عربستان و قطر؛ پشت پرده خشونت ها در عراق

خبرگزاری «رویترز» هجدهم اسفندماه گزارش کرد: «نوری مالکی» نخست وزیر عراق، عربستان و قطر را به حمایت آشکار مالی از شورشیان در استان «الانبار» متهم کرده است.

این منبع به نقل از مالکی در گفت و گو با شکبه خبری «فرانس 24» افزود ˈمن آن ها (عربستان و قطر) را به تحریک و تشویق حرکت های تروریستی (دهشت افکنانه) متهم می کنم. آن ها به حمایت سیاسی و رسانه ای و همچنین، حمایت های مالی و تسلیحاتی از شورشیان متهم هستند. آن ها هدایت جنگ مستقیم علیه دولت عراق را در دست دارند و به نیروهای القاعده در خاک خود پناه داده اند.ˈ

در بهمن ماه گذشته بود که به دلیل افزایش شمار قربانیان خشونت های تروریستی در عراق، نوری مالکی برای نخستین بار دولت عربستان و قطر را به حمایت مالی از تروریست ها در این کشور متهم کرد. تا آن زمان وی بارها از دخالت های خارجی در عراق شکایت کرده بود اما هیچ گاه نامی از کشور خاصی نبرده بود.

نیروهای امنیتی عراق از دو ماه پیش در 2 شهر «رمادی» و «فلوجه» در استان انبار با تروریست های وابسته به گروه موسوم به « دولت اسلامی عراق و شام» (داعش) در حال جنگ هستند.

عراق در چند ماه گذشته از نظر امنیتی در شرایط بسیار سختی به سر می برد. بر پایه گزارش سازمان ملل متحد، در سال گذشته میلادی 8868تن در خشونت های داخلی عراق کشته شده اند.

**انتخابات مجلس و تشدید حملات تروریستی

در روزهای گذشته حملات پراکنده در شهرهای مختلف عراق گسترش یافته و بمب گذاری، حملات انتحاری و کشته و زخمی شدن روزانه مردم به امری عادی تبدیل شده است.

در همین جهت هجدهم اسفند ماه و در یکی از آخرین این حملات و خشونت ها در حمله به یک ایستگاه ایست و بازرسی در ورودی شهر شیعه نشین «حله» بیش از 70 تن کشته یا زخمی شدند.

با نزدیک شدن به زمان انتخابات مجلس، جناح بندی های فرقه ای-مذهبی در عراق تشدید شده و در پی تشدید این جناح بندی ها، خشونت ها نیز در این کشور افزایش یافته است. بر این اساس ما شاهد افزایش عملیات های انتحاری و بمب گذاری ها در شهرهای مختلف عراق هستیم.

شکست عملیات تصرف استان های سنی نشین (به طور ویژه، استان انبار) توسط گروه های تروریستی باعث شده آن ها همزمان راهبرد دیگری را به کار برند؛ راهبردی که مبتنی است بر گسترش دامنه خشونت ها و متزلزل ساختن سامان سیاسی-اجتماعی و ایجاد خلاء امنیتی در کل کشور. هدف از این راهبرد، افزایش نارضایتی ها از نوری مالکی و کاهش شانس وی برای پیروزی در انتخابات آینده مجلس است.

بر این پایه، بسیاری بر این اعتقادند که هدف مالکی از متهم کردن عربستان و قطر، تضعیف نیروهای سنی وابسته به این 2کشور در آستانه انتخابات مجلس است. مالکی با بر ملا کردن وابستگی برخی گروه های سنی به عربستان و قطر، سعی دارد ضمن اینکه آرامش را به کشور باز گرداند، وزن مخالفان خود را نیز در انتخابات آینده کاهش دهد و اعتبار آن ها را نزد مردم خدشه دار کند.

در تایید این گفته ما شاهدیم که بلافاصله پس از اظهارات مالکی، «ایاد علاوی» علیه مالکی و در حمایت از عربستان سعودی موضع گیری می کند.

این رخداد به ویژه در حالی که «مقتدی صدر» رهبر جریان صدر، چندی پیش به طور رسمی اعلام کرد از سیاست کناره گیری می کند و تمام موسسات سیاسی وابسته به این جریان را تعطیل کرد، پر اهمیت جلوه می کند.

بسیاری بر این اعتقادند که این اقدام مقتدی صدر می تواند در جهت تقویت جناح مالکی باشد؛ به ویژه که در شرایط فعلی مالکی مطرح ترین گزینه شیعیان برای دور بعدی نخست وزیری است.

**تاثیر معادلات منطقه ای بر تشدید تنش ها در عراق

بر کسی پوشیده نیست که تحولات در خاورمیانه همواره چند بعدی و چند لایه است؛ به گونه ای که نمی توان مثلا تحولات داخلی لبنان و عراق را محدود در موضوعات داخلی این کشورها دید، بلکه باید نگاهی منطقه ای نیز به معادلات سیاسی در این 2کشور داشت و یک پای مسائل این کشورها را در رقابت های منطقه ای دید.

هم اینک رقابت های منطقه ای قطر و عربستان به مهم ترین موضوع جنگ قدرت در جهان عرب تبدیل شده است.

قطر و عربستان در سه سال گذشته از تروریست های وابسته به القاعده در سوریه حمایت کرده اند و هر 2 خواهان سرنگونی دولت بشار اسد هستند. سیاست آن ها در حمایت از نیروهای وابسته به القاعده و گسترش آتش جنگ در سوریه، باعث کشیده شدن دامنه جنگ به عراق شده است.

این 2کشور مدعی هستند دولت عراق با فرستادن نیروهای شیعی به سوریه، از دولت بشار اسد حمایت می کند. بر همین بنیاد آن ها تلاش دارند از راه درگیر کردن دولت مالکی در داخل از مسیر ناامن سازی این کشور، حلقه ارتباط عراق با سوریه را قطع کنند.

از سوی دیگر ما شاهد تلاش عربستان و قطر برای ایجاد خلاء امنیتی در لبنان و درگیر کردن حزب الله در امور داخلی لبنان هستیم تا از این راه بتوانند حزب الله را به عقب نشینی از سوریه وادار کنند.

با چنین نگاهی است که قطر و عربستان از گروه های وابسته به القاعده حمایت می کنند و در جهت پیشبرد اهداف منطقه ای خود، سعی در ناامن سازی کشورهای منطقه دارند.

در بعدی دیگر و با نگاهی واقع گرایانه باید گفت آنچه در تحولات گذشته جهان عرب به صورت آشکار قابل مشاهده است، عریان شدن رقابت های درون منطقه ای کشورهای عربی و کشورهای غیر عرب خاورمیانه است.

در این جهت ما شاهدیم که رقابت های قطر و عربستان به آشکارترین شکل ممکن صورتی تعارضی به خود می گیرد. تعارض منافع این 2 کشور نیز خود را در موضوع های مختلف منطقه ای نشان می دهد که به دخالت آن ها در امور داخلی دیگر کشورها منجر شده است. عراق یکی از آوردگاه های تعارض دیدگاه قطر و عربستان است.

در کنار تعارض عربستان-قطر، شاهدیم عربستان و ترکیه (دوستان پیشین در ابتدای خیزش های عربی) هر چه بیشتر از هم دور می شوند. رویارویی عربستان با تثبیت قدرت منطقه ای ایران نیز رقابت عریان این کشور با ایران را در کل منطقه موجب شده است.

حال در چنین فضایی که رقابت های منطقه ای شکلی عریان به خود گرفته و برخی از کشورها ترسی از متهم شدن به دخالت در امور یکدیگر ندارند، جنگ نیابتی در دیگر کشورها به امری عادی تبدیل شده است و آن کشورها سعی دارند از تمامی ابزارهای نفوذ خود در کشور هدف بهره برند تا حریف را به زانو درآورند.

عراق در این بین به آوردگاهی برای تعارض منافع قطر و عربستان تبدیل شده است. این 2 کشور با حمایت از گروه های شورشی مورد حمایت خود سعی دارند دست برتر را در معادلات سیاسی داخلی عراق از آن خود کنند.

آنچه در این میان قربانی می شود، منافع مردم عراق و بر هم خوردن ثبات سیاسی-اجتماعی در این کشور است.

با چنین نگاهی است که می توان اقدام نوری مالکی در متهم کردن قطر و عربستان به دخالت در امور داخلی عراق را تفسیر کرد.

بر همین پایه است که ما شاهدیم پس از مدت ها دخالت عربستان و قطر در امور داخلی عراق و وجود شواهد کافی در این پیوند، وی به صورتی علنی اعلام می کند عربستان و قطر حامی اصلی تروریست ها و گسترش بی ثباتی در عراق هستند.

از مهدی جوکار- گروه تحقیق و تفسیر خبر

تحقیق**م.ج**1358