ارتباط فقه اسلامی و تفسیر بررسی و مکتوب شد/ مروری بر مباحث کتاب «تفسیر و فقه در اسلام قرون وسطی»

به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب حاضر از بیست و یک مقاله تشکیل شده است مباحث این کتاب شامل مطالعاتی در زمینه فقه شیعه و فلسفه اسلامی، تفسیر و هرمنوتیک در فقه اهل سنت، فقه صدر اسلام، تاریخ فقه و فقه کلاسیک اسلامی به مثابه زمینه فقه اسلامی معاصر است.

کالدر، در کتاب خویش تئوریهای موجود در مورد منشاء حقوق اسلامی را به چالش کشیده است. به عبارت دقیقتر وی در خوانشی مجدد متون قرون وسطی با اشراف به نظریه انتقادی معاصر اغلب مفروضات فقه معاصر را به چالش کشیده است. او به طور خاص در کتاب «تفسیر و فقه در اسلام قرون وسطی» خواستار ارزیابی مجدد نگرش های مکاتب مختلف فقهی و حقوقی اسلام گردیده است. در ادامه به عنوانهای فصلهای کتاب خواهیم پرداخت.

نویسنده مطالب خود را با ارائه یک مقدمه آغاز می نماید. وی در این مطلب به ضرورت بررسی نقش تفسیر در تاریخ فقه اسلامی پرداخته است. فصل نخست به مطالعه «روش: تاریخچه و نوستالژی» اختصاص یافته است. نویسنده ضمن مطالعه تاریخ صدر اسلام به ارائه مباحثی در خصوص سرچشمه فقه اسلامی و احکام اسلامی همت گمارده است.

«محدودیتهای پاک دینی اسلامی» عنوان فصل دوم است. وی در این مطالب با رویکردی تاریخی به دوره صدر اسلام بازگشت دارد و در ادامه مطالب فصل نخست به تشریح احکام و ویژگیهای شریعت اسلامی در آن دوره تاریخی پرداخته است.

«تفسیر طبری و ابن کثیر: مشکلات شرح سبک» فصل سوم را به خود اختصاص داده است. فصل سوم آغاز مطالعه ای روش شناختی راجع به فقه اسلامی است که به مطالعه تفسیر و هرمنوتیک در مطالعات تاریخی و فقه اسلامی دست یازیده است.

مطالعه «صدر اسلام: یادداشتهایی درباره قرآن» در فصل چهارم کتاب رخ نموده است. در لابه لای مطالب گنجانده شده در این فصل نویسنده بر این باور است که روند تفسیر در تاریخ اسلام از دوره صدر اسلام آغاز گردیده است.

«تحقیق در فرهنگ لغت عربی»، «تفسیر کتاب مقدس یهود»، « ابراهیم در سنت اولیه اسلامی»، « نخستین ادبیات حقوقی اسلامی»، «سنتهای واژه های عربی» و «ساختار ادبی و واقعیت های تاریخی» عنوان های فصل های پنجم تا دهم کتاب هستند.

«اجماع در رساله شافعی»، «اهمیت امام در فقه صدر اسلام»، «نماز جمعه و نظریه فقهی دولت»، «بررسی آیات قرآن درباره زکات»، «گونه شناسی نقش مفتی»، «اهمیت یک نظریه عمومی برای حقوق اسلامی بر پایه تعریف عقود»، «جایگاه و نقش امام در فقه شیعه»، «زکات در فقه امامی شیعی»، «خمس در فقه امامی شیعی»، «تنوع و دگرگونی در فقه امامیه شیعه»، «سنت کلاسیک، مشروعیت در ایران صفوی»، «مکتب فقهی امام محمد باقر(ع)» و «اجتهاد در نظریه فقهی شیعه امامی» نام دیگر فصلهای این کتاب هستند.

نکته ای که باید در پایان افزود آن است که نویسنده مطالب کتاب خویش را براساس اهمیت بسیار بالای نقش تفسیردر تاریخ فقه اسلامی سامان داده است.

وی در راستای ارائه متنی جامع در باره ارتباط تفسیر، هرمنوتیک و فقه اسلامی با رویکردی تاریخی به بازخوانی برخی متون تاریخی و نیز بازاندیشی در ویژگیهای لغت شناسی زبان عربی اقدام نموده است. در یک نمای کلی می توان گفت وی با رصد نمودن تاریخ حضور تفسیر در تاریخ فقه اسلامی به بازشناسی نسبت فقه اسلامی در دسترس با فقه صدر اسلام پرداخته است.