ترافیک سنگین سفرهای دیپلماتیک در مسیر تهران - لندن/ مروری بر قهر و آشتی‌های ایران و انگلیس

فاطمه استیری: سه ماه بعد از سفر پرحاشیه جک استراو انگلیسی به ایران در راس یک هیئت پارلمانی و نزدیک به دو ماه پس از سرگیری روابط دیپلماتیک تهران - لندن بعد از وقفه دوساله، در یک سو گروه دوستی پارلمانی ایران از تصمیم خود برای عزیمت به انگلیس خبر داده و در سویی دیگر تخت روانچی معاون وزیر امورخارجه عنوان کرده است که کاردار غیرمقیم ایران در انگلیس در راستای ادامه روابط بین دو کشور سفری به این کشور خواهد داشت.

عباسعلی منصوری رئیس گروه دوستی پارلمانی ایران و انگلیس امروز در گفتگویی به برنامه ریزی هیات پارلمانی ایران برای سفر به انگلیس خبر داده و با تاکید بر قطعی شدن این سفر عنوان کرد: زمان این سفر مشخص نیست اما کمیته سفرهای خارجی مجلس مجوز این سفر را ارائه داده است.

روانچی هم در اظهاراتی به دیدار اخیرش با سایمون گس معاون وزیرخارجه انگلیس در حاشیه مذاکرات وین اشاره کرده و با تاکید براینکه روابط ایران و انگلیس با بازگشایی سفارتخانه ها روال خود را طی می کند، اظهار کرد: روابط ایران و انگلیس و بازگشایی سفارت خانه ها نیز طی توافقی که کرده ایم پیش می رود . بر این اساس هفته آینده آقای حبیب الله زاده ، کاردار غیرمقیم ایران در انگلیس سفر دیگری به این کشور خواهد داشت که این سفر نیز در ادامه روابط و سفر کاردار انگلیس به ایران در هفته های گذشته است .

مروری بر قهر و آشتی های تهران - لندن
روابط ایران و انگلیس در طول عمر سه دهه ای نظام جمهوری اسلامی فراز و نشیب هایی از نوع قطع رابطه تا از سرگیری روابط دیپلماتیک تا دلخوری های گاه و بیگاه را تجربه کرده است.

اولین بحران جدی در روابط دو کشور که به تعطیلی سفارت انگلیس در ایران منجر شد با ماجرای گروگانگیری سفارت آمریکا توسط دانشجویان خط امام و متعاقب آن حمله به سفارت انگلیس توسط گروه دیگری صورت گرفت. دولت انگلیس بعد از این اتفاق با توجیهات امنیتی سفارت خود را رسما تعطیل کرد و سوئد کشور حافظ منافع انگلیس در ایران شد.

دومین تنش در روابط تهران - لندن اینبار اما با حمله به سفارت ایران در انگلیس و به گروگان گرفته شدن سفیر وقت ایران در لندن رقم خورد. تعلل دولت و پلیس انگلیس در رسیدگی به این موضوع که منجر به کشته شدن عباس لواسانی از کارمندان سفارت شد در نهایت با کشته شدن همه گروگانگیرها به پایان رسید. نقش خنثی انگلیس در این واقعه دلخوری ایران را سبب شد و سبب شد روابط ایران و انگلیس از سطح سفارت به کاردار نزول کرد.

سلمان رشدی عامل تعیین کننده دیگری در اوج گیری تنش بین دو کشور برای چندمین بار بود. در تاریخ ۷ اسفند ۱۳۶۷ پس از انتشار کتاب آیات شیطانی با حمایت دولت انگلیس و فرمان حکم اعدام سلمان رشدی مرتد از سوی امام خمینی، طرحی در مجلس با قید دو فوریت تهیه شد و در ۹ اسفند همان سال روابط ایران و انگلیس به مدت 10 سال در پایین سطح روابط سیاسی نگه داشته شد. تا در نهایت با روی کار آمدن دولت اصلاحات روابط باردیگر به سطح سفارت ارتقا یابد.

در ۶ آذر ۱۳۹۰ مجلس مجدداً طرحی دو فوریتی را با ۱۷۹ امضاء جهت کاهش سطح روابط تا حد کاردار و اخراج سفیر انگلیس از ایران تهیه کرد. علت اصلی آن حمایت از فتنه گران سال ۸۸ اعلام گردید. در آن دوران نماینده دولت با این طرح مخالف بود و معتقد بود که رفتار انگلستان قابل اصلاح است، اما هنوز ضرب العجل مجلس به پایان نرسیده بود که دو روز پس از تصویب طرح کاهش رابطه با انگلیس در مجلس، تعدادی افراد تجمعی در "اعتراض به سیاست‌ها و رفتارهای انگلستان" در مقابل سفارت این کشور در تهران برگزار کردند.

هنوز دقایقی از برگزاری این تجمع نگذشته بود که تعدادی از تجمع‌کنندگان با عبور از سد نیروهای پلیس وارد سفارت شده و با پایین کشیدن پرچم انگلیس، پرچم ایران را به اهتزاز درآوردند؛ آنها همچنین برای ساعاتی "باغ قلهک" که استیلای بریتانیا بر آن را غیر قانونی می‌دانند، در تصرف خود درآوردند.

اقدام افراد خشمگین با انتقاد رهبرمعظم انقلاب و رئیس جمهور وقت به عنوان رئیس شورایعالی امنیت ملی مواجه شد؛ "حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب" در دیدار 17 مرداد 91 هزاران نخبه و فعال دانشجویی فرمودند: «در قضیه اخیر اشغال آن سفارت خبیث، احساسات جوانان درست بود ولی رفتنشان [به داخل سفارت] درست نبود... با وجود مواضع کاملاً روشن نظام در این زمینه (مجموعه‌های استبدادی منطقه)، نباید با کار دیپلماسی سنتی و متعارف مخالفت شود.»

در همان حال "ویلیام هیگ" وزیر خارجه انگلیس اعلام کرد همه دیپلمات‌های خود را از ایران خارج کرده و به دیپلمات‌های ایرانی نیز 48 ساعت مهلت داده تا خاک لندن را ترک کنند؛ اقدامی که دستگاه دیپلماسی کشورمان آن را "انفعالی و شتاب‌ زده" دانست.

در پی این اقدامات روابط ایران و انگلیس در نازل‌ترین سطح قرار گرفت، بعد از این تحولات سفارت سوئد به عنوان حافظ منافع انگلیس در تهران و سفارت عمان نیز به عنوان حافظ منافع جمهوری اسلامی در لندن فعالیت خود را آغاز کردند. از این زمان بود که سردی روابط بین دو کشور آغاز شد.

دولت روحانی و از سرگیری روابط بعد از 2 ساله وقفه
روی کار آمدن حسن روحانی که با موجی از استقبال کشورهای اروپایی برای بهبود واز سرگیری روابط همراه بود، انگلیسی های به حاشیه رفته را هم به صحنه آورد. جک استراو که دوستی هسته ای قدیمی با شیخ دیپلمات روی کار آمده داشت پیش قدم برقراری روابط مجدد دو کشور بعد از دو سال شد و برای حضور در مراسم تحلیف روحانی ابراز تمایل کرد. زمزمه های حضور او در مراسم تحلیف روحانی گرچه در نطفه ساکت شد اما جک استراو چند ماه بعد در راس هیاتی پارلمانی راهی تهران شد تا پیغام دوستی مجلس انگلیس را به نمایندگان ایران برساند.

پیامی که پیش از او از سوی "دیوید کامرون" نخست وزیر انگلیس در نخستین روزهای روی کار آمدن روحانی مخابره شده بود. آنجا که وی پس از ارسال نامه‌ای به روحانی در گفتگویی تلفنی از تمایلش برای بهبود روابط دو کشور با روی کار آمدن دولت جدید در کشورمان سخن گفت.

ویلیام هیگ وزیر امورخارجه انگلیس هم در نیویورک و در دیدارش با ظریف در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل دست دوستی خود به سوی ایران را دراز کرد. بر همین اساس اواخر مهر ماه سال جاری خبری مبنی بر توافق ایران و انگلیس برای برقراری روابط دیپلماتیک و بازگشایی مجدد سفارتخانه‌ها از طریق "انتخاب کاردار غیر مقیم" پس از دو سال قطع رابطه رسمی بین تهران - لندن منتشر شد.

این گونه بود که در نهایت اسفندماه سال گذشته روابط دیپلماتیک دو کشور با بازگشایی رسمی دو سفارت خانه از سر گرفته شد.
در همین راستا محمدحسن حبیب زاده کاردار غیرمقیم ایران و کاردار سفارت عمان در لندن، بازگشایی سفارت ایران به طور رسمی اعلام شد و پرچم ایران هم بر فراز ساختمان سفارت برافراشته شد.

وزارت خارجه انگلیس هم با انتشار متنی در شبکه اجتماعی توئیتر، ازسرگیری روابط مستقیم دیپلماتیک تهران - لندن را تایید کرد.

براین اساس تاکنون دو کشور در تهران و لندن، کاردار غیرمقیم داشتند که پیش بینی می شود در آینده ای نزدیک آنها نیز به کاردار مقیم و ثابت تبدیل می شوند.

/27220