موسویان: ایران نیاز خود به غنی سازی را تعیین کند

موسویان به عنوان پژوهشگر دانشگاه پرینستون در نوشتاری که در پایگاه اینترنتی المانیتور منتشر شد، افزود: دور جدید مذاکرات هسته ای ایران و گروه پنج به علاوه یک با توافق دو طرف درباره چارچوب و برنامه اقدام و جدول زمانی برای ادامه مذاکرات درباره توافق جامع در چهارماه آینده به پایان رسید.

به رغم اظهارات ˈکاترین آشتونˈ مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا درباره مفید بودن مذاکرات سه روزه، یکی از چالش هایی پیش روی مذاکرات، تعیین نیاز واقعی ایران به انرژی هسته ای است زیرا بر اساس توافق موقت، توافق جامع باید شامل یک برنامه غنی سازی تعریف شده با پارامترهای مورد توافق دو طرف باشد که با نیازهای عملی هماهنگی دارد و دارای محدودیت های مورد توافقی در زمینه دامنه و میزان غنی سازی، ظرفیت و ذخایر اورانیوم غنی شده درمدت مورد توافق است.

انرژی هسته ای منبعی مهمی برای تولید برق بوده و در آینده نیز خواهد بود. تعداد راکتورهای هسته ای هم چنان در جهان در حال افزایش است. تا فوریه ۲۰۱۴ مجموعا ۴۳۴ رآکتور فعال با ظرفیت تولید ۳۸۰ هزار مگاوات وجود داشته است، ۷۰ رآکتور با ظرفیت ۷۵ هزار مگاوات در حال ساخت است و ۱۷۳ رآکتور دیگر هم قرار است در سرتاسر جهان ساخته شود. بر اساس گزارش ژانویه ۲۰۱۴ انجمن هسته ای جهان، بیش از ۴۵ کشور دنیا به شکل پویایی به دنبال برنامه توان هسته ای هستند.

تعیین نیاز عملی ایران مستلزم در نظر گرفتن منابع انرژی بهینه این کشور و تامین انرژی مورد نیاز برای حفظ رشد اقتصادی کشور است.

یکی از مقامات دست اندرکار ایرانی به من گفت که بر اساس تحقیقات مختلف، ایران مصمم است انرژی هسته ای سهم مناسبی در برنامه تولید برق در این کشورداشته باشد.

این تحقیقات همواره اهمیت انرژی هسته ای را تایید کرده است. برای مثال، تحقیقات موسسه تحقیقاتی ˈاستنفوردˈ در سال 1973 نشان می دهد که ایران تا سال 1994 به نیروگاه های هسته ای با توان تولید 20 هزار مگاوات برق نیاز دارد. تحقیقات مشترک موسسه تحقیقات و آموزش مدیریت و برنامه ریزی توسعه ایران و دانشگاه شریف نیز در سال 2021 تحقیقاتی را با هدف تشخیص گزینه های انرژی انجام دادند.

این مطالعات نشان می دهد که از 52 هزار مگاوات نیاز پیش بینی شده به برق، سهم مناسب انرژی هسته ای 11 هزار مگاوات خواهد بود که این مقدار 20 درصد مصرف پیش بینی شده ایران را تشکیل می دهد. لازم به ذکر است که در محاسبه سهم بهینه انرژی هسته ای در این تحقیقات، قیمت هر بشکه نفت 30 دلار برآورد شده است. می توان نتیجه گرفت که افزایش هزینه های نفت به بیش از 30 دلار برای هر بشکه، مانع تولید برق بر اساس سوخت فسیلی و افزایش استفاده از انواع دیگر انرژی انرژی هسته ای می شود.

بر اساس تحقیقات انجام شده توسط سازمان انرژی اتمی ایران که برای ارائه به شورای عالی انرژی ایران تهیه شده است ظرفیت بهینه انرژی هسته ای در تولید برق را برای سال 2021میلادی 10 هزار مگاوات یا 12.5 درصد مجموع تولید برق پیش بینی کرده است.

شرکت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران ( توانیر) نیز در جدید ترین تحقیقات خود میزان بهینه سهم برق هسته ای را ۸ هزار از مجموع ۱۲۰ هزار مگاوات برق تولیدی در سال 2031 پیش بینی کرده است.

برخی چنین استدلال می کنند که سرمایه گذاری در زیرساختارها و هزینه های بندر بوشهر که نخستین نیروگاه برق هسته ای ایران در آن واقع شده است توجیه پذیر نیست زیرا فقط هزار مگاوات به برق تولیدی در شبکه سراسری می افزاید.

چنین توجیهی منطقی است.

تحقیقات سازمان انرژی اتمی ایران، نشان می دهد که ایران باید دو تا چهار نیروگاه هسته ای دیگر به بوشهر اضافه کند تا این پروژه از نظر اقتصادی مقرون به صرفه شود. این امر روند معمول پروژه های هسته ای را در ساخت چهار یا شش نیروگاه در کنار یکدیگر توجیه می کند. ساخت این نیروگاه ها در کنار یکدیگر، هزینه های راه اندازی هر واحد را کاهش می دهند و سرمایه گذاری های زیرساختی اولیه را توجیه می کنند. برای مثال، ترکیه و امارات متحده عربی فعالیت در این زمینه را با ساخت چهار تاسیسات آغاز کرده اند.

بر اساس چنین ملاحظاتی، ایران تصمیم گرفت با همکاری روسیه ساخت نیروگاه های هسته ای بیشتری را دنبال کند. انتظار می رود ساخت اولین راکتور برق هسته ای در بوشهر با ظرفیت 1000 مگاوات در سال 2014 آغاز شود در حالی که عملیات ساخت واحد دوم که آن هم در بوشهر است، در سال 2016 آغاز خواهد شد. پس از آن ساخت دو واحد دیگر هر یک به فاصله دو سال آغاز خواهد شد.

یکی از استدلال ها این است که ایران به عنوان یک کشور غنی از ذخایر نفتی نیازی به انرژی هسته ای به عنوان منبع تولید برق ندارد. وقتی به گذشته نگاه می کنیم می بینیم که ایران در سال 1957 با حمایت آمریکا و به ویژه لطف طرح ˈاتم برای صلح ˈ دوایت دیوید آیزنهاورˈ رئیس جمهور وقت آمریکا وارد حوزه هسته ای شد.

شاه (مخلوع )ایران در دهه 70 میلادی نقشه های جاه طلبانه ای برای توسعه برنامه هسته ای ایران داشت و قصد داشت تا سال 1994 تعداد 23 نیروگاه هسته ای جدید بسازد. اما چرا بحث توجیه پذیری هزینه کردن در نیروگاه های هسته ای در آن زمان، که جمعیت ایران یک سوم جمعیت کنونی بود، مطرح نشد.

چنین استدلالی این حقیقت را نادیده می گیرد که مصرف نفت در ایران در نتیجه افزایش جمعیت و افزایش تعداد خودروها در حال افزایش است نیاز داخلی به نفت از 1.3 میلیون بشکه در روز در سال 2001 به 1.9 میلیون بشکه در روز در سال 2010 افزایش یافته است، یعنی در مدت 10 سال افزایش 50 درصدی داشته ایم.

بر اساس تحقیقات جدید گردهمایی اقتصاد جهانی، درباره رتبه بندی کشورها از نظر امنیت ایران از بین 124 کشور، کشور در رتبه 102 قرار گرفت. البته این بدان معنا نیست که همه مشکلات مربوط به انرژی ایران نتیجه فقدان انرژی هسته ای است. بلکه به این مفهوم است که کارهای زیادی باید در حوزه انرژی انجام شود که یکی از آن ها توسعه بهینه انرژی هسته ای است.

تصمیم عربستان برای ساخت نیروگاه های هسته ای در واقع بزرگ ترین ضربه را به حامیان این استدلال بود که کشورهای بزرگ نفت خیز نیازی به انرژی هسته ای ندارند. در آوریل سال 2010 یک مقام ارشد سعودی اعلام کرد که رفع نیاز فزاینده عربستان به انرژی هسته ای ضرورت دارد. سازمان هسته ای بین الملی عربستان گزارش داده که این کشور قصد دارد در 20 سال آینده 16 راکتور هسته ای بسازد که اولین راکتور در سال 2022 راه اندازی می شود.

امارت نیز به عنوان کشور دیگر نفت خیز جهان که جمعیتی اندکی بیش از 5 میلیون و 85 هزار کیلومتر مربع مساحت دارد ( بر خلاف جمعیت 77 میلیونی و مساحت 106 میلیون کیلومتر مربعی ایران) همین مسیر را طی می کند.

بر اساس گزارش فوریه گذشته امارات تا سال 2020 با استفاده از چهار راکتور برق هسته ای یک چهارم از نیاز برق خود را تامین خواهد کرد.

این گزارش افزود: در چارچوب برنامه اقدام مشترک برای دستیابی به یک توافق نهایی، مذاکرات بین ایران و گروه 1+5بر روی مساله نیاز هسته ای واقعی ایران متمرکز خواهد بود. ایران باید توجیه خود را روی بهینه سازی اقتصادی هزینه های تولید برق متمرکز کند. این امر در تعیین سطح و دامنه برنامه غنی سازی اورانیوم ایران براساس توافق دو طرف مهم است. ایرانی ها برای تحقق این هدف باید یک گزارش به روز شده را به گروه پنج به علاوه یک ارائه دهد که در آن سهم بهینه انرژی هسته ای مورد نیاز ایران برای تولید برق در سال های آینده تعیین شده است.

مترجمام**9158** 9157**1566