شکاف میان اعراب خلیج‌فارس

آنچه در ماه‌های گذشته به‌صورت زمزمه‌هایی در میان ناظران سیاسی رد و بدل می‌شد، به‌طور علنی و از طریق صدور بیانیه از جانب 3کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس بیان شد.به گزارش خبرگزاری فرانسه، کشورهای عربستان، بحرین و امارات در اقدامی مشترک، سفرای خود را از قطر فراخواندند و بدین‌ترتیب رؤیای تشکیل اتحادیه کشورهای حوزه خلیج‌فارس هم برباد رفت. این سه کشور در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که تلاش‌های فراوانی را برای ارتباط با قطر در تمامی سطوح به‌منظور دستیابی به توافق درباره اتخاذ سیاستی واحد و یکپارچه در شورای همکاری خلیج‌فارس به‌کار گرفتند. بنا به این بیانیه، سیاست واحد و یکپارچه کشورهای حوزه خلیج‌فارس متکی بر تعهد به توافقات امضا شده و التزام و تعهد به اصول تضمین‌کننده عدم دخالت مستقیم یا غیرمستقیم در امور داخلی کشورهاست.

عربستان، بحرین و امارات در بیانیه مشترک خود که نخستین واکنش رسمی این کشورها علیه قطر تلقی می‌شود، تأکید کرده‌اند که تلاش‌های مستمر این کشورها سرانجام باعث شد شخص امیر جدید قطر یعنی شیخ تمیم بن حمد آل‌ثانی و تمامی رهبران کشورهای حوزه خلیج‌فارس توافقنامه‌ای را در ‌ماه نوامبر2013 امضا کنند. موضوع این توافقنامه، تعهد دولت‌ها برای عدم‌دخالت در امور کشورهای دیگر و مقابله با گروه‌هایی است که در امور کشورهای دیگر دخالت می‌کنند.

در این توافقنامه اشاره‌ای به گروه اخوان‌المسلمین نشده‌است اما منظور اصلی این توافقنامه، مقابله با فعالیت اخوان‌المسلمین در کشورهای عرب است. با شروع اعتراض‌های مردمی در کشورهای عربی از 3سال پیش و بعد از سرنگونی چند دیکتاتور در این کشورها، حکومت‌های عربی دیگر به‌شدت نسبت به فعالیت مخالفان به‌ویژه وابستگان اخوان‌المسلمین حساس شدند. امارات در یک سال گذشته ده‌ها نفر را به اتهام همکاری و عضویت در جنبش اخوان‌المسلمین به حبس‌های طولانی محکوم کرده‌است.

عربستان و بحرین هم با اعتراض‌های داخلی و تظاهرات خیابانی روبه‌رو هستند. این حکومت‌ها، قطر را به حمایت از اخوان‌المسلمین در منطقه متهم می‌کنند. این اصلی‌ترین عامل اختلاف و نارضایتی کشورهای عربی در مقابل قطر است. مثلث عربستان، امارات و بحرین درقبال رویدادها و تحولات منطقه خاورمیانه پس از درگرفتن انقلاب‌ها و درگیری‌ها، هرچند درقبال تمام کشورهای انقلاب‌کننده سیاست واحدی را اتخاذ نکردند اما مشخصا درباره 3کشور سوریه، مصر و عراق سیاستی واحد را در پیش گرفته‌اند.

صرف‌نظر از عراق و سوریه، مصر کشوری محوری در ترسیم سیاست‌های این کشورها تلقی می‌شود و اهمیت آن بیش از همه‌‌چیز ناشی از آن است که قاهره خاستگاه و منشأ شکل‌گیری جنبش اخوان‌المسلمین است که نه‌تنها در پی کناررفتن از قدرت، یکی از تهدیدهای اصلی برای حاکمیت جدید در مصر شده، بلکه همواره یکی از دغدغه‌های حکومت‌های عربی منطقه در سال‌های گذشته بوده است. در این بین، قطر اما سیاستی متفاوت درپیش گرفت و برخلاف عربستان، ‌از اخوان‌المسلمین حمایت کرد و ازاین‌رو، همواره مورد خشم این سه کشور بوده است. البته پرونده اخوان‌المسلمین تنها محور اختلافات این کشورها نیست. انقلاب یمن و رقابت عربستان و قطر بر سر آن یکی دیگر از محورهای اختلاف این دو کشور بوده است. در نخستین واکنش به این بیانیه،‌ مقام های قطری ضمن ابراز تأسف ،‌ تأکید کردند که اقدام مشابهی را صورت نخواهند داد.

از سوی دیگر و تنها یک روز پیش از صدور این بیانیه مشترک که حامیان اخوان‌المسلمین را هدف گرفت، دادگاهی در قاهره هم یکی از متحدان و هم‌قطاران اخوان یعنی جنبش حماس را از هرگونه فعالیت در مصر منع کرد. همزمانی این بیانیه و صدور حکم نشانگر همسویی و همگرایی حاکمیت جدید مصر و کشورهای امارات، عربستان و بحرین در سرکوب هرگونه حرکت احتمالی اخوان‌المسلمینی و اسلامگرایانه در خاورمیانه است.