اوضاع در هم تنیده سوریه و لبنان

بحران سوریه نه فقط زیرساخت های این کشور را ویران کرده، بلکه بر اوضاع کشورهای همسایه هم اثر گذاشته است.

در این میان، همواره تحولات سوریه و لبنان در هم تنیده بوده است.

در سه سال گذشته لبنان از ناآرامی های سوریه زیان های بسیاری دید. افزون بر انفجارهای پیاپی در لبنان، اقتصاد این کشور بیشترین آسیب را از ناآرامی های سوریه پذیرفت به طوری که به نوشته مرکز پژوهش های راهبردی منطقه ای قاهره، کارشناسان بانک جهانی پیش بینی کرده اند در صورت ادامه ناآرامی ها در سوریه، اقتصاد لبنان تا پایان سال 2014 میلادی (دی ماه 1393 خورشیدی) حدود هفت میلیارد و 500 میلیون دلار زیان خواهد دید.



** ارتباط تنگاتنگ اقتصاد سوریه و لبنان

-------------------------------------------------------

همسایگی و موقعیت ژئوپلیتیک سوریه و لبنان باعث شده است این 2 کشور طی سالهای طولانی با یکدیگر در تعامل باشند. همواره دگرگونی های داخلی هر یک از این 2 کشور بر دیگری نیز تاثیر داشته آنچنان که طی سه سال گذشته جنگ داخلی سوریه اوضاع اقتصادی لبنان را با مسائلی روبرو ساخته است.

از جنبه مالی، بانک های لبنان پناهگاه امنی برای پس انداز بسیاری از بازرگانان سوریه بود. بر پایه داده های مرکز پژوهش های راهبردی منطقه ای قاهره، روابط بانکی 2 کشور نیز در سال های پیش از آغاز ناآرامی های سوریه، گسترش یافت به طوری که حجم پس اندازهای سوریه در لبنان تا پیش از آغاز جنگ داخلی به بیش از 18 میلیارد دلار رسید.

2 عامل در این باره تاثیرگذار بودند؛ از یک سو دولت سوریه سیاست همکاری با لبنان را در پیش گرفت و از سوی دیگر بانک های لبنان تلاش کردند با بانک های دیگر کشورها همکاری داشته باشند.

این تصمیم باعث شد سرمایه گذاری های زیربنایی میان 2 کشور تقویت شود به طوری که در پایان سال 2010 میلادی (دی ماه 1389 خورشیدی) حجم سرمایه در گردش میان 2 کشور به حدود هشت میلیارد دلار رسید که رقمی بی سابقه بود.

با توجه به هزینه بالای حمل و نقل دریایی و هوایی در جهان عرب، سوریه شریک بازرگانی راهبردی برای لبنان به شمار می رفت و این کشور با استفاده از جاده های سوریه با جهان عرب ارتباط برقرار می کرد.

همچنین دستکم 25درصد صادرات لبنان از راه سوریه به کشورهای خارجی صورت می گرفت و بیش از پنج درصد تولیدات صنعتی لبنان هم به آن کشور صادر می شد.

حجم مبادلات تجاری 2 همسایه در سال 2010 م. به 560 میلیون دلار رسید.

همچنین حجم داد و ستدهای تجاری لبنان و کشورهای حاشیه خلیج فارس و ترکیه از طریق مرز زمینی سوریه، به حدود 2 میلیارد و 500 میلیون دلار در سال 2010 م. رسید.

از سوی دیگر، سوریه گذرگاه اصلی گردشگران خارجی بود که به لبنان می آمدند، به طوری که در سال 2010 م. شمار گردشگرانی که از مرزهای سوریه به لبنان وارد شدند به حدود 170 هزار نفر رسید. افزون بر آن، سهم سرمایه گذاری های سوریه در بخش گردشگری و املاک و مستغلات لبنان به حدود 500 میلیون دلار رسید.



** تاثیر ناآرامی های سوریه بر بخش بانکی لبنان

------------------------------------------------------------------

روابط بانکی 2 کشور پیش از آغاز جنگ در سوریه بسیار گسترده بود. آنگونه که مرکز پژوهش های راهبردی منطقه ای قاهره نوشته است طی دهه گذشته بازرگانان سوریه بیش از 18 میلیارد دلار در بانک های لبنان سرمایه گذاری کرده اند.

بخش بانکی از مهمترین قسمت هایی بود که از تحولات سوریه تاثیر پذیرفت به طوری که دارایی ها و سپرده های سوریه در بانک های لبنان از چهار میلیارد و 500 میلیون دلار در سال 2011 م. به سه میلیارد و 700 میلیون دلار در سال بعد رسید. یکی از علل اصلی این مساله تحریم های ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا علیه سوریه بود. این عامل باعث شد سرمایه گذاران سوری برای نگه داشتن دارایی های خود به خارج از لبنان بروند و در حقیقت بخش اقتصادی نظام سوریه دگرگونی هایی را در خود شاهد باشد.

مساله تحریم ها و بیرون رفتن سرمایه گذاران سوریه باعث شد سود خالص بانک های سوری از حدود 36 میلیون دلار در سال 2011 م. به 17 میلیون دلار در سال بعد برسد.

همچنین در مدت مشابه میانگین رشد سود بانک های لبنانی از 5/11درصد به هشت درصد رسید. بسته شدن برخی شعب بانک های لبنان در سوریه از عوامل تاثیرگذار در این زمینه بود به طوری از 26 شعبه بانک های لبنان در سوریه 18 شعبه آن کار خود را به حالت تعلیق درآوردند.



** ناآرامی های سوریه و بخش گردشگری لبنان

-----------------------------------------------------------------------

به دلیل ناآرامی های سوریه شمار گردشگرانی که به لبنان می آمدند به شدت کاهش یافته است. تعداد گردشگران در سال 2011 م. به نسبت سال پیش از آن که حدود یک میلیون و 800 هزار نفر بود، حدود 24 درصد کم شد. در سال 2012م. هم فقط یک میلیون و 300 هزار گردشگر به این کشور رفتند و پارسال این آمار 17 درصد کاهش یافت.



** تحولات سوریه و واردات و صادرات لبنان

------------------------------------------------------------

میزان واردات لبنان از سوریه هم از ناآرامی ها تاثیر پذیرفت. به نوشته مرکز پژوهش های راهبردی منطقه ای قاهره، در سال 2010 م. واردات لبنان از سوریه 339 میلیون دلار بود که 2 سال بعد 266 میلیون دلار شد.

در سال 2010 م. هم صادرات لبنان به سوریه 221 میلیون دلار بود که سال بعد به 215 میلیون دلار رسید.

2 سال بعد این میزان به دلیل آزادسازی اجازه واردات تولیدات خارجی به سوریه از راه لبنان بار دیگر به 294 میلیون دلار رسید. در این سال فعالیت در زمینه صادرات مشتقات نفتی از لبنان به سوریه رشد داشت اما با بسته شدن پی در پی مرزهای سوریه و لبنان این آمار بار دیگر روند کاهشی به خود گرفت.



** درگیری های سوریه و اوضاع اجتماعی لبنان

----------------------------------------------------------------

شمار پناهندگان سوریه در لبنان در سال 2013 م. حدود یک میلیون و 300 هزار نفر برآورد شده و این مساله مشکلاتی را در زمینه خدمات عمومی و اجتماعی به وجود آورده است.

از سوی دیگر، قیمت اجاره خانه ها در لبنان بالا رفته است به طوری که طبقه متوسط لبنان هم اکنون در نتیجه ورود پناهندگان سوریه با بحران مسکن دست و پنجه نرم می کنند.

لبنان به دلیل ورود پناهندگان سوریه با کمبود بودجه روبرو شده؛ آن هم در شرایطی که میزان واردات این کشور کاهش و تقاضا برای خدمات عمومی افزایش یافته است.



** فرجام سخن

--------------------------

به نظر می رسد ثبات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی لبنان در گرو دگرگونی های داخلی سوریه است. اگر آرامش در این کشور حاکم شود اقتصاد لبنان می تواند سرمایه گذاران بیشتری را جذب کند، در غیر این صورت احتمال دارد شیرازه اقتصاد لبنان فروپاشد.

انفجارهای تازه لبنان نیز که مسوولیت چندین مورد از آنها را گروه های تروریستی (دهشت افکن) برآمده از سوریه مانند ˈجبهه النصرهˈ و دولت اسلامی عراق و شام (داعش) بر عهده گرفته اند، نشان می دهد تنش های سوریه در حال سرریز شدن به لبنان است.

به نظر می رسد تلاش برای حل بحران سوریه تنها راهی است که لبنان را نجات خواهد داد و اگر این مساله رخ ندهد نه فقط لبنان بلکه همه کشورهای منطقه گرفتار بی ثباتی سیاسی و اقتصادی خواهند شد؛ همانگونه که در عراق شاهد هستیم.



--------------------------------------

داده های این مقاله بر پایه گزارش «مرکز پژوهش های راهبردی منطقه ای قاهره» (المرکز الاقلیمی للدراسات الاستراتیجیة القاهره) درباره لبنان ارایه شده است.

گروه تحقیق و تفسیر خبر

پژوهش**9278**1961**1358