جای خالی ایران در نشست بین المللی درباره ی سوریه

سرانجام پس از کش و قوس های فراوان نشست بین المللی برای حل بحران سوریه امروز چهارشنبه دوم بهمن (22 ژانویه سال 2014 میلادی) در شهر مونتروی سوییس برگزار می شود.

پس از اعلام رسمی خبر برگزاری این نشست در روز دوشنبه چهارم آذر (25 نوامبر) توسط ˈبان کی مونˈ دبیر کل سازمان ملل متحد، رایزنی ها درباره ی دستور کار این نشست و طرف های شرکت کننده در آن افزایش یافت؛ به طوری که بسیاری از کشورهای تاثیر گذار در امور سوریه به این نشست دعوت شدند.

نشست بین المللی درباره ی سوریه قرار بود در شهر ژنو سوییس برگزار شود اما در نهایت شهر مونترو در این کشور میزبان این نشست شد اما این نشست در محافل سیاسی و رسانه ای به ژنو2 معروف است. سال گذشته نیز این شهر میزبان نشستی مشابه بود.

در نشست امروز علاوه بر دولت سوریه، نمایندگانی از گروه های مخالف دولت این کشور که شناخته شده ترین آنها در خارج از سوریه ائتلاف ملی نیروهای انقلابی و مخالف سوریه است، نیز حضور دارد. آمریکا، روسیه، عربستان سعودی و سازمان ملل متحد از جمله طرف های خارجی شرکت کننده در نشست ژنو2 است.

یکی از موضوع های بحث برانگیز در روزهای اخیر، مساله ی حضور ایران در نشست ژنو2 بود. برخی کشورها از جمله روسیه از حضور ایران در این نشست استقبال کردند و آن را برای پیشبرد روند صلح در سوریه ضروری دانستند و در مقابل برخی کشورها از جمله ایالات متحده ی آمریکا و عربستان سعودی با شدت و ضعف هایی مخالفت خود را نسبت به حضور ایران در این نشست ابراز کردند و آن را منوط به پیش شرط هایی از جمله ضرورت قبول طرح دولت انتقالی در سوریه دانستند.

با این وجود روز دوشنبه 30 دی(20 ژانویه) بان کی مون دبیر کل سازمان ملل از ایران برای شرکت در نشست ژنو2 دعوت به عمل آورد اما کمتر از 24 ساعت بعد،، به دلایلی که بسیاری آن را فشار مخالفان سوریه و آمریکا و عربستان می دانند، دعوت از ایران پس گرفته شد.

نشست ژنو1 در تیر ماه سال 1391 (ژوئن 2012) با حضور نمایندگان ایالات متحده آمریکا، چین، روسیه، فرانسه، انگلیس، ترکیه، سه کشور به نمایندگی از اتحادیه عرب شامل عراق، کویت و قطر، ˈنبیل العربیˈ دبیرکل این اتحادیه، ˈکاترین اشتونˈمسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و ˈکوفی عنانˈ نماینده ویژه وقت دبیرکل سازمان ملل در امور سوریه برگزار شد. با وجود توافق شرکت کنندگان بر موضوع تشکیل دولت انتقالی برای سوریه، در عمل این مساله انجام نشد و مطرح کردن مساله تشکیل دولت انتقالی در سوریه و دخالت برخی از کشور باعث شد تا این کنفرانس با شکست رو به رو شود.

طی بیش از سه سال گذشته که از بحران سوریه می گذرد، بسیاری از کشورهای عربی و غربی با حمایت از مخالفان سوریه تلاش کرده اند تا دولت سوریه به ریاست جمهوری ˈبشار اسدˈ را ساقط کنند. با این وجود، این هدف تحقق نیافت و دولت سوریه طی ماه های اخیر موفقیت های چشمگیری در رویارویی با مخالفان داشته است.

از ماه ها پیش به پیشنهاد روسیه و آمریکا برای برگزاری کنفرانس ژنو 2 برنامه ریزی شد و مدت ها زمان برگزاری آن و طرف های شرکت کننده در این کنفرانس مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.



*** دلایل شکست نشست ژنو 1

با توجه به این که در بیانیه ی توافق نامه ی ژنو یک بر تشکیل یک دولت انتقالی از همه گروه های سوری بدون حضور بشاراسد رییس جمهوری سوریه تاکید شده و گفته شده بود که وی در تشکیل این دولت انتقالی نمی تواند نقشی ایفا کند این مساله باعث شد تا کنفرانس ژنو یک با ناکامی روبه رو شود.

برخی از طرف های تاثیر گذار در امور سوریه همواره مخالف به کار بستن گزینه ی سیاسی برای حل بحران بودند و با حمایت از عناصر تروریستی (دهشت افکن) زمینه به خاک و خون کشیدن مردم سوریه و ویرانی این کشور را فراهم کردند و در ناکامی کنفرانس ژنو 1 نقش داشتند.

در این ارتباطˈصباح زنگنهˈ کارشناس مسایل خارومیانه در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا، گفت: در کنفرانس ژنو یک تحرک هایی انجام گرفت و این کنفرانس برخی نتایج را به همراه داشت، اما با توجه به پافشاری برخی از کشورهای منطقه برای تغییر نظام سوریه این کنفرانس منجر به شکست شد.

وی افزود: کنفرانس ژنو یک به طور عملی به اهداف کلی خودش نرسید، اما به برخی از اهداف دست یافت؛ اهدافی که حقیقت یافتن راه حل دیپلماتیک برای حل بحران را همچنان روشن نگه داشته است.

یکی از عواملی که در شکست کنفراس ژنو یک نقش داشت اختلاف نظر میان گروه های مخالف دولت سوریه بود. در این زمینه ˈعلی بیگدلیˈ کارشناس مسایل بین الملل و استاد دانشگاه شهید بهشتی در گفت و با گروه پژوهش های خبری ایرنا، گفت: دلیل ناکامی کنفرانس ژنو یک این بود که مخالفان بشار اسد خیلی متنوع بودند و وجود اختلاف میان آنها تا حدودی هم به نفع بشار اسد تمام شد.

وی یکی دیگر از دلایل شکست نشست ژنو یک را دخالت کشورهای خارجی دانست و با این حال تاکید کرد که هیچ یک از کشورهای دخالت کننده در امور سوریه موفق نبودند.



*** نقش ایران در حل بحران سوریه

با توجه به اینکه ایران بر خلاف برخی از کشورها همواره طرفدار حل مسالمت آمیز بحران سوریه بوده است، این طبیعی است که مخالفان سوریه و برخی از کشورهای حامی آن که طرفدار استفاده از خشونت هستند با حضور ایران در کنفرانس ژنو 2 مخالفت کنند.

ایران همواره از آغاز بحران سوریه تلاش کرده تا این بحران از طریق مسالمت آمیز حل شود. مقام های های ایران بارها مخالفت خود را در استفاده از گزینه نظامی اعلام کرده اند و تنها راه حل این بحران را مشارکت مردم سوریه و به کار بستن گفت گو میان طرف های درگیر در سوریه عنوان کرده اند.

به نظر مقام های ایران تعیین سرنوشت مردم سوریه و آینده این کشور فقط با حضور سوری ها در عرصه تصمیم گیری امکان پذیر است و هرگونه نسخه ای خارج از اراده مردم سوریه، نمی تواند مشکل این کشور را حل و فصل کنند.

کارشناسان و ناظران معتقدند که ایران در حل بحران سوریه نقش موثر و فعالی دارد.

رادیو ˈدوویچه ولهˈ روز دوشنبه 30 دی (20 ‍ژانویه) از قول ˈسرگئی لاورفˈ وزیر امور خارجه روسیه گزارش داد: برپایی کنفرانس ژنو 2 بدون حضور ایران یک نوع نفاق و دورویی است.

لاوروف در دیدار با ˈبورج بریندˈ همتای نروژی خود گفت: حضور همه ی طرف های تاثیر گذار در امور سوریه در کنفرانس ژنو 2 ضروری است.

وی افزود: بدون شک حل بحران سوریه برای ایران منافع مستقیم دارد همانگونه که حل این بحران برای کشورهای عربستان، کشورهای حاشیه خلیج فارس، ترکیه، عراق منافع به همراه دارد.

در این راستا زنگنه کارشناس مسایل خاورمیانه در ادامه ی گفت و گو با ایرنا، گفت: با توجه به این که ایران به شدت خواستار راه حل صلح آمیز و سیاسی برای حل بحران سوریه است این کشور می تواند راهنمای خوبی برای حل بحران داشته باشد.

این کارشناس افزود: با توجه به اینکه ایران ارتباط های خوبی با دولت سوریه دارد و ارتباط های خوبی هم با بخش عمده ای از مخالفان سیاسی دولت سوریه دارد، بنابراین می تواند در حل بحران سوریه نقش داشته باشد.

از نظر این کارشناس رابطه ی ایران با بعضی از کشورهای منطقه مثل لبنان، عراق و سوریه و همچنین ارتباط ایران با روسیه هم می تواند در این زمینه موثر باشد.

اگرچه سخنگوی ˈبان کی مونˈ دبیر کل سازمان ملل دعوت از ایران را برای شرکت در کنفرانس ژنو 2 پس گرفت، اما برخی تحلیلگران با شنیدن خبر حضور ایران در کنفرانس ژنو2 گفته بودند که حضور ایران در این کنفرانس می تواند مسیر نشست را به مسیر درست هدایت کند.

در این راستا ˈعصام هلالیˈ نویسنده ی سوری روز دوشنبه 30 دی(20 ژانویه) در گفت و گو با خبرگزاری ˈشینهواˈ گفت: ایران وزنه ی مهمی در منطقه است و به محض شنیدن خبر حضور ایران در کنفرانس شانس رسیدن به راه حل سیاسی برای حل بحران سوریه بالا رفت.

این روزنامه نگار سوری درباره تهدیدهایی هم که از سوی ائتلاف ملی مبنی بر کنارگیری از نشست در صورت حضور ایران مطرح شده را مانور سیاسی برشمرد.

در این راستا ˈحسام شعیب ˈکارشناس مسایل سیاسی سازمان ملل هم در مصاحبه با خبرگزاری شینهوا گفت: ایران به دلیل نقش برجسته خود در عرصه ی منطقه ای و فرامنطقه ای می تواند در حل بحران سوریه نقش مهمی داشته باشد.

وی افزود: نشست ژنو2 به منزله ی پایان جنگ سوریه نیست، بلکه این نشست می تواند آغاز راه حل سیاسی باشد که شاید طی چند روز این بحران را حل کند یا اینکه سال ها ادامه داشته باشد.

با توجه به این که ایران در ثبات منطقه نقش مهمی داشته است برخی از تحلیلگران معتقدند که نبود ایران در کنفرانس ژنو 2 زیان بار خواهد بود.

در این ارتباط بیگدلی در مصاحبه با گروه پژوهش های خبری ایرنا، گفت: نبود ایران در کنفرانس ژنو دو اثر زیادی خواهد داشت، ایران می بایست در کنفرانس ژنو یک هم شرکت می کرد و حضور ایران در کنفرانس ژنو دو هم بسیار ضروری است.

وی افزود: اما برخی از کشورها مدعی هستند که ایران بخشی از مشکل سوریه است و در این کشور حضور نظامی، تجهیزاتی دارد و به آموزش نیروهای سوریه می پردازد. با توجه به اینکه این کشورها معتقد به کنار گیری بشار اسد از قدرت هستند و ایران هم مخالف این مساله است این مساله باعث شد تا در زمینه شرکت ایران در کنفرانس ژنو 2 مشکل ایجاد شود.

ایران پذیرش هرگونه پیش شرطی را برای شرکت در کنفرانس ژنو2 رد کرده است و همواره طرفدار به کار بستن گزینه ی سیاسی برای حل بحران سوریه بوده است.

به گزارش روز سه شنبه یکم بهمن (21 ژانویه) شبکه ی خبری ˈریانووستیˈ، لاوروف وزیر امور خارجه روسیه پس گرفتن دعوت ایران به کنفرانس ژنو 2 را اقدامی اشتباه برشمرد و گفت: با این حال فاجعه رخ نداده و برای پیشبرد سیاست خود در کنفرانس شرکت می کنیم.

وزیر امور خارجه روسیه حضور نداشتن ایران در این کنفراس را برای اعتبار سازمان ملل مشکل آفرین به شمار آورد.

وی افزود: کسانی که برای لغو دعوتنامه ایران تلاش کردند، اصرار دارند بیانیه ژنو با تغییر حکومت سوریه تکمیل شود و این تعبیر غیرمنصفانه از توافق های ژنو است و حضور نیافتن ایران در کنفرانس ژنو2به تلاش ها برای مبارزه با دهشت افکنی (تروریسم) کمکی نمی کند.



***عوامل موفقیت نشست ژنو 2 و امید به نتایج مثبت

تحلیلگران معتقدند که موفقیت کنفرانس ژنو2 در گرو این است که همه ی طرف های شرکت کننده در این کنفرانس به گزینه ی سیاسی تن دهند. در این ارتباط صباح زنگنه معتقد است که موفقیت نشست ژنو2 به این بستگی دارد که همه ی اعضا به فکر راه حل عملی باشند و راه های دیگر را کنار بگذارند.

از سوی دیگر برخی از تحلیل گران معتقدند با توجه به اینکه هر یک از طرف های درگیر در سوریه همچنان بر خواسته های خود پافشاری می کنند، نمی توان امیدوار بود که کنفرانس ژنو 2 راه حلی برای حل بحران سوریه به همراه داشته باشد.

در این ارتباط بیگدلی به ایرنا گفت: انتظار ژنو 2 انتظار بالایی است و این انتظار که دولت گذار در سوریه تاسیس شود با مخالفت بشار اسد رو به رو شده است، مگر اینکه بشار اسد تحت فشار روس ها به این خواسته تن دهد.

وی در عین حال که گفت هیچ کس به طور دقیق نمی تواند پیش بینی کند که چه نتیجه ای از این کنفرانس حاصل خواهد شد، تاکید کرد که نشست ژنو2 خیلی موفقیت آمیز نخواهد بود.



*** ساز و کارهای موفقیت نشست ژنو 2

درباره ساز و کارهای موفقیت آمیز بودن نشست ژنو 2 می توان گفت که به کار بستن شیوه های دیپلماتیک بهترین سازوکار برای حل بحران است.

در این ارتباط زنگنه کارشناس مسایل خاورمیانه تصریح کرد: اگر دو طرف در سوریه به این نتیجه برسند که از طریق به کاربستن گزینه ی سیاسی اختلاف ها را حل کنند، این مهمترین گزینه ای است که می تواند ثبات را برای سوریه و کشورهای منطقه به ارمغان آورد.

اما از سوی دیگر برخی از تحلیلگران ضرورت تشکیل دولت انتقالی و کنار رفتن بشار اسد از قدرت را به عنوان مهمترین ساز و کار حل بحران سوریه مطرح می کنند.

در این راستا بیگدلی معتقد است که ساز و کار کنار رفتن بشار اسد تنها راهی است که می تواند در حل بحران سوریه نقش موثر باشد.

وی افزود: با توجه به اینکه الان مساله جانشینی مطرح است و این باعث شده تا کار بسیار مشکل باشد.



*** پیامدهای توافق در ژنو 2

با توجه به اینکه بحران سوریه یکی از پیچیده ترین بحران های منطقه ای طی دهه های گذشته است، می توان گفت که اگر این مساله از طریق به کار بستن گزینه سیاسی حل و فصل شود استفاده از شیوه های مسالمت آمیز بعد از این می تواند برای حل بحران ها به عنوان یک معیار اصلی مدنظر قرار بگیرد.

در این راستا زنگنه تصریح کرد: اگر در ژنو توافق حاصل شود، به طور قطع منطقه شاهد تحول اساسی خواهد بود و نشان داده می شود که استفاده از روش های خشونت آمیز برای حل اختلاف ها در سوریه ، عراق ، لبنان و ترکیه ، مانند افغانستان دیگر کارامد نخواهد بود.

از سوی دیگر پا گرفتن گروه های تکفیری در منطقه و به ویژه سوریه هم نگرانی ها را دو چندان کرده است و تلاش برای حل این مساله هم مورد توجه قرار گرفته است. در این راستا بیگدلی در گفت و گو با ایرنا گفت: الان مشکل آمریکایی ها گروه های تکفیری هستند و آنها تلاش می کنند تا این گروه ها به هر ترتیبی شده است شکست بخورند؛ این عاملی است که بسیاری از کشورها مثل اردن و حتی ایران را هم تهدید می کند.

بر این اساس توافق در نشست ژنو2 می تواند گامی مهم برای مهار خشونت و ناامنی افسارگسیخته در سوریه و منطقه باشد.



*** جمع بندی

با توجه به اینکه ایران همواره طرفدار حل مسالمت آمیز بحران سوریه بوده است بسیاری از طرف های تاثیر گذار در امور سوریه بر نقش بی بدیل ایران در حل بحران سوریه و مبارزه با خشونت مهر تایید زده اند و نبود ایران در کنفرانس ژنو 2 را زیان بزرگی برای روند صلح در منطقه به شمار آورده اند.

تلاش های برخی طرف ها برای دیکته کردن خواسته های خود به سوری ها به صلح پایدار در این کشور منجر نخواهد شد. آینده سوریه باید توسط خود مردم این کشور و از طریق صندوق های رای تعیین شود.

موفقیت یا ناموفق بودن روند سیاسی حل بحران سوریه به نحوه ی برگزاری این نشست و خروجی آن بستگی دارد. اگر خروجی این کنفرانس دو طرف مذاکره را راضی کند و جلوی هرگونه مداخله ی خارجی را بگیرد، می توان امیدوار به حل بحران بود و در غیر این صورت می توان گفت که بحران هرچه بیشتر وخیم می گردد و باب هرگونه گفت و گو برای حل سیاسی بحران برای همیشه از بین می رود و امید به ثبات و صلح و همزیستی مسالمت آمیز به طور کلی از بین خواهد رفت.



*از: اصغر یوسفی (گروه پژوهش های خبری)

پژوهش**9278**2054