زمزمه احیای جنگ سرد میان روسیه و ناتو

به گزارش روز دوشنبه ایرنا با وجود اینکه مناسبات مسکو و ناتو به عنوان میراث دوران جنگ سرد میان بلوک های غرب و شرق در دو دهه پس از فروپاشی شوروی سابق و شکل گیری فدراسیون روسیه هرگز خوب نبوده است، اما دو طرف در این مدت حداقل در ظاهر امر برای حفظ روابط و همکاری های سطحی در حوزه های مختلف کوشیده اند.

در واقع ناتو در این مدت همواره روسیه را به چشم میراث دار شوروی سابق نگریسته و مسکو نیز با آگاهی از روشن بودن آتش زیر خاکستر جنگ سرد، تحرکات ناتو به سوی حیاط خلوت خود در شرق اروپا را با نگرانی رصد کرده است.

اما مناقشه کریمه و دامنه جنگ تحریمی میان روسیه و غرب در نهایت به ناتو نیز کشیده شد و وزیران امور خارجه کشورهای عضو ناتو روز سه شنبه هفته گذشته در نشست خود در بروکسل، تصمیم به تعلیق همکاری های نظامی این سازمان با روسیه گرفتند.

هر چند شرکت کنندگان در نشست ناتو تاکید کردند که ˈگفت وگوهای سیاسی با مسکو می تواند همچنان ادامه داشته باشدˈ، بدیهی است که جهان از این پس باید شاهد رشد روز افزون تنش ها میان مسکو و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) بر سر اوکراین باشد.

از دید کارشناسان مسایل سیاسی آنچه تنش ناشی از توقف همکاری های ناتو و روسیه را از این به بعد تشدید خواهد کرد، تصمیم هفته قبل وزیران امور خارجه این ساختار نظامی برای تقویت همکاری های خود با اوکراین می باشد که 15میلیون نفر از جمعیت 46 میلیون نفری آن را روس زبانان تشکیل می دهند.

از این دیدگاه تشنج اوضاع پیرامون همکاری های روسیه و ناتو و تصمیم این سازمان به افزایش تحرک خود در اوکراین ممکن است تبعات به مراتب بزرگ تری از جدایی کریمه را به دنبال داشته باشد و مسکو با اتکا به توانمندی حضور پرشمار روس زبانان در مناطق شرقی و جنوبی اوکراین به پیشبرد برنامه های خود در قبال تحولات این کشور اقدام کند.

در چنین شرایطی جهان می تواند بار دیگر شاهد دوره جدیدی از جنگ سرد میان روسیه و غرب در چارچوب ساختار نظامی آن موسوم به ناتو باشد که بدون شک دامنه تاثیرگذاری آن از روابط دوجانبه فراتر خواهد رفت و موازنه فعلی حاکم بر مناسبات بین المللی را دستخوش تغییر خواهد کرد.

هر چند آندرس فوگ راسموسن دبیرکل ناتو و دیگر مقام های غربی اعلام کرده اند که ناتو به دنبال احیای جنگ سرد با روسیه نیست، اما اقدام ناتو در افزایش دو برابری جنگنده های خود درکشورهای حوزه بالتیک و شرق اروپا از دید تصمیم سازان روس معنایی جز رویارویی با روسیه ندارد.

دراین میان باید توجه داشت که همکاری نظامی بین روسیه و ناتو تاکنون با مدیریت مجموعه ای به نام ˈ شورای ناتو و روسیهˈ صورت می گرفت و بر اساس تصمیم اخیر وزیران امور خارجه عضو ناتو، در نشست آینده این سازمان که قرار است ماه ژوئن (خرداد) برگزار شود، موضوع رابطه روسیه و ناتو همچنان در دستور کار بوده و مورد بازنگری قرار خواهد گرفت.

در همین راستا، یک سخنگوی ناتو به تازگی در گفت و گو با خبرگزاری آلمان موسوم به ˈد.پ.آˈ از برنامه ریزی این سازمان نظامی برای استقرار احتمالی نیروها و یا تقویت قابلیت های نظامی خود در کشورهای هم پیمان شرق اروپا خبر داد.

از سوی دیگر به دنبال تصمیم سازمان پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) برای توقف هر گونه همکاری با روسیه بخاطر موضع این کشور در مساله اوکراین و تشدید تنش ها میان این سازمان و مسکو، وزارت دفاع روسیه نماینده نظامی خود را از ناتو فرا خواند.

آناتولی آنتونف معاون وزیر دفاع روسیه روز جمعه گذشته اعلام کرد طرف روسی در ارتباط با تصمیم کشورهای عضو ناتو برای توقف همکاری ها با کشورش به خاطر مساله اوکراین، ˈوالری یونویچˈ نماینده نظامی خود در این سازمان را برای رایزنی فرا خواند.

معاون وزیر دفاع روسیه هشدار داد که تصمیم ناتو برای توقف همکاری های خود با مسکو و نیز برخی اظهارات خصومت طلبانه دبیرکل ناتو در مورد روسیه در کنار افزایش نیروهای این سازمان در کشورهای اروپای شرقی به ویژه در مجاورت مرزهای روسیه موجب تشدید تنش می شود.

آنتونف گفت: تصمیم ناتو برای توقف همکاری ها با روسیه، نتایج به دست آمده در همکاری های دو طرف در طول چند سال اخیر را از بین می برد. امیدواریم بروکسل عواقب این اقدام خود را برای امنیت منطقه اروپا خوب ارزیابی کرده باشد.

معاون وزیر دفاع روسیه با بیان اینکه ˈروسیه روابط نظامی خود با ناتو را با توجه به گام های عملی طرف مقابل تنظیم می کندˈ، به طور ضمنی به آمادگی مسکو برای مقابله با هر گونه اقدام تحریک آمیز سازمان پیمان آتلانتیک شمالی در قبال کشورش اشاره کرد.

همزمان با اقدام وزارت دفاع روسیه در فرا خواندن نماینده خود از ناتو، آلکساندر گروشکو نماینده روسیه در این سازمان نیز ناتو را به پیروی از اصول جنگ سرد در قبال کشورش متهم کرد.

گروشکو در اظهار نظری درباره نشست هفته گذشته شورای روسیه - ناتو در بروکسل با اشاره به اینکه طرف روسی از نتایج این نشست ناامید شد، اعلام کرد: ما بر این باور بودیم که می توانیم رویکردهای خود برای حل و فصل وضعیت اوکراین را تشریح کنیم، اما در آغاز نشست شورای روسیه - ناتو، دبیرکل ناتو اعلام کرد که همه همکاری های با روسیه را متوقف می کند.

وی اضافه کرد: این رفتار مغایر با اسناد بنیادین شورای روسیه - ناتو، بیانیه رم و توافقنامه لیسبون است که در آنها تاکید شده است روسیه و ناتو قبل از هر گونه تصمیم گیری باید به گفت و گو بپردازند و برای یافتن مواضع مشترک تلاش کنند.

نماینده روسیه در ناتو گفت: نشست روز گذشته شورای روسیه - ناتو بار دیگر نشان داد که ناتو از معیارهای دوگانه پیروی می کند و در قبال روسیه با توجه به اصول جنگ سرد اقدام می کند و ما سال ها است با این رویکرد ناتو مخالفت می کنیم.

گروشکو اضافه کرد: نشست روسیه - ناتو به جلسه کوتاهی برای قرائت بیانیه کشورها تبدیل شد و طرف روسی از اینکه در این نشست گفت و گویی صورت نگرفت متاسف است.

در واقع تصمیم به توقف کامل همکاری های ناتو و روسیه پس از آن صورت گرفت که آندراس فوگ راسموسن دبیر کل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) هفته پیش در سخنانی اعلام کرد این سازمان در همکاری خود با روسیه بازنگری کاملی خواهد کرد.

راسموسن افزود: مسوولان ناتو از این به بعد نشست هایی در سطوح ارکان جنگی با همتایان روس خود برگزار نخواهند کرد و ارتباطات خود را با سران مدنی و نظامی اوکراین افزایش خواهند داد.

انتشار خبر توقف همکاری های ناتو و روسیه به ابتکار وزیران امور خارجه این ساختار نظامی انعکاس گسترده ای نیز در رسانه های جهان داشت و شبکه خبری ˈیورونیوزˈ در گزارشی در این باره اعلام کرد که ˈدرگیری لفظی میان مسکو و ناتو که هر یک دیگری را به نقض حقوق بین المللی متهم می کند، بالا گرفت.ˈ

در گزارش یورونیز که در تارنمای این کانال تلویزیونی منتشر شد، با نقل اظهارات راسموسن مبنی بر اینکه ˈروسیه به رعایت تمامیت ارضی، حاکمیت ملی و استقلال سیاسی کشورهای دیگر تعهد داده؛ همچنین وعده داده که از تهدید یا استفاده از زور خودداری کند اما این دقیقا همان کاری است که اکنون انجام می دهدˈ، آمده است : اما به اعتقاد ˈسرگئی لاوروفˈ وزیر امور خارجه روسیه این ناتو است که با اتخاذ تصمیم تقویت حضور نظامی در اروپای شرقی به تعهدات خود پایبند نمانده است.

لاوروف در این باره می گوید: روابط روسیه و ناتو بر پایه برخی توافق های خاص تنظیم شده که یکی از موارد آن عدم افزایش تعداد نیروهای نظامی در شرق اروپا است.

همزمان با شدت گرفتن جنگ لفظی میان ناتو و روسیه و متهم کردن دو طرف همدیگر را به انجام اقدامات تحریک آمیز و خارج از عرف مناسبات بین المللی، اعلام شد که سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در حال تقویت نیروهای خود در این قسمت اروپا است.

از دیگر سو سربازان آمریکایی و اوکراینی در رزمایشی در مرکز بلغارستان شرکت می کنند. گفته می شود که این رزمایش پیش از الحاق شبه جزیره ˈکریمهˈ به روسیه برنامه ریزی شده است.

در این میان بازار اتهام زنی میان مقام های روسیه و ناتو علیه همدیگر داغ است و در حالی که راسموسن دبیرکل ناتو از الحاق کریمه به خاک روسیه به عنوان جدی ترین تهدید مسکو علیه غرب از زمان جنگ سرد تاکنون یاد و کرملین را به انزوای بین المللی در صورت ادامه این روند تهدید می کند، مقام های روس نیز سران ناتو را به اتخاذ تصمیم های تحریک آمیز به منظور بر هم زدن توافقات دوجانبه قبلی و نفوذ به حیطه روسیه متهم می کنند.

در همین راستا راسموسن به تازگی در واشنگتن، اقدامات روسیه را ˈیک زنگ بیدارباش برای جامعه اروپا، آتلانتیک، ناتو و همه کسانی است که به اروپای آزاد و صلح آمیز متعهد هستندˈ دانست و اظهار داشت: بحران هایی در منطقه بالکان در دهه 1990 و در گرجستان در سال 2008 وجود داشته است اما بحران اوکراین شدیدترین تهدید برای امنیت و ثبات اروپا از زمان پایان جنگ سرد تاکنون بوده است.

دبیرکل ناتو افزود : وضعیت اوکراین به دلیل اقدامات روسیه که در بر دارنده یکی از بزرگترین جابجایی های نیرو در دهه های گذشته است و همچنین به این دلیل که درست در مرزهای ناتو روی می دهد، از بحران های قبلی جدی تر است.

راسموسن که برای گفت و گو با مقامات آمریکا درباره بحران اوکراین به واشنگتن رفته بود، ˈاقدامات روسیه را به عنوان ˈتجاوز نظامیˈ و نقض کننده حق حاکمیت اوکراین، محکوم کرد.ˈ

در همین حال نیکلای باردیوژا دبیر کل روس پیمان امنیت دسته جمعی متشکل از جمهوری های شوروی سابق اعلام کرد: فعالیت های تجسسی نیروهای سازمان ناتو در مرزهای بلاروس در روزهای اخیر تشدید شده است.

باردیوژا در گفت وگو با خبرنگاران همچنین به فعالیت گروهی از کارشناسان سازمان آتلانتیک شمالی در زمینه جنگ های اطلاعاتی در اوکراین اشاره کرد و هشدار داد : نمی توانیم در برابر افزایش توانمندی هوایی نیروهای ناتو در نزدیکی مرزهای بلاروس بی تفاوت بمانیم.

وی به استقرار شش فروند جنگنده و دو فروند هواپیمای سوختگیری آمریکایی در لیتوانی اشاره کرد و ادامه داد: در حال حاضر حوادث اوکراین را دنبال می کنیم و شاهد هستیم که چگونه در قلمروی این کشور جنگ اطلاعاتی علیه چند کشور عضو سازمان پیمان امنیت دسته جمعی جریان دارد.

تنش میان مسکو و ناتو بر سر تحولات اوکراین به ویژه زمانی به اوج خود رسید که سفرای 28 کشور عضو ناتو روز دوشنبه هفته قبل در نشست ویژه خود در بروکسل، اعزام هواپیماهای جاسوسی (آواکس) به کشورهای لهستان و رومانی در منطقه اروپایی شرقی را با هدف رصد کردن اوضاع اوکراین تصویب کردند.

خبرگزاری آلمان ( د.پ.آ) از بروکسل گزارش داده است این هواپیماهای جاسوسی ناتو که قرار است بر فراز کشورهای عضو این پیمان نظامی به پرواز در آیند از پایگاه های ناتو در آلمان و انگلیس پرواز خواهند کرد.

تصمیم ناتو به اعزام هواپیماهای جاسوسی آواکس به منطقه اروپای شرقی در آستانه برگزاری رفراندوم در منطقه شبه جزیره کریمه در روز یکشنبه 16مارس (25اسفند) با هدف الحاق این منطقه به روسیه در حالی انجام شد که وزارت دفاع لهستان نیز در آن زمان از اعزام 12 بمب افکن و 300 سرباز آمریکایی به این کشور برای انجام رزمایش های نظامی خبر داد.

همزمان با تشدید درگیری های لفظی میان مقام های ناتو و روسیه، رسانه های خبری نیز اعلام کردند که تلاش ها برای عضویت اوکراین در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) پس از چهار سال از سر گرفته و روزچهارشنبه گذشته طرح قانونی در این مورد به مجلس رادا اوکراین ارایه شد.

این طرح را سه نفر از اعضای جناح باتکیفشینا (به رهبری یولیا تیموشنکو) به نام های بوریس تاراسیوک ، والنتین کورولیوک و آلکساندر چورنوولنکو به مجلس اوکراین ارائه کردند و در بند 11 ماده ششم آن دکترین امنیت ملی اوکراین مبنی بر لزوم عضویت در ناتو قید شده است.

در طرح ارایه شده به پارلمان اوکراین(رادا) همچنین پیش بینی شده است که از قانون اصول سیاست داخلی و خارجی اوکراین، ماده مربوط به نبود تعلق این کشور به بلوک های نظامی حذف شود.

این در حالی است که اوکراین در دوره حکومت غرب گرای ویکتور یوشچنکو رییس جمهوری پیشین این کشور در سالهای 2005 تا 2010 برای عضویت در ناتو تلاش کرد و در جهت اجرای این سیاست با سازمان پیمان آتلانتیک شمالی همکاری گسترده داشت.

اما در دوره حکومت ویکتور یانوکوویچ رییس جمهوری روسوفیل مخلوع اوکراین، وی روابط و همکاری ها با ناتو را بسیار محدود کرد.

برآیند تحولات جاری در روابط روسیه و ناتو بیانگر این واقعیت است که دو طرف در زمان حاضر به سمت رویارویی پیش می روند و در صورت ادامه روند جاری، جهان باید شاهد دور تازه ای از جنگ سرد میان مسکو و غرب باشد.

در نهایت می توان گفت که اقدام ناتو در توقف کامل همکاری های خود با مسکو و تحرک تازه آن برای تقویت حضور نظامی خود در کشورهای عضو پیمان ورشوی سابق و تحرک متقابل روسیه برای ایجاد بازدارندگی کارآمد در مقابل این وضعیت می تواند به احیای جنگ سرد میان دوطرف منجر شود.

اروپام/518 ** 1064