آغاز اعتمادزایی برای رسیدن به راه حل جامع

بیست و دوم دی ماه، 1.5 ماه پس از امضای توافق هسته ای جمهوری اسلامی ایران و گروه 1+5 موسوم به «برنامه اقدام مشترک»، زمان آغاز گام نخست سند روشن شد و همه طرف های همکار در سند برای پیاده سازی مقدمه های لازم آستین بالا زدند.

سی ام دی ماه پس از آنکه گزارش «ماسیمو آپارو» مسوول حوزه ایران و معاون مدیرکل امور پادمان های آژانس بین المللی انرژی اتمی، درباره آغاز تعلیق داوطلبانه غنی سازی در سطح 20 درصد در فردو و نطنز روی میز وزرای امورخارجه اتحادیه اروپا در بروکسل قرار گرفت، آنان نیز تعهدهای خود را بر پایه برنامه اقدام مشترک اعلام کردند.

بر پایه سند امضا شده طی گام نخست که 6 ماهه است، کشورهای انگلیس، فرانسه، آمریکا، روسیه و چین به همراه آلمان اعلام کردند تحریم های نفتی- که خریداران را موظف می کرد هر 6 ماه 20 درصد از میزان خرید خود بکاهند- و تحریم صادرات پتروشیمی، طلا و فلزات گرانبها، صنعت خودرو و عرضه و نصب قطعات هواپیما تعلیق می شود. قرار است اجرای تحریم ها در زمینه خدمات مرتبط (صنعت بیمه و حمل و نقل) نیز متوقف شود.

باز کردن یک کانال مالی برای تبادل های رایج بانک مرکزی و تعیین بانک هایی به این منظور در سراسر جهان و کشورهای طرف معامله با ایران، تجارت امور انسان دوستانه، میسر شدن پرداخت های مالی به دانشجویان ایرانی در دانشگاه های خارجی و نیز به سازمان های بین المللی، 10 برابر شدن میزان تجارت قانونی با اتحادیه اروپا تا یک میلیون یورو و آزادسازی مبلغ 4.2 میلیارد دلار از دارایی های مسدود شده حاصل از فروش نفت از دیگر موارد است.

دوازدهم بهمن ماه نخستین نوبت آزادسازی دارایی ها، با پرداخت 550 میلیون دلار صورت خواهد گرفت.

همچنین باید از تصویب تحریم های تازه علیه فعالیت های هسته ای تهران از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا و آمریکا خودداری شود.

تهران نیز به طور داوطلبانه پس از توقف غنی سازی در سطح 20 درصد، نیمی از ذخایر خود را برای تبدیل به سوخت مورد نیاز راکتور تحقیقاتی تهران اکسید و باقیمانده را (در 6 نوبت و هر بار 15 کیلوگرم) به اورانیوم زیر پنج درصد تبدیل می کند. البته داشته های سوخت 20 درصد، پاسخگوی نیاز چهار سال رآکتور تحقیقاتی تهران است که رادیوداروهای مورد نیاز بیش از 850 هزار بیمار را تامین می کند.

همچنین چرخش تمام سانتریفیوژهای فعال برای غنی سازی زیر پنج درصد و برنامه تحقیق و توسعه طی دوره اجرایی گام نخست ادامه خواهد داشت.

موارد دیگر به فعالیت هایی برمی گردد که یا مانند بازفرآوری در برنامه هسته ای ایران جایگاهی ندارد یا هنوز مانند راه اندازی راکتور اراک و ایجاد مکان های تازه غنی سازی به مرحله نهایی نرسیده اند.

بر پایه سند، قرار است برنامه های صلح آمیز هسته ای جمهوری اسلامی ایران ادامه و نگرانی های غرب درباره ماهیت این برنامه پایان یابد؛ نگرانی هایی که طی 11 سال گذشته بر پایه اتهام زنی ها و ادعاهای بدون سند و مدرک تعدادی از سازمان های جاسوسی و نیز برخی اعضای گروه هایی مانند سازمان منافقان ایجاد و به دست غول های رسانه ای غربی برجسته شد.

به هر روی، گام نخست که 6 ماهه است و البته امکان دارد در پایان آن زمان، برای یک دوره دیگر تمدید شود، همراه با رایزنی ها و گفت و گوها درباره چگونگی رسیدن به گام نهایی یا همان راه حل جامع خواهد بود؛ برنامه ای که طی دوره زمانی چندساله، به لغو تمام تحریم های شورای امنیت سازمان ملل متحد و نیز آنچه آمریکا و اتحادیه اروپا به طور یکجانبه تصویب کرده اند، می انجامد و ایران نیز به طور کامل از حقوق خود برای بهره گیری از انرژی هسته ای با اهداف صلح آمیز برخوردار می شود و پرونده آن به حالت عادی بازمی گردد.

قرار بود گفت و گو درباره این راه حل جامع که به احتمال زیاد یک سال به طول خواهد انجامید، همزمان با دوره اجرایی گام نخست آغاز شود تا بی درنگ پس از پایان دوره 6 ماهه (یا در صورت تمدید دوره زمانی گام نخست، یک ساله) در دستور کار قرار گیرد.

بر همین پایه است که کاترین اشتون مسوول سیاست خارجه اتحادیه اروپا و نماینده 6 کشور در مذاکرات هسته ای، سی ام دی ماه اعلام کرد گفت و گوها از ماه فوریه (دوازدهم بهمن ماه به بعد) از سر گرفته می شود.

به گزارش خبرگزاری آلمان (د. پ. آ)، اشتون پس از نشست وزیران امورخارجه اتحادیه اروپا در بروکسل گفت: اجرای مرحله نخست برنامه اقدام مشترک، یگ گام آغازین در راه حل و فصل نهایی موضوع هسته ای ایران بود. البته ما هنوز کار زیادی داریم تا به نگرانی های جامعه بین المللی درمورد ماهیت فقط مسالمت آمیز برنامه هسته ای ایران پاسخ دهیم.

اشتون افزود: نکته ای که در 6 ماه آینده بسیار کلیدی خواهد بود، به اجرا درآوردن درست اقدام ها و عمل به تعهدهایی است که از سوی دو طرف روی آن توافق شده است.



** دوره های زمانی گفت و گوهای هسته ای

-----------------------------------------------------------------

به نظر می رسد جمهوری اسلامی ایران، اتحادیه اروپا و آمریکا به عنوان طرف های اصلی این سند، طی چهار ماه گذشته چند دوره زمانی را برای سبک و سنگین کردن یکدیگر و بررسی نیت های واقعی گذرانده اند.

از دیدارهای مستقیم وزرای امورخارجه هفت کشور در مهرماه (نیویورک) تا گفت و گوها در سطح کارشناسان یا معاونان وزرای امورخارجه و رایزنی ها با آژانس بین المللی انرژی اتمی (در وین و ژنو) و نیز نشست های شانزدهم تا هجدهم آبان ماه که بار دیگر پای مقام های بلندپایه را به ژنو کشانید، نزدیک به دو ماه گذشت تا سوم آذرماه ششمین نشست هفت کشور در ژنو به بار نشیند.

طی این دوران هفت کشور به طرح دیدگاه ها و خطوط قرمز خود می پرداختند و البته از ابزارهای فشار بر طرف مقابل برای جلو بردن خواسته های خود استفاده می کردند.

پس از امضای سند که توافق طرف ها را درباره مفاد آن به همراه داشت، دوره ای 1.5 ماهه برای تعیین زمان آغاز گام نخست گذشت. طی این دوران مهمترین نکته مورد توجه، برداشت ها و تفسیرهای متفاوت از متن مشترک سند و در نتیجه اقدام هایی مانند طرح دوباره تحریم 19 شرکت حمل و نقل دریایی و هسته ای از سوی اتحادیه اروپا و نیز کشمکش های کاخ سفید با برخی نمایندگان کنگره آمریکا بود.

به نظر می رسد کنش و واکنش طرف های امضا کننده سند، فضای هر گونه همکاری آتی برای پیاده سازی توافق را روشن کرده باشد.

از سی ام دی ماه تا زمان احتمالی آغاز گفت و گوها درباره راه حل جامع (گام نهایی) در بهمن ماه نیز باز روزهایی وجود دارند که تهران، اتحادیه اروپا و آمریکا به اقدام ها و گفتارهای یکدیگر با دقت و نکته سنجی چشم خواهند دوخت.

البته بیش از هر امر دیگر، رفتارهای عملی و همخوانی آن با متن سند، ملاک داوری است. با وجود برداشت ها و تفسیرهای غرب که تاکنون خود را در پوشش بیانیه های رنگارنگ نمایان کرده و لحن نقادانه تهران را به همراه داشته است، اما باید منتظر پاسخگویی های عملی به مفاد مصرح در سند بود.

از آنجا که پیاده سازی برخی بندهای مهم سند به طور «گام به گام» و «زمان بندی شده» است، نوعی ضمانت برای ادامه راه در جهت درست و مناسب ایجاد می شود.

از سوی دیگر، همه توافق های صورت گرفته داوطلبانه و موقتی است؛ به بیان دیگر، گام نخست، مرحله ای گذرا را پیش پای طرف های توافق گذاشته است تا بر پایه اعتماد و اطمینانی که در پایان شکل می گیرد، گفت و گوها برای راه حل جامع آغاز شود و هر گونه اختلاف عملکردها یا خلف وعده های احتمالی نیز به چشم آید.

بنابراین تا زمان از سرگیری گفت و گوها در بهمن ماه و همچنین از آن تاریخ تا پایان تیرماه، دوره ای حساس و سخت برای رسیدن به توافق نهایی وجود خواهد داشت که هر گونه رفتار و عملکرد زیر ذره بین نه فقط طرف مقابل بلکه افکار عمومی قرار دارد و به سرانجام رسیدن این دوران در گرو کردار مناسب بر پایه اطمینان آفرینی و اعتمادافزایی است.

از مریم مسعود- گروه تحقیق و تفسیر خبر

تحقیق**1961**1358