آمریکا- چین؛ رقابت در شرق

در حالی آغاز صحبت از ظهور چین بعنوان یک قدرت برتر در شرق آسیا در میان راهبرد شناس های (استراتژیست) آمریکایی و محافل دانشگاهی و سیاسی این کشور برای بیش از یک دهه می گذرد که چین در این مدت توانسته قدرت اقتصادی و نظامی خود را تقویت کند و افق های جدیدی را برای قدرت خود ایجاد نماید.

چنین شرایطی برای آمریکا که خود را قدرت برتر در بسیاری از مناطق جهان می داند، بسیار چالش برانگیز بوده است و طی آن سال ها آمریکایی ها تلاشهای بسیاری در جهت محدودسازی قدرت نظامی چین انجام داده اند که به عنوان نمونه می توان به پایگاه های مختلف در کشورها و مناطق اطراف چین اشاره داشت.

آمریکا پس از آنکه کره شمالی در سال 1377، هفت موشک را به سوی ژاپن پرتاب کرد، اولین موشک های پاتریوت خود را در این کشور مستقر کرد. همچنین واشنگتن توانسته طی این سال ها پس از استقرار موشک های پاتریوت، موضوع استقرار یک سپر دفاع موشکی به واسطه همین موشک ها و پایگاه های نظامی را در این منطقه رسمی سازد.

واشنگتن در ژاپن و کره جنوبی دارای 6 پایگاه دریایی، هوایی است که از سال1998 (1377) نیروهای هوایی و دریایی آمریکا در آن مستقر هستند و نیز در فیلیپین و سنگاپور نیز دارای پایگاه های نیروی دریایی است.

اما با اعلام راهبرد جدید دفاعی آمریکا در بهمن ماه 1390، نشانه هایی از ادراک جدید آمریکایی درباره وزن ژئوپلتیک شرق آسیا بروز یافت. در این راهبرد جدید، تاکید بر وزن راهبردی منطقه آسیا-اقیانوس آرام و افزایش حضور نظامی در این منطقه از تحولات جدید به شمار می آمد.

در این مسیر، جهت یابی سیاست خارجی آمریکا نیز بر پایه راهبرد ˈثقل گرایی آسیاییˈ (Pivot to Asia) اعلام گردید.

در چنین شرایطی به نظر می رسد که آمریکا و چین وارد مرحله چالشی از روابط راهبردی شده اند زیرا اختلافی که چین و ژاپن بر سر جزایر «سنکاکو» و یا «دیائویو» در آذر ماه 92 پیدا کردند با حمایت آمریکا از ژاپن ابتدا به ایجاد یک منطقه دفاع هوایی از سوی چین انجامید و سپس با واکنش واشنگتن و ورود بمب افکن های این کشور به این منطقه همراه شد. در جدیدترین اقدام نیز، پس از آنکه «دانیل راسل» معاون وزیرخارجه آمریکا در امور آسیا - اقیانوسیه روز پنجشنبه هفدهم بهمن در نشستی در کنگره ضمن ابراز نگرانی از اقدام های چین در منطقه شرق آسیا، اعلام کرد که ادعاهای چین در دریای جنوبی در تلاش برای در اختیار گرفتن کنترل اقیانوس ها در این منطقه صورت می گیرد و این اقدام پکن موجب نا امنی و بی ثباتی در منطقه می شود، روز جمعه هجدهم بهمن نیز، «جان کری» وزیر امور خارجه آمریکا در دیدار با «فومیو کیشیدا» وزیر امورخارجه ژاپن، تاکید کرد که آمریکا منطقه دفاع هوایی اعلام شده از سوی چین در دریای شرقی را به رسمیت نمی شناسد و آن را نمی پذیرد.

در مقابل چینی ها نیز بیکار نبودند و روز شنبه نوزدهم بهمن وزارت خارجه چین با انتقاد شدید از اظهارات تازه مقام های ارشد آمریکا علیه پکن، این کشور را به تضعیف صلح و ثبات در منطقه آسیا-اقیانوسیه متهم کرد.

به گزارش خبرگزاری رویترز، «هونگ لی» سخنگوی وزارت خارجه چین، در بیانیه ای با اشاره به اظهارات تازه مقام های آمریکایی مبنی بر ابراز نگرانی واشنگتن از آنچه ادعاهای ارضی چین در دریای جنوبی خوانده است، گفت: اینگونه اقدام ها سازنده نبوده و ما از آمریکا می خواهیم که رویکردی منطقی و منصفانه در پیش گیرد تا بتواند نقشی سازنده در صلح و ثبات این منطقه داشته باشد.

بسیاری از صاحبنظران عرصه روابط بین الملل و سیاست خارجی از همان ابتدای اعلام جهت گیری ثقل گرایی آسیایی، شاید انتظار حرکتی خیزشی از سوی واشنگتن برای برهم زدن تعادل و توازن نیرو به نفع خود در منطقه شرق آسیا داشتند اما نه تنها آمریکایی ها دست به حرکتی سریع در این زمینه نزدند بلکه تلاش کردند تا با حرکتی آرام و خزنده در شرق آسیا پیش روند تا رفتارهای آمریکا به چالش های بنیادین با چین منجر نگردد.

با این وجود واشنگتن طی این سال ها به طور کامل بیکار هم ننشست و طی سال های گذشته کار روی ایجاد یک سپر دفاع موشکی در شرق آسیا را آغاز کرد، طرحی که به نظر می رسد بنیان های آن به واسطه وجود پایگاه های دریایی – هوایی متعدد آمریکا در منطقه از پیش ایجاد گردیده بود.

در چنین چارچوبی، پکن نیز طی این سال ها همواره به دنبال افزایش قدرت نظامی خود برآمده و طی یک روند رو به رشد بودجه نظامی خود را از 68 میلیارد دلار سال 2010(1389) به 139 میلیارد دلار در سال 2013 و 148 میلیارد دلار در سال 2014 رساند تا نشان دهد چه میزان به دنبال ایجاد موازنه در برابر آمریکایی ها است. همچنین چینی ها در مهرماه 92 اولین ناو هواپیمابر بازسازی شده خود را با نام ˈلیائونینگˈ به آب انداختند تا نشان دهند که چقدر به دنبال افزایش توان راهبردی خود هستند.

به طور عمومی واشنگتن در همه سال های حضور خود در منطقه شرق آسیا به دنبال ایجاد تعادل و توازن منطقه ای و البته با حضور قدرتمندانه خود بوده و بطور بنیادی با حمایت از کشورهای شرق دور نظیر ژاپن و کره جنوبی تلاش کرده ترتیباتی جهت حرکت به سمت توازن منطقه ای در مقابل چین ایجاد نماید.

در این میان طرح ایجاد سپر دفاع موشکی و مخالفت شدید با کنشگری های نظامی چین در دریای جنوبی و جزایر آن نشان می دهد که واشنگتن قصد دارد این توازن منطقه ای را با محدودسازی راهبردی پکن دنبال کند و در برابر چین نیز در حوزه هایی همچون حوزه های نظامی و راهبردی تلاش می کند تا دست به چالشگری در برابر آمریکا بزند.

در فرجام سخن، شاید بتوان گفت که رقابت تنها روندی خواهد بود که نقطه ثقل الگوها و رفتارهای آمریکا و چین در منطقه شرق را شکل خواهد داد.

به نظر می رسد در مواردی این رقابت به صورت رقابت آشکار نظامی و در مواردی به صورت چالشگری و محدودسازی جلوه خواهد نمود.

از سهراب انعامی - گروه تحقیق و تفسیر خبر

پژوهش**2040**1358