پیامد درگیری های سودان جنوبی بر منطقه پیرامونی

سودان جنوبی از بیست و چهارم آذرماه امسال تاکنون شاهد درگیری های خونین داخلی بوده است.

به نظر می رسد از یک سو اختلاف سیاسی «سالوا کی یر میاردیت» رییس جمهوری این کشور با «ریک ماچار» معاون وی که سوم مردادماه امسال از مقام خود برکنار شده بود، از سوی دیگر اختلاف او با «باگان اموم» دبیرکل «جنبش مردمی برای آزادسازی سودان» علت اصلی شکاف ها است.

سودان جنوبی کشوری در جنوب سودان است که استقلال آن، هجدهم تیر 1390 رسمیت یافت.

این کشور از شرق به اتیوپی، از جنوب به کنیا، اوگاندا و جمهوری دموکراتیک کنگو و از غرب به جمهوری آفریقای مرکزی محدود می شود.

با توجه به این که هرگونه ناآرامی در یک کشور در صورت تداوم می تواند بر همسایگان تاثیر گذارد، کشورهای منطقه که به نوعی منافع آنها با اوضاع سودان جنوبی گره خورده است از همان آغاز برای پایان دادن به ناآرامی ها وارد گود شدند تا خطرهای احتمالی را دور کنند.

با وجود تلاش کشورهای منطقه ای و طرف های بین المللی برای میانجیگری بین 2جریان درگیر و توافق امضا شده در روز چهارم بهمن، هنوز هم درگیری ها ادامه دارد و بارها آتش بس شکسته شده است.

کارشناسان بر این باورند که ادامه تنش های سودان جنوبی بر اوضاع کشورهای پیرامون آن تاثیر خواهد گذاشت و مشکلاتی در عرصه های اقتصادی، امنیتی، اجتماعی و... ایجاد می کند.

*** ناآرامی های سودان جنوبی و پرونده رود نیل

پرونده آب رود نیل یک موضوع حاکم بر روابط کلی کشورهایی است که در حوزه این رود قرار گرفته اند.

مصر، سودان، اتیوپی، اوگاندا، کنیا، تانزانیا، بروندی، رواندا و جمهوری دموکراتیک کنگو با نظارت اریتره در زمستان سال 1377 خورشیدی (1999 میلادی) توافقنامه «ابتکار عمل کشورهای حوزه رود نیل» را امضا کردند.

پس از کاهش میزان آب و تنش در روابط این کشورها به سبب سهم خواهی بیشتر از آب رود نیل، اتیوپی، کنیا، اوگاندا، رواندا و تانزانیا در بیست و چهارم اردیبهشت سال 1389 و بروندی حدود یک سال بعد قرارداد «انتیبی» (Entebbe) را برای دستیابی به سهم بیشتر از آب نیل بستند اما با مخالفت مصر و سودان روبرو شدند.

پایه این توافق تازه منطقه ای به دلیل نارضایتی کشورهای امضاکننده از «معاهده نیل» ریخته شد که سال 1308 بین مصر و بریتانیا به امضا رسید و مصریان اجازه استفاده کامل از آب نیل را یافتند در حالی که دیگر کشورها باید پیش از اجرای هر طرح آبی مرتبط با نیل، از قاهره اجازه می گرفتند.

قرارداد انتیبی شکاف های زیاد میان مصر و سودان در پایین دست حوزه نیل با کشورهای بالادست بر سر سهم آبی هر یک را به خوبی نشان داد.

پس از جدایی سودان جنوبی از کشور سودان، مقام های کشور نوپا تلاش کردند به کشورهای منطقه این اطمینان را بدهند که موضع دشمنانه ای را در برابر هیچ یک از طرف های سهیم در آب نیل در پیش نخواهند گرفت.

با این همه دور تازه ناآرامی های سودان جنوبی، بسیاری از مردم را به سوی کشورهای همسایه روانه کرد.

پس از آن بود که برای حل تنش ها در سودان جنوبی بسیاری از همسایگان وارد صحنه شدند. البته رویکرد هر یک از این کشورها در حل تنش های سودان به نوعی با منافع خود این کشورها گره خورده است.

در این پیوند یکم بهمن ماه «بلال عبدالله» نویسنده مجله «السیاسه الدولیه» مصر نوشت: پس از آغاز تنش های داخلی سودان جنوبی تلاش کشورهای منطقه برای آرام کردن تنش ها آغاز شد و اتیوپی در آدیس آبابا میزبان نمایندگان طرف های درگیر بود.

به نوشته این مجله، «یوری موسوینی» رییس جمهوری اوگاندا، به دولت جوبا کمک نظامی کرده است.

مجله السیاسه الدوله افزود: تلاش های اتیوپی و اوگاندا پیرامون اوضاع ناآرام سودان جنوبی به نوعی با منافع آنها گره خورده است و هر گونه حل و فصل تنش های سودان جنوبی که با میانجیگری این 2 کشور انجام پذیرد در آینده باعث می شود در موضع دولت سودان جنوبی نسبت به پرونده های مشترک از جمله آب رود نیل تاثیرگذار باشد.

افزون بر این در صورت ادامه درگیری ها در قالب یک جنگ داخلی، این احتمال وجود دارد که سازمان ملل متحد صلحبانان را به این کشور بفرستد که بین آنان، نیروهایی از اتیوپی و اوگاندا هم وجود خواهند داشت و این به معنی حضور مستقیم این 2کشور در سودان است.

ورود صلحبانان سازمان ملل و میانجیگری برخی کشورها می تواند در پرونده های رود نیل تاثیرگذار باشد. در این صورت دولت سودان جنوبی منافع کشورهایی را که با موضع این کشور هماهنگی بیشتری دارند، تامین خواهد کرد و این باعث می شود این کشورها بیش از پیش در پرونده رود نیل نفوذ داشته باشند و رقبای خود را در استفاده از آب نیل محروم کنند.

در این پیوند روزنامه ˈالشروقˈ مصر سوم دی ماه نوشت: بی ثباتی سودان جنوبی در جهت منافع مصر نیست.

به نوشته این روزنامه با توجه به این که تکمیل سد «العالی» در مصر می تواند در رهایی این کشور از بحران نقش داشته باشد، ادامه تنش های سودان جنوبی فرصت برپایی طرح های اقتصادی را در مصر از بین خواهد برد.

یکی دیگر از عواملی که باعث نگرانی مصری ها شده بی ثباتی اوضاع داخلی این کشور است. این مساله باعث شده است تا دولتمردان مصر بیشتر نگران اوضاع داخلی باشند و نتوانند برای حل چالش ها در سودان جنوبی نقش داشته باشند.

کم رنگی حضور مصری ها در حل تنش های سودان جنوبی باعث شده تا کشورهایی که با مصر در استفاده از آب رود نیل رقابت می کنند برای حل ناآرامی های سودان جنوبی به ایفای نقش بپردازند و این عامل هم نگرانی مصری ها را نسبت به آینده استفاده از آب رود نیل به همراه داشته است.

*** پیامدهای اقتصادی و اجتماعی تنش های سودان بر کشورهای همسایه

یکی دیگر از پیامدهای درگیری های سودان جنوبی بر وضع اقتصادی کشورهای همسایه است.

این مساله با کمک های انسان دوستانه کشورهای همسایه به بحران زدگان در ارتباط است.

با توجه به اینکه شهرهای نفت خیز در سودان جنوبی کانون ناآرامی های این کشور بود و شورشیان برخی از این شهرها را در کنترل خود گرفتند، می توان گفت که این مساله بر اوضاع اقتصادی کشورهای همسایه هم تاثیر داشته است.

تارنمای مرکز «خدمات مطبوعاتی» سودان پانزدهم دی ماه در گزارشی تحلیلی به قلم «عاصم فتح الرحمن أحمد الحاج» پژوهشگر و کارشناس راهبردی مسائل آفریقا نوشت: کشورهای همسایه سودان جنوبی از جنبه اقتصادی به این کشور وابسته هستند.

نفت سودان جنوبی از طریق لوله های نفتی سودان به دریای سرخ منتقل می شود و این مساله به یکی از منابع درآمدی سودان تبدیل شده است.

به نوشته این کارشناس، کنیا هم به واسطه رابطه بانکی با سودان جنوبی در این کشور دارای منافع اقتصادی گسترده ای است.

تارنمای صباحی «Sabahionline.com » کنیا بیست و چهارم دی نوشت: درگیری های گسترده در سودان جنوبی بر روی امنیت و اقتصاد کنیا تاثیر خواهد گذاشت.

این رسانه از قول ˈامینه محمد الصباحیˈ وزیر امور خارجه کنیا افزود: خشونت در سودان جنوبی برای کنیا که برای تحقق رشد اقتصادی و تعامل با کشورهای شرق آفریقا تلاش می کند، نگران کننده است.

خشونت در سودان جنوبی برای سرمایه گذاران کنیایی در این کشور تازه تاسیس مشکلاتی را به همراه داشته است؛ به طوری که برخی از نهادهای بازرگانی که سرمایه گذاران کنیایی در این کشور به راه انداخته بودند از سوی شورشیان سرقت شد.

از سوی دیگر موج پناهندگان به کشورهای همسایه روند رو به فزونی به خود گرفت.

تارنمای «سودان پرس» دوم دی ماه از قول «محمود ابوالعینین» استاد علوم سیاسی و مدیر مرکز مطالعات آفریقا نوشت: بی ثباتی سودان جنوبی نه فقط منافع مصر را تامین نخواهد کرد، بلکه آن را به خطر خواهد انداخت.

بر پایه گزارش سیزدهم بهمن تارنمای خبری «النیلین» سودان، آخرین آمارهای سازمان ملل نشان می دهد که تاکنون نزدیک به 825 هزار نفر از مردم سودان جنوبی به علت درگیری های خشونت آمیزی که از نیمه دسامبر گذشته بین طرفداران رییس جمهور این کشور و طرفداران معاون سابق او (ریک ماچار) آغاز شد از خانه و کاشانه خود آواره شده و بسیاری از آنها به کشورهای همسایه پناه برده اند.

این پناهندگان با مشکلاتی همچون بهداشت، تغذیه، کمبود آب و خدمات آموزشی روبرو هستند.

رادیو «بی بی سی» سیزدهم بهمن ماه از قول «توبی لانزر» هماهنگ کننده مسائل انسان دوستانه سازمان ملل در سودان جنوبی گفت: سه میلیون و 700هزار نفر از شهروندان سودان جنوبی به دلیل این درگیری ها به مواد غذایی نیاز دارند و انجام ماموریت این چنینی یک میلیارد و 300میلیون دلار هزینه لازم دارد.

نیاز به مواد غذایی باعث شده تا بسیاری از پناهندگان به مغازه ها حمله کنند و مواد غذایی را به سرقت برند.

*** پیامدهای امنیتی و نظامی

یکی دیگر از پیامدهای منطقه ای ناشی از درگیری در سودان جنوبی تاثیر آن بر تنش هایی است که در کشورهای همسایه در جریان است. این نگرانی وجود دارد که بی ثباتی به دیگر کشورهای همسایه هم سرایت یابد و دامنه تنش ها در این کشور را بیشتر کند.

رفتار کشورهای همسایه نشان داد که آنها به این خطر پی برده اند و به همین علت برای حل و فصل درگیری های سودان جنوبی به میانجیگری پرداخته اند. آنها نگران این مساله بودند که در صورتی که شورشیان بتوانند بر سالوا کی یر پیروز شوند برای ثبات سیاسی در کشورهای همسایه هم خطر تلقی خواهند شد.

تحلیلگران معتقدند که ادامه تنش ها در سودان جنوبی باعث می شود تا جنگ داخلی به کشورهای همجوار هم سرایت کند. به همین دلیل بود که کشورهای منطقه از همان آغاز درگیری ها در سودان جنوبی به تکاپو افتادند.

*** فرجام سخن

کشور نوپای سودان جنوبی بیش از هر چیزی به ثبات نیاز دارد تا از این راه نهادهای کشور بتوانند در تحقق منافع شهروندان تلاش کنند و با برطرف کردن برخی از چالش های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی مانع از تکرار درگیری ها در این کشور شوند.

تحلیلگران بر این باورند که ادامه درگیری های سودان جنوبی باعث خواهد شد تا کشورهای استعمارگر با استفاده از خلا به وجود آمده در این منطقه نفوذ کنند و برنامه کلان خود را پیش ببرند.

پیشینه درگیری ها در این قاره نشان می دهد که این کشورها از هر فرصتی استفاده کرده اند تا نقشه های خود را در این منطقه اجرا کنند و منابع این قاره را به یغما ببرند.

به طورکلی می توان گفت که رویکرد هر یک از کشورهای همسایه سودان جنوبی اگر با انگیزه سود بیشینه ای باشد در نهایت باعث خواهد شد که همه کشورها بازنده شوند و بهانه حضور و سلطه غرب فراهم شود.

اگر در هرگونه مذاکره بر آرام کردن تنش ها در سودان جنوبی منطق عقل بر منطق منافع غالب باشد، گام های مثبتی برداشته می شود و چالش های این کشور و نگرانی کشورهای همسایه برطرف خواهد شد. کشورهایی که نقش میانجیگری را در حل بحران سودان جنوبی دارند باید با نهایت بی طرفی نسبت به 2 طرف درگیر عمل کنند و منافع خود را در گرو ناآرامی های این کشور نبینند.

گروه تحقیق و تفسیر خبر

پژوهش**9278**1358