستا

دومین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا در 9 اسفند 1381 برگزار شد. در این دوره از انتخابات شوراها، 220 هزار تن از ایرانیان سراسر کشور برای حضور در عرصه ی دومین دوره شوراها اعلام آمادگی کرده بودند. جمع کل شرکت کنندگان در این دوره از انتخابات 20 میلیون و 235 هزار و 898 تن بود که به انتخاب 180 هزار تن برای عضویت در 35 هزار شورای شهر و روستا انجامید.



***سومین دوره انتخابات شوراهای شهر و روستا

این دوره از انتخابات شوراها در 24 آذر 1385 در سراسر کشور، سه ماه زودتر از موعد همیشگی و همزمان با انتخابات مجلس خبرگان رهبری؛ با حضور 28 میلیون و 199هزار و 903 تن در سراسر کشور و با مشارکت 65 درصدی برگزار شد. در این دوره میزان مشارکت افزایش یافته و در بیشتر مناطق از جمله تهران میزان آن نسبت به دوره دوم افزایش قابل توجهی یافته بود.

عمر قانونی هر دوره شوراها چهار سال است. اما این دوره هفت سال به طول انجامید. به دلیل اینکه در مجلس شورای اسلامی قانونی تصویب شد، مبنی بر اینکه انتخابات خبرگان با مجلس و انتخابات شوراها با ریاست جمهوری همزمان باشد.



***چهارمین دوره انتخابات شوراهای شهر و روستا

این دوره از انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا همزمان با انتخابات ریاست جمهوری یازدهم در ۲۴ خرداد ۱۳۹۲ هجری خورشیدی برگزار شد. صلاحیت 245 هزار و 470 تن نامزد بررسی شد و سرانجام از میان این تعداد 196 هزار و 917 تن به عنوان اعضای اصلی و علی البدل شوراهای شهر و روستا برگزیده شدند.



برگرفته از: کتاب شوراهای اسلامی در نظام حقوقی ایران

گروه اطلاع رسانی

پژوهش**2059**9131