اروپا؛ نگران بازگشت تروریست‌ها

دکتر سعید خالوزاده

بین 4 تا 5 هزار دارنده تابعیت اروپایی در کنار گروههای تروریستی در سوریه می جنگند. این افراد امروز تبدیل به معضلی شده و برای کشورها و شهروندان اروپایی ایجاد ترس و حشت می کند. شرایط کنونی نشان می دهد آتشی را که حامیان تروریستها در سوریه برافروخته‌اند دامنگیر خود آنها شده است و این گروههای تروریستی به تهدیدی برای کشورهای حامی خود تبدیل شده‌اند. امروز به نظر میرسد هزینه‌های جنگ سوریه بیشتر از آنست که در ابتدا تصور می‌شد. تعداد آوارگان سوری، مشکلاتی که برای همسایگان عربی ایجاد شده است، می‌تواند امنیت در این کشورها را به شدت تحت تأثیر قرار دهد و این مسئله‌ای نیست که به نفع کشورهای اروپایی باشد.
حضور تعداد زیادی از اتباع اروپایی که در کنار تروریستها در سوریه می جنگند امروزه تبدیل به معضلی برای کشورهای اروپایی شده است. اخیرا هفته نامه «تی تی ای» چاپ فرانسه که خبرهای راهبردی خاورمیانه را دنبال می کند تأیید کرد بین 4 تا 5 هزار دارنده تابعیت اروپایی در کنار گروههای تروریستی در سوریه می جنگند. بعنوان نمونه، بر اساس گزارشی که سازمان اطلاعات نروژ تهیه کرده و تی تی ای آن را فاش کرده است حدود 200 نفر که گذرنامه بلژیکی دارند هم اکنون در سوریه و عراق حضور داشته و در کنار افراطیون تندرو می جنگند. این افراد امروز تبدیل به معضلی شده و برای کشورها و شهروندان اروپایی ایجاد ترس و حشت می کند. ترس عمده مقامات دولتی و امنیتی این است که در زمانی این افراد با گذرنامه های معتبر و به عنوان شهروند اروپایی به کشورشان بازگردند باید چه برخوردی در برابر آنها نشان دهند و اگر خواستند دست به فعالیت هایی بزنند چگونه آنها را مهار کنند.
بطور کلی چشم انداز بعد از سقوط احتمالی دولت اسد می تواند برای همه طرفها خیلی بغرنج و منفی باشد. یعنی به قدرت رسیدن نیروهای بسیار تندرو و افراطی که حتی در کنترل کشورهای اروپایی و امریکا نیز نباشند و شرایطی مانند افغانستان بعد از فروپاشی شوروی در سوریه تکرار شود. موضوع سومالی شدن بحران سوریه و به قدرت رسیدن افراطیونی چون القاعده، التوحید و النصر و متحدین آنها در خلاء قدرت فائقه ای در این منطقه موضوعی است که می تواند غربیها را به تفکر بیشتر وادارد.
امروزه جناح قدرتمندی از تندروهای اسلامی و افراطیون اروپایی در کشورهای اروپایی ساکن هستند اعم از بازماندگان القاعده و یا نسل جدید و جوان آنها. کشورهای اروپایی عمدتاً ترس و نگرانی زیادی از این گروههای تندرو دارند و همین مسئله خود ترس و واهمۀ زیادی در میان افکار عمومی اروپا و شهروندان ایجاد کرده است. تعداد زیادی از همین سلفی‌ها به سوریه آمده‌اند و در کنار معارضین در حال مبارزه هستند؛ ممکن است گفته شود که اروپایی‌ها بدشان نمی‌آید که سلفی‌های اروپایی در آنجا ماندگار شوند و به نوعی نابود بشوند. اما شاید این اتفاق نیفتد و تعداد زیادی از اینها زنده بمانند و با تجربۀ بیشتری به اروپا بازگردند و امنیت کشورها را تهدید کنند. کشورهای اروپایی از اینکه سلاحهای ارسالی به سوریه بعدها به دست جهادی ها و گروههای تروریستی و تندرو بیفتد، ابراز نگرانی کرده اند. این نگرانی امروز برای بسیاری از کشورهای غربی در حال جدیتر شدن است. شرایط کنونی نشان می دهد آتشی را که حامیان تروریستها در سوریه برافروخته‌اند دامنگیر خود آنها شده است و این گروههای تروریستی به تهدیدی برای کشورهای حامی خود تبدیل شده‌اند.
مقامات آمریکایی نیز از طرحهای گروههای تروریستی مرتبط با القاعده در سوریه نگرانند زیرا بیم آن وجود دارد که القاعده از اتباع آمریکایی و اروپایی برای اجرای حملات در این کشورها استفاده کند و به یارگیری از میان آنها و آموزش آنها بپردازد. روزنامه نیویورک تایمز فاش کرد شماری از تندروهای مرتبط با شبکه القاعده در سوریه برای آموزش و به خدمت گیری آمریکایی‌ها و غربی‌هایی که در سوریه می جنگند تلاش می کنند تا پس از بازگشت به کشورهایشان عملیات انجام دهند. نیویورک تایمز نوشت دست کم 70 شهروند آمریکایی از ابتدای بحران به سوریه وارد شده‌اند و بیشتر آنها همچنان در این کشور حضور دارند و تعدادی از آنان نیز کشته شده‌اند.
بحران سوریه بزرگترین منازعه ژئوپلیتیک بعد از پایان جنگ سرد است. هیچ بحران منطقه ای در دوران بعد از جنگ سرد تا به حال مانند بحران سوریه از نظر اثر و پیامدی که بر تحولات ژئوپلیتیک منطقه ای و بین المللی گذاشته قابل مقایسه با بحران سوریه نیست. این بحران در نقشه سیاسی و ژئوپلیتیک منطقه و جهان بسیار اهمیت دارد و بمثابه یک نقطه عطف قلمداد می شود. به همین خاطر است که چشم انداز آینده سوریه به هیچوجه معلوم نیست و تلاش های بین المللی از طریق کنفرانس ژنو 1 خیلی موثر نبود و هنوز نمی توان نسبت به موفقیت برگزاری کنفرانس ژنو 2 خوش بین بود.
امروز به نظر میرسد هزینه‌های جنگ سوریه بیشتر از آنست که در ابتدا تصور می‌شد. تعداد آوارگان سوری، مشکلاتی که برای همسایگان عربی ایجاد شده است، می‌تواند امنیت در این کشورها را به شدت تحت تأثیر قرار دهد و این مسئله‌ای نیست که به نفع کشورهای اروپایی باشد.

استاد دانشگاه و کارشناس ارشد مطالعات اروپا

5249