بازی واشنگتن و مسکو در زمین سرد اوکراین

چند روز پس از سقوط رییس جمهور و دولت روسگرای اوکراین مبادله مستقیم و غیرمستقیم کلام ،میان مقامهای آمریکا و کشورهای و نهادهای اروپایی با مقامهای روسی و دست یازیدن به برخی اقدامات قابل تامل ازشدت بیشتری برخوردار شده است که در بسیاری موارد آشکارا و تلویحاً و توأمان دارای ماهیتی هشدار دهنده و تلطیف گونه است .

اظهارات جان کری وزیر امور خارجه آمریکا از جمله این مبادله کلام است که روز پنجشنبه 8 اسفند گفت: روسیه به احترام قائل شدن برای تمامیت ارضی و وحدت اوکراین وعده داده است. وی اعلام کرد که از طرف سرگئی لاوروف ‏همتای روس خود اطمینان دریافت کرده که مسکو پشت حمله به ساختمان فرمانداری اوکراین در ‏منطقه کریمه قرار ندارد و روس‌ها به وی اطمینان داده‏اند که به تمامیت ارضی اوکراین احترام خواهند ‏گذاشت. 

 این سخن کری پس از آن گفته شد که در همین روز وزارت دفاع روسیه با صدور بیانیه ای اعلام کرد: جنگنده های مستقر در منطقه نظامی غرب این کشور، در چارچوب آزمایش آمادگی نیروهای مسلح در راستای فرمان ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به حالت آماده باش درآمده اند. در همین راستا اداره اطلاع رسانی وزارت دفاع روسیه همچنین افزود: جنگنده های روسی به طور مداوم در مناطق مرزی به پرواز درخواهند آمد و از زمان دریافت دستور آماده باش کامل نیروی هوایی، هواپیماهای منطقه نظامی غرب روسیه به فرودگاههای مشمول عملیات منتقل شده اند. از سوی دیگر بمب افکن های روسیه به انجام مأموریت های آموزشی – جنگی خود، برای حمله به دشمن فرضی خواهند پرداخت.در این بیانیه همچنین گفته شد: واحدهای نیروی هوابرد روسیه در حال استقرار یا انتقال به مناطق مورد نظر در غرب این کشور هستند و واحدهای زرهی نیز به انتقال تانک ها از طریق راه آهن به محل های برگزاری رزمایش می پردازند.
در مجموع 150 هزار نیروی نظامی روسیه و واحدهایی از نیروی هوایی، شامل 90 فروند هواپیمای نظامی و 120 فروند بالگرد و نیروهای هوابرد و واحدهای دریایی و زمینی ناوگان های شمال و دریای بالتیک روسیه در این رزمایش شرکت دارند.سرگئی شایگو وزیر دفاع روسیه روز چهارشنبه 7اسفند از آغاز آزمایش نیروهای مستقر در غرب روسیه و رزمایش نیروها در این مناطق همجوار با اوکراین خبر داده بود که به دستور رییس جمهوری روسیه برگزار می شود.وی افزود: این رزمایش تا روز دوشنبه 12 اسفند برابر باسوم ماه مارس آینده ادامه خواهد داشت.

 موضوع قابل تامل در رابطه با این مانور این است که وزیر دفاع روسیه نیز همچون سایر مقامات روسی ازجمله سرگئی لاوروف وزیر خارجه این کشور در دروغی آشکار در دیدار با خبرنگاران، هر گونه ارتباط برگزاری رزمایش با حوادث اوکراین را رد کرد در حالیکه رزمایش نیروهای روسیه در مرزهای غربی این کشور و مناطق همجوار با اوکراین قدرت نمایی در برابر کشورهای غربی است که پس از سقوط دولت طرفدار روسیه دراوکراین ، آغاز شده است.

همزمان با این تحولات کاخ سفید به نقل از چاک هیگلˈ وزیر دفاع آمریکا، نگرانی واشنگتن از مانور نظامی روسیه در نزدیکی مرز اوکراین و منجر شدن این اقدامات به رویدادهایی خارج از کنترل اعلام گردید. ˈجی کارنیˈ سخنگوی کاخ سفید هم گفت: ما رزمایش نظامی روسیه در مرز اوکراین را به دقت زیر نظر داریم و از روسیه انتظار داریم که درباره فعالیت های خود شفاف باشد و از اقدامات تحریک آمیز خودداری کند. وی افزود: روسیه نباید اقداماتی انجام دهد که در این شرایط دشوار و پیچیده ممکن است مورد سوء برداشت قرار گیرد یا به اشتباه محاسبه منجر شود. پیش از این هیگل وزیر دفاع آمریکا در نشست ناتو در بروکسل گفته بود روسیه باید در اقدامات خود شفاف باشد. کاخ سفید همچنین روز گذشته 8 اسفند از تصمیم پارلمان اوکراین برای معرفی یک دولت جدید به ریاست ˈآرسنی یاتسنیوکˈ نخست وزیر استقبال کرد. آمریکا همچنین اظهارات تازه ویکتور یانکوویچ رئیس جمهوری برکنار شده اوکراین را رد کرد .

 یانوکوویچ رئیس‌جمهور مخلوع اوکراین هم که مشخص شد با همکاری روس‌ها ‏به روسیه فرارکرده است، در یک کنفرانس خبری اعلام کرد: افراط‌گرایان اوکراین به‌زور و به طور ‏غیرقانونی حکومت را غصب کردند. ‏یانوکوویچ روزجمعه در کنفرانس مطبوعاتی در شهر راستف نادانو در جنوب روسیه افزود: من رئیس‌جمهوری قانونی اوکراین هستم که در جریان انتخابات آزاد و دموکراتیک از ‏طرف اکثریت مردم انتخاب شده‌ام. ‏ رسانه‌های خبری روسیه اعلام کردند یانوکوویچ به همراه شماری از مقام‌های سابق اوکراینی سه‌‏شنبه شب6 اسفند وارد مسکو شده است. ‏ یانوکوویچ پیشتر هم روز پنج‌شنبه 7 اسفند با انتشار بیانیه‌ای اعلا م کرد: در بسیاری از شهرهای اوکراین افراط‌گرایان جولان می‌دهند و من و ‏طرفدارانم را تهدید به تسویه حساب می‌کنند. ‏ وی گفت: مجبورم در این شرایط از حکومت روسیه درخواست تأمین امنیت خود از دست افراط‏گرایان ‏کنم.

این اظهارات رییس جمهور مخلوع اوکراین در شرایطی صورت گرفت که دادستانی کل اوکراین روز جمعه 9 اسفند اعلام کرد مقامات این کشور اقدامات لازم را انجام می دهند تا درخواست استرداد ویکتور یانوکویچ رییس جمهور مخلوع این کشور را به روسیه ارائه کنند. گفتنی است یانوکویچ به صدور دستور تیراندازی به تظاهرکنندگان و قتل مردم متهم شده است.

 این درحالیست که جان کری وزیر امورخارجه امریکا پیشتر نیز گفت: رئیس جمهور روسیه باید به مطالبات مردم اوکراین که تمایلشان را برای تغییر صدا زدند گوش کند اما وی در عین حال تاکیدکرد واشنگتن به دنبال تقابل با روسیه در مسائل اوکراین نیست. جان کری افزود لازم نیست آمریکا و روسیه بر سر مسائل اوکراین وارد یک دوره جنگ سرد دیگر شود.

در همین حال برغم اینکه روسیه اعلام داشته در اوکراین مداخله نظامی نخواهد کرد لحن دیمیتری مدودف نخست وزیر این کشور که روز دوشنبه 5اسفند ماه گفت : روس ها و منافع روسیه در اوکراین در تهدید است ازسوی برخی ناظران ،تداعی کننده ادبیات و لحن وی قبل از حمله این کشور به گرجستان درآگوست سال 2008 تلقی گردید.

در حالیکه مقامهای غربی و روسی سرگرم سیاستهای اعلامی و اعمالی خود در قبال اوکراین هستند ، زد و خوردی میان روس ها و تاتارهای منطقه کریمه در جنوب اوکراین یک نفر کشته و 30 نفر دیگر مجروح در پی داشت.این زد و خوردها عصر چهارشنبه 7 اسفند میان طرفداران و مخالفان حکومت جدید اوکراین در مقابل پارلمان منطقه خودمختار کریمه در شهر سیمفروپل رخ داد. روس‌های کریمه مخالفان حکومت جدید اوکراین می باشند و تاتارها و اوکراینیها از این حکومت که اوایل هفته جاری پس از فرار یانوکوویچ از کی یف بر سر قدرت آمد حمایت می کنند. بامداد روز جمعه 9 اسفند ماه ده‌ها فرد مسلح ‏فرودگاه این منطقه خودمختار را نیز به تصرف خود در آوردند. ‏ بنا بر اعلام منابع محلی، 119فرد مسلح با چند کامیون به فرودگاه سیمورپول، بزرگ‌ترین ‏فرودگاه شبه‌جزیره کریمه یورش بردند و آن را به تصرف درآوردند. ‏ منابع محلی در شبه جزیره کریمه مدعی شده‌اند که سربازان روسیه با پوشیدن لباس‌های غیرنظامی ‏وارد این شبه جزیره شده‌اند. 

 در همین حال بر پایه گزارش رسانه های خبری افراد مسلح ناشناس در اطراف فرودگاه شبه جزیره کریمه در ‏اوکراین مستقر شده‌اند، اما از ‏فعالیت عادی فرودگاه جلوگیری نمی‌کنند. بنا بر این گزارشها از ساعات اولیه روز جمعه، تعدادی مرد مسلح در اطراف فرودگاه ‏اصلی جمهوری ‏خودمختار کریمه در جنوب اوکراین، مستقر شده‌اند. این افراد یونیفورم بر تن ‏دارند، اما روی یونیفورم‌‏هایشان علایم نظامی مشخصی دیده نمی‌شود. ‏ با این وجود، آرسن آواکوف وزیر کشور موقت اوکراین گفت که 119 نیروی دریایی روسی بامداد روز ‏جمعه به ‏فرودگاه بین‌المللی سیمفروپل در شبه جزیره کریمه در اوکراین حمله کردند و آن را تحت ‏کنترل خود ‏در آوردند. ‏ وزیر کشور اوکراین گفت: این اقدام نظامیان روسیه را که مغایر با همه معاهدات و قوانین بین‌‏‏‏المللی است، یک حمله مسلحانه و اشغال نظامی می‌دانم.

 در همین حال با گسترش تحرکات نظامی مسکو در مرزهای غربی خود، الکساندر تورچینف، رئیس ‏جمهوری موقت اوکراین با اعلام آماده‌باش کامل نیروهای نظامی در شبه جزیره کریمه، به مسکو ‏هشدار داد هرگونه اقدام نظامی خارج از توافقنامه نظامی میان اوکراین و روسیه در شبه جزیره کریمه، ‏اعلام جنگ محسوب می‌شود. ‏

در مقابل یکی از فرماندهان ناوگان نیروی دریایی ارتش روسیه در دریای ‏سیاه با تکذیب اشغال ‏فرودگاهی در اوکراین تأکید کرد نظامیان روسیه محل ‏استقرار خود در دریا را ترک نکرده‌اند. این تحرکات در حالی صورت گرفت که یک گروه کماندویی هوادار روسیه نیز بامداد روز پنجشنبه 8 اسفند و همزمان با شروع مانور نظامی روسیه در نوارغربی روسیه و نزدیک مرزهای اوکراین،کنترل پارلمان را در سیمفروپل، به دست گرفت، پارلمان نیز در یک رای گیری پشت درهای بسته دولت محلی  کریمه را برکنار کردو روز پنجشنبه به برگزاری همه پرسی در 25 ماه جاری برای خودمختاری این منطقه رای داد.

واکنش‌ها به تحولات کریمه 

در واکنش به حوادث شبه جزیره کریمه و تحرکات روسیه در نزدیکی مرزهای اوکراین، وزارت خارجه اوکراین با انتشار بیانیه ای اعلام کرد به روسیه گفته که حریم هوایی اوکراین را نقض کرده و به مفاد توافقنامه ناوگان دریای سیاه پایبند نبوده است. برخی منابع امروز مدعی شدند بالگردهای نظامی روسی در حال حرکت به سمت شهر سواستوپول مرکز شبه جزیره کریمه هستند.

 در سویی دیگر و همسو با آمریکا روز چهارشنبه 7 اسفند، دبیرکل سازمان نظامی -سیاسی ناتو از آمادگی این پیمان برای کمک به اوکراین در حمایت از دمکراسی خبر داد."آندرس فوگ راسموسن" دبیرکل ناتو گفت: اوکراین یک همپیمان نزدیک به ناتو است و ناتو نیز از دوستان اوکراین به شمار می رود. وی تاکید کرد پیمان آتلانتیک شمالی آماده است در مسیر تغییرات دمکراتیک از اوکراین حمایت کند.

به گفته راسموسن تحولات اخیر اوکراین به ویژه تحرکات دولت روسیه در این خصوص از موارد مورد بحث در نشست پیش روی سران ناتو در بروکسل خواهد بود. وی در پاسخ به سوالی در مورد موضع ناتو در مورد برکناری "ویکتور یانوکوویچ" از ریاست جمهوری اوکراین اظهار داشت: تعیین سرنوشت و آینده کشور، تنها مربوط به مردم اوکراین است. دبیرکل ناتو افزود روی این پیام به کشورهایی است که به دنبال مداخله در اوکراین هستند. دبیرکل ناتو از دیگر کشورهای منطقه خواست به تمامیت ارضی و استقلال اوکراین احترام بگذارند. راسموسن ‏افزود: من به شدت ‏نگران حوادث اخیر در کریمه هستم. اقدامات نیروهای مسلح در این شبه جزیره خطرناک و ‏‏غیرمسئولانه است.وی از روسیه خواست هیچ اقدامی که منجر به افزایش خشونت در این منطقه شود انجام ندهد. ‏ راسموسن در عین حال با بیان اینکه هیچ دلیلی دال بر اینکه روسیه حاضرخواهد شد در کشور ‏همسایه‌اش مداخله کند در ‏اختیار ندارد، بدون افشای محتویات دیدار با هیئت اوکراینی اظهار داشت در ‏این ‏نشست درباره موضوع کمک نظامی احتمالی به کی‌یف از طرف کشورهای عضو ناتو صحبتی به میان ‏نیامد. گفتنی است اوکراین و ناتو در سال 1997 یک کمیسیون مشترک تشکیل دادند و در سال 2008 نیز عضویت اوکراین در ناتو در دستور کار قرار گرفت.

‏ همچنین دیوید کامرون، نخست‌وزیر انگلیس نیز از مسکو خواست تا به استقلال اوکراین احترام ‏بگذارد و اقدامی نکند که تنش‌زا باشد. ویلیام هیگ، وزیر خارجه انگلیس نیز اعلام کردروز یکشنبه 11اسفند برای گفت وگو با مسئولان جدید اوکراین راهی این کشور خواهدشد.

دراین گیر و دار یک مقام بلندپایه دولت اوکراین شامگاه جمعه اعلام کرد منطقه کریمه هدف تهاجم مسلحانه روسیه قرار گرفته است و دو هزار سرباز روس با هواپیما در سیمفروپل مرکز منطقه کریمه پیاده شده اند.

 کارل بیلت وزیر امور خارجه سوئد نیزروز جمعه در پیامی در حساب کاربری خود در سایت توییتر نوشت : اوضاع در کریمه بحرانی شده است، روسیه باید هر چه زودتر نیروهای خود را از این منطقه خارج کند و به پایگاه های عادی خود بازگرداند. ژوزه مانوئل باروسو رییس کمیسیون اروپا نیز روز جمعه برقراری گفتگوهای سیاسی را برای حل بحران اوکراین و بویژه تنش ها در منطقه خودمختار کریمه خواستار شد و بر ضرورت احترام به تمامیت ارضی اوکراین تاکید کرد. 

آنگلا مرکل صدراعظم آلمان نیزدرهمین روز در تماس تلفنی با ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه پرهیز از هر اقدامی که به وخیم تر شدن اوضاع در کریمه بینجامد و نیز خویشتن داری را در این منطقه خواستارشد.

اوضاع روسیه چگونه است؟

 همزمان با موج بحران و تحولات در اوکراین و درشرایطی که کرملین نشینان نگران ازدست دادن منافع ونفوذ خود در اوکراین و تاثیر تحولات داخلی این کشور بر افکار عمومی و اوضاع داخلی روسیه هستند، پلیس روسیه در بزرگترین موج از دستگیری‌ها در دو سال اخیر، بیش از 400 معترض را که در یک راهپیمایی در مسکو روز دوشنبه 5 اسفند بازداشت کرده بود، تفهیم اتهام کرد. در همین روز معترضان در نزدیکی میدان سرخ و در حمایت از فعالانی جمع شده‌ بودند که به خاطر برگزاری اعتراضات گسترده در ماه مه 2012، به زندان محکوم شدند.

پلیس مسکو 420 معترض را در اطراف میدان "مانژنایا" و خیابان‌های اطراف به اتهامات مختلف از جمله شرکت در یک راهپیمایی غیرقانونی و مقاومت در برابر پلیس بازداشت کرد. عفو بین‌الملل این بازداشت‌ها را محکوم کرد و گفت: خشونت مقام‌های روس و نقض آزادی بیان و تجمعات نشانی از کاهش ندارد. بسیاری از بازداشتی‌ها اوایل روز دوشنبه 5 اسفند نیز در یک راهپیمایی جداگانه بازداشت و همان روز در مقابل دادگاه مسکو آزاد شده بودند؛ دادگاهی که متهمان حضور در راهپیمایی مه 2012 علیه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه را به حبس محکوم کرد. بازداشت این افراد یک روز پس از اختتامیه بازی‌های المپیک زمستانی سوچی در جنوب روسیه صورت گرفت. در میان افراد بازداشتی اواخر روز دوشنبه ماضی دو تن از اعضای گروه موسیقی دختران مخالف پوتین نیز دیده می‌شوند که سال گذشته میلادی آزاد شدند. این دو به پرداخت جریمه یا تعهد برای انجام خدمات عمومی محکوم می‌شوند.همچنین الکسی ناوالنی، رهبر مخالفان و معترضان و نامزد انتخابات شهرداری مسکو در سال 2013 نیز توسط پلیس بازداشت و به چند مورد جرم نظیر بی‌اعتنایی به پلیس متهم شد که مجازات حداکثری 15 سال حبس را در پی دارد.

بوریس نمتسف، سیاستمدار مخالف و وزیر سابق کابینه دولت مسکو نیز به بی‌اعتنایی و عدم تبعیت از پلیس متهم شده است. هر دوی این افراد پس از یک شب بازداشت در اداره پلیس روز سه‌شنبه به دادگاه ناحیه‌ای تورسکوی منتقل شدند. هفت تن از معترضان بازداشتی روز دوشنبه 5اسفند که روز سه‌شنبه 6اسفند در دادگاه حاضر شدند، به دو سال و نیم و چهار سال حبس محکوم شده‌اند در حالی که تنها یک زن بازداشتی به سه سال و سه ماه حبس تعلیقی محکوم شده است.این فعالان به آشوب گسترده و خشونت فیزیکی علیه پلیس محکوم شده‌اند؛ اقدامی که توسط وکلا و حامیانشان مورد نکوهش قرار گرفته است. در یک محاکمه جداگانه که روز سه‌شنبه صورت گرفت، دادگاهی در سوچی دو فعال محیط زیست را به عدم تبعیت از پلیس گناهکار شناخت. این دو در روز مراسم اختتامیه بازی‌های المپیک سوچی بازداشت شدند. یکی از این دو فعال به چهار روز حبس و دیگری به پرداخت جریمه 1000 روبلی (28 دلاری) محکوم شد. هر دوی این فعال محیط زیست اعضای گروه موسیقی دختران ضد پوتین را در بازی‌های المپیک مذکور همراهی می‌کردند.

تحلیل

تحولات در اوکراین ماهیتی سیال و نگران کننده دارد. با حمایت روسیه، رییس جمهور فراری اوکراین که گفته میشود ثروت زیادی را از بیت المال تصاحب کرده و جبرا منقول آنها را در اوکراین جا گذاشته و در اثر بی کفایتی و در اجرای فرمان رییس خود پوتین ، طبق آخرین آمار اعلام شده، موجب کشته شدن 82 نفر و مجروح شدن 720نفرگردیده و باتهام آمر قتل انسانها تحت تعقیب اینترپل قراگرفته است با دو اولاد ذکورش به روسیه متواری شده و در ویلای شخصی پوتین اقامت گزیده غرب را در سقوط خود مقصر میداند، خود را کماکان رییس جمهور اوکراین دانسته است. 

پوتین هم که نگران تضعیف موقعیت روسیه در اوکراین و منطقه دریای سیاه و باختن در برابر غرب و تاثیر تحولات اوکراین براوضاع داخلی روسیه است ازیک سو دستور برگزاری مانور نظامی در کنار مرزهای کشورش با اوکراین را صادر کرده و از سوی دیگر عواملش در درون روسیه سرگرم دستگیری و محاکمه فرمایشی معترضان و مخالفان خوداست.

در سوی سوم مقامهای روسی هم اهتمام خاصی نسبت به اعلام مواضع خود در قبال اوکراین و تاکید بر عدم دخالت غرب در امور داخلی این کشور می کنند. مسکو مزید بر چنین اقدامات و رفتارهایی از روس تبارهای ساکن شبه جزیره کریمه که اکثریتی دراین منطقه محسوب میشوند در به احتزاز درآوردن پرچم روسیه بهره می برد و از طریق سوق دادن کریمه به سوی خودمختاری و برقراری سیستمی فدراتیو در این نقطه جنوبی اوکراین و احتمالا در مناطق شرقی اوکراین که با غرب روسیه هم مرزند، سعی میکند حضور خود دراین منطقه و دریای سیاه که ناوگان نظامی اش در آنجا مستقر است را حفظ کند. 

امریکا و اروپا هم سرگرم واکنشهای خود در قبال تحولات اوکراین و کنشهای روسیه در این کشورند و در راستای منافع خود سرگرم یافتن راههایی برای تثبیت اوضاع اوکراین و حل مشکلات عظیم اقتصادی این کشور که نیازمند تزریق حداقل 20 میلیارد دلار است هستند.

آنچه پرواضح است اینکه بازی غربیها و روسیه در زمین سرد اوکراین و اصطکاک واشنگتن و بروکسل با مسکو در کی یف ادامه خواهد داشت و هریک از بازیگران منفردا و متفقا به منظور تأمین منافع و افزایش نفوذ منطقه ای خود به اتکاء مولفه های قدرت برای اجرای سناریوهای خود مساعی لازم را خواهدنمود و از همین رهگذر تحولات اوکراین به سان تحولات دیگر مناطق جهان بویژه خاورمیانه و سوریه کماکان از ماهیتی سیال و دو قطبی برخوردارخواهد بود. چراکه در نظام بین الملل کنونی سرگرم کردن رقیب در حوزه ای برای نیل به موقعیت برتر در حوزه ای دیگر از تاکتیک های همه بازیگران است و بیشترین دستاورد از آن بازیگرانی است که از مولفه های قدرت نرم افزاری و سخت افزاری بهتر و موثرتری از حیث سیاسی، دموکراسی، دیپلماسی، اقتصادی،فرهنگی، نظامی، امنیتی، جغرافیایی، تکنولوژیکی و ...برخورداراست.

به رغم تحرکات روسیه در مناطق جنوبی و شرقی اوکراین و دخالت نظامی مستقیم در سواستوپول به نظر نمیرسد هدف روسیه اشغال شبه جزیره کریمه باشد چراکه در صورت ارتکاب چنین اشتباهی با چالشی جدی در عرصه بین المللی و منطقه ای روبرو خواهدشد و چه بسا غرب برای بدست آوردن بهانه ای برای افزایش رفشار بر روسیه علاقمند به چنین اقدامی از سوی مسکو باشد تا اسب تروایی نصیبش گردد. از دیگر سو سرگرمی کرملین در کریمه و داخل اوکراین سبب خواهد شد تا آمریکا و غرب فرصت را مغتنم شمرده و بحران سوریه را به نفع خود هدایت کند و پس از فراغ بال در سوریه، بیش از گذشته بر تغییر در روسیه متمرکز گردد.

برای مشاهدۀ وبلاگ افشار سلیمانی در صفحۀ بلاگرهای خبرآنلاین اینجا کلیک کنید