سرمایه گذاری خارجی در ایران از نگاه تحلیلگران غربی

امضای توافق نامه ی ژنو در آذر ماه سال جاری و آغاز روند تدریجی برداشته شدن تحریم های یکجانبه علیه ایران، نویدبخش آغاز دوران بهبود اوضاع وخیم اقتصاد کشور بود.

تحریم های کمرشکن علیه کشورمان در سال های گذشته لطمه های فراوانی را متوجه اقتصاد ایران کرد و با تاثیرگذاری مستقیم بر معیشت مردم بویژه قشرهای آسیب پذیر، اوضاع زندگی را دشوار کرده بود. کاهش تولید، نبود امکان صادرات کالا، بلوکه شدن بخش قابل توجهی از سرمایه های کشور در بانک های خارجی و ده ها پیامد منفی دیگر در کنار سیاست های نادرست دولت پیشین در عرصه ی اقتصاد و روابط خارجی، وضعیت بغرنجی را برای اقتصاد ایران رقم زد.

در این میان پیروزی «حسن روحانی» در انتخابات ریاست جمهوری در خرداد ماه سال جاری و پررنگ شدن رویکردهای اعتدالی و عقل گرا در عرصه ی حکمرانی، امیدها برای احیای وضعیت اقتصادی کشور بیش از پیش افزایش یافت. با این وجود همانطور که روحانی نیز بارها بر آن تاکید کرد، احیای اقتصاد ایران در گرو حل مسایل خارجی کشورمان و در صدر آنها، موضوع هسته یی بود؛ موضوعی که تبدیل به نقطه ی اختلافی بین ایران و قدرت های جهانی شده بود و همین امر تحریم های گسترده یی را علیه کشورمان در پی داشت.

امضای توافق نامه ی اولیه میان ایران و کشورهای گروه 1+5، تحولی نو در روابط خارجی ایران با دنیا بود؛ توافقی که مهمترین دستاورد آن برای کشورمان، رفع تهدیدهای امنیتی از یک سو و آغاز روند تدریجی لغو تحریم های یکجانبه علیه کشورمان بود.

در پی این توافق نامه، امیدها برای گسترش روابط اقتصادی ایران با جامعه ی جهانی و افزایش سرمایه گذاری خارجی در کشورمان افزایش یافت.

در روزهای گذشته موضوع سرمایه گذاری خارجی در ایران و چند و چون آن مورد توجه محافل کارشناسی در کشورهای غربی قرار گرفت و تحلیلگران اقتصادی و سیاسی در این ارتباط به بیان دیدگاه های خود پرداختند.



***آغاز همزمان اجرای توافق نامه ی ژنو و رقابت کشورهای خارجی برای حضور در بازار ایران

شاید بازار ایران زیر تاثیر تحریم ها مدت ها در حاشیه قرار گرفته بود؛ ولی بدون تردید شرکت های تجاری در کشورهای مختلف از ارزش این بازار و سودی که زیر تاثیر تحریم ها از آن محروم شده بودند، غافل نبودند.

فاصله ی زمانی امضای توافق نامه ی ژنو تا اجرایی شدن آن را می توان به خط آغاز مسابقه ای توصیف کرد که بسیاری از این کشورها با آگاهی از پتانسیل بازار ایران، برای کسب مقام نخست پشت آن صف کشیده بودند.

وبسایت تحلیلی «نشنال پابلیک ریدیو»(NPR) چندی پیش در گزارشی در این ارتباط نوشت: شرکت ها و تاجران اروپایی برای ورود به بازار ایران که یکی از بزرگ ترین پایگاه های اقتصادی در خاورمیانه است، عجله ی فراوانی دارند.

این وبسایت در ادامه نوشت: برای دنیای تجارت، ورود به بازار ایران فرصتی است که نمی توان به راحتی از آن عبور کرد. بازار ایران یکی از بزرگ ترین منابع نفت و گاز جهان را در اختیار دارد که بخش عظیمی از آن زیر تاثیر سال ها تحریم به بهره برداری نرسیده است.

نشنال پابلیک ریدیو ضمن اشاره به صنایعی نظیر گاز و نفت، به صنعت خودروسازی ایران به عنوان یکی از اهداف اصلی سرمایه گذاران خارجی اشاره کرد و نوشت: پیش از آغاز تحریم ها، ایران یکی از بزرگ ترین مشتری های شرکت های خودروسازی نظیر پژو و رنو بود. اکنون این شرکت ها با برقراری ارتباط با داخل ایران در فکر احیای این روابط هستند.



***فرانسه و سرمایه گذاری در خاورمیانه

یکی از نخستین هیات های خارجی که در پی آغاز اجرایی شدن توافقنامه ژنو به ایران سفر کرد، از کشور فرانسه بود. شرکت های فرانسوی با درک موقعیت های چشمگیر بازار ایران تصمیم گرفته اند یکی از اولین سرمایه گذاران در این بازار باشد. البته مدتی پیش از فرانسه نیز هیاتی از بازرگانان آسیایی از سوی کنفدراسیون اتاق های بازرگانی آسیا و اقیانوسیه به کشورمان سفر کرده بودند.

هیات اقتصادی فرانسه که شامل بیش از یکصد نفر از صاحبان صنایع بخش های مختلف خودروسازی، فناوری اطلاعات، دارو، پزشکی، گردشگری و ... می شد، صبح روز 14 بهمن ماه، بازدید سه روزه ی خود را با ورود به تهران آغاز کرد.

سفر این هیات که بزرگترین هیات اروپایی بود که بعد از انقلاب وارد کشورمان می شد، بازتاب گسترده ای در بسیاری از رسانه های بین المللی که در فاصله ای نه چندان دور خبرهای سفر هیاتی عالی رتبه از فرانسه را به عربستان سعودی برای توسعه ی سرمایه گذاری در این کشور مخابره کرده بودند داشت.

وبسایت خبری «راشا تودی» در گزارش خود همزمان با سفر هیات فرانسوی به ایران نوشت: ورود نمایندگان بیش از 100 شرکت تجاری فرانسوی به ایران نشان دهنده ی اشتیاق کشورهای مختلف به سرمایه گذاری در بازار ایران در پی امضای توافق نامه ی ژنو است.

تحلیلگر این وبسایت در ادامه با اشاره به موقعیت های ایجاد شده در ایران پس از پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری نوشت: با رفع تحریم های ایران پس از حدود 10 سال، کشورها و شرکت های مختلف برای حضور در این بازار که غنی از منابع و دارای 80 میلیون مصرف کننده است، صف کشیده اند و قصد دارند بخشی از سود سرمایه گذاری در آن را کسب کنند.

یکی از نکاتی که این گزارش به آن اشاره کرد، موقعیت طلایی ایجاد شده درخصوص سرمایه گذاری در بازار ایران با وجود رفع درصد بسیار کمی از تحریم ها بود؛ درصدی که در صورت افزایش آن در پی گفت و گوهای نهایی ایران و 1+5 به نظر می رسد علاوه بر کسب سود و رونق مثال زدنی برای کشور، سرمایه گذاری خارجی را به شدت در ایران افزایش دهد.

راشا تودی همچنین به آزاد شدن خرید و فروش نفت ایران اشاره کرد و نوشت: بازار نفت ایران برای مدتی طولانی زیر تاثیر تحریم های غرب قرار داشت و همچنین این کشور بسیاری از شرکت های نفتی بزرگ دنیا را در پی انقلاب اسلامی در سال 1979 از این کشور اخراج کرد؛ ولی اکنون ایران قصد دارد با دعوت از بزرگ ترین شرکت های نفتی جهان نظیر توتال، رویال داچ شل، اگزان موبیل، کوکونو فیلیپس، شِل، ای اِن آی ایتالیا و اِستات اویل نروژ، روابط بین المللی خود در حوزه نفت را توسعه بخشد.



***ایتالیا، آلمان، هلند، کره جنوبی و ... در راه ایران

فرانسه تنها کشوری نبود که با اطلاع از سود سرشار سرمایه گذاری در بازار ایران با مقام های کشورمان وارد رایزنی شد. قرار است بزودی هیات های مختلف تجاری از کشورهای ایتالیا، هلند، آلمان و کره جنوبی به ایران سفر کنند. وبسایت فرانسوی «فرانس 24» در گزارش 15 بهمن خود که به بازتاب سفر هیاتی متشکل از تجار این کشور در حوزه های مختلف به ایران اختصاص داشت نوشت: شرکت های بزرگ تجاری همچون ایرباس، اورِآل، توتال، آلکاتِل، رِنو، موندی و ... به تهران آمدند.

این گزارش در ادامه افزود: سفر هیات های تجاری-اقتصادی به ایران قرار است در آینده ای نزدیک با بازدید هیات هایی از ایتالیا، هلند و آلمان از ایران ادامه پیدا کند.

این وبسایت از زبان «محمد نهاوندیان» رییس دفتر رییس جمهوری ایران نوشت: فصل جدیدی از روابط ایران و اروپا گشوده شده است.

به نوشته ی این وبسایت نهاوندیان همچنین از نمایندگان شرکت های تجاری فرانسوی خواسته بود پیام پتانسیل بزرگ بازار ایران برای سرمایه گذاری را به سایر کشورها مخابره کنند.

فرانس 24 در ادامه نوشت: با وجود اینکه بیشتر تحریم های ایران بجای خود باقی هستند و این کشور طی 6 ماه آینده تنها قادر خواهد بود مبلغی نزدیک به چهار میلیارد و 200 میلیون دلار را در خارج از مرزهای خود صرف کند، سود این بازار حتی با وجود تحریم ها و محدودیت ها بقدری است که کشورها و شرکت های بزرگ دنیا همچون آهنربا و با هدف سرمایه گذاری طولانی مدت به سمت آن کشیده می شوند.

این وبسایت فرانسوی نیز به فرصت های نفتی ایران و اشتیاق بسیاری از کشورها برای سرمایه گذاری در این حوزه اشاره کرد و افزود: با از میان رفتن تحریم ها، ایران و روسیه قرار است قراردادی یک و نیم میلیارد دلاری به امضا برسانند که طبق آن روسیه روزانه 500 هزار بشکه از نفت ایران را خریداری خواهد کرد. البته طبق گفته ی سفیر روسیه در ایران، بحث ها در این خصوص هنوز در مرحله ی گفت و گو و رایزنی قرار دارد.

وبسایت خبری «فری بیکن»(free beacon) نیز در خصوص تمایل مقام ها و تجار ایتالیایی برای حضور در بازار ایران نوشت: خبرها حاکی از آن است که دولت ایتالیا در فکر برقراری دوباره ی ارتباط با بازار ایران بعد از توافق نامه ی ژنو هستند.

این وبسایت افزود: مقام های ایتالیایی در راستای افزایش روابط اقتصادی خود با ایران هیاتی را برای مذاکره در این خصوص با مقام های ایرانی به این کشور می فرستند و به احتمال زیاد نخست وزیر ایتالیا نیز هیات این کشور را در سفر به تهران همراهی خواهد کرد.



***نگرانی های آمریکا از گشوده شدن دروازه های اقتصادی ایران

خبر رایزنی بسیاری از کشورها برای سفر به ایران و استفاده از موقعیت های متعدد بازار کشورمان، واکنش های مقام های آمریکایی را در پی داشت و علاوه بر «جان کری» و «وندی شرمن» وزیرامور خارجه ی آمریکا و معاون وی، «باراک اوباما» رییس جمهوری این کشور نیر بطور مستقیم از این اقدام انتقاد کردند.

«برای ورود به بازار ایران عجله نکنید» عنوان گزارشی بود که 15 بهمن در وبسایت تحلیلی «فارین پالسی» منتشر شد. این گزارش که به بازتاب نگرانی آمریکا از ورود شرکت های بیشتری به بازار ایران اختصاص داشت، نوشت: درست است که آمریکا موفق به کنترل سفر هیات های تجاری به ایران نشده است، ولی مقام های کاخ سفید مدعی هستند جلوی امضای این قراردادهای تجاری را تا نهایی شدن توافق نامه ی ژنو خواهند گرفت.

فارین پالسی افزود: آمریکایی ها نگران هستند که تمایل این شرکت ها برای امضای قراردادهای تجاری با ایران، تحریم ها و موضع آمریکا را زیر سوال ببرد.

خبرگزاری «رویترز» نیز در گزارش 22 بهمن خود در خصوص پیام اوباما به کشورهایی که توافق نامه ی ژنو را نقض کنند، نوشت: اوباما پیامی روشن و هشداردهنده به شرکت هایی که بدنبال گسترش روابط با ایران و سفر به این کشور برای سرمایه گذاری هستند، داد و گفت که آمریکا به شدت با کسانی که توافق نامه را نقض کنند برخورد خواهد کرد.

رویترز در ادامه نوشت: در پی ورود هیات های تجاری از اروپا و آسیا به ایران، کاخ سفید به این شرکت ها هشدار داد و اوباما خطاب به شرکت های تجاری که چشم به بازار نوظهور ایران دارند گفت که در صورت نهایی شدن توافق نامه، این شرکت ها دیر یا زود موفق به سرمایه گذاری خواهند شد.

رییس جمهوری آمریکا که این سخنان را در کنفرانس خبری مشترک با «فرانسوا اولاند» همتای فرانسوی اش طرح کرد، در واکنشی بسیار تند گفت: اقدام آنها برای سرمایه گذاری در بازار ایران به ضررشان تمام خواهد شد چرا که ما مانند کوهی از آجر بر سرشان خراب خواهیم شد.

وبسایت فارین پالسی نیز در گزارش 15 بهمن خود نوشت: در حالی که شرکت های فرانسوی، ایتالیایی و آلمانی آماده سفر به ایران می شوند، مقام های آمریکایی سفر دور دنیایی را با هدف هشدار دادن به شرکت های بین المللی در خصوص سرمایه گذاری در ایران آغاز کرده اند.

با این وجود فارین پالسی با اشاره به سفر هیات فرانسوی به ایران، تلاش های آمریکا را بی نتیجه دانست.

ایتالیا نیز یکی از کشورهایی است که مقام ها و شرکت های این کشور در لیست انتظار سفر به ایران قرار دارند. «اما بنینو» وزیر امور خارجه ی این کشور نیز نخستین وزیر اروپایی بود که بعد از ریاست جمهوری حسن روحانی به ایران سفر کرد. حتی مقام هایی از ایتالیا در مراسم تنفیذ روحانی نیز حضور داشتند.

بنابراین تمایل ایتالیا برای سرمایه گذاری در ایران تعجب آور نیست. بااین وجود تصور گسترش روابط این کشور و ایران به شدت مقام های آمریکایی را نگران کرده است.

پایگاه فری بیکن نیز با تشریح نگرانی مقام های آمریکایی در خصوص گسترش روابط ایران و سایر کشورها بویژه ایتالیا بعد از توافق ژنو از زبان یکی از مقام های کاخ سفید نوشت: رفتن هیات ایتالیایی به همراه نخست وزیر این کشور به ایران، تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا را زیر سوال خواهد برد؛ این اقدام همچنین تلاش های آمریکا و اتحادیه اروپا برای دستیابی به توافقی نهایی با ایران را از بین خواهد برد.



***سخن پایانی

باوجود همه معضل ها و مشکل های بازار ایران در سال های اخیر، پتانسیل این بازار و حوزه های مختلف آن به اندازه ای است که در صورت بازگشت سرمایه گذاری و بهبود شرایط کسب و کار و البته حمایت و سیاستگذاری صحیح دولت، می تواند به ضلع تعیین کننده ای در بازارهای جهانی مبدل شود؛ این همان نکته ای است که شرکت های مختلف جهان با درک آن به سمت این بازار سرازیر شده اند.

به نظر می رسد واکنش تند مقام های آمریکایی بیش از هر چیز زیر تاثیر نگرانی آنها از قدرت گرفتن زودهنگام ایران و بازگشت موفق و قدرتمندانه ی کشورمان به بازارهای بین المللی باشد. بدون شک کاخ سفید از سرعت این بازگشت و عجله ی شرکت های جهان برای حضور در بازار کشورمان شگفت زده شده است و مقام های این کشور نگران هستند که سرمایه گذاری خارجی در بازار ایران و کسب سود فراوان برای آنها، وزن ایران را در گفت و گوهای نهایی توافق نامه ی هسته یی افزایش دهد.



*از: عطیه میرقراچولو (گروه پژوهش های خبری)

پژوهش**ع.م**2054