نفع اسرائیل و عربستان در انزوای ایران است/ ریاض سرانجام در برابر توافق نهایی نرمش می‌کند

زهرا خدایی

بروس ریدر 60 ساله، مشاور 4 رییس‌جمهور آمریکا و معاون وزیر دفاع بوده و امروز کارشناس مسائل استراتژیک در موسسۀ بروکینگز است. تخصص او خاورمیانه و جنوب آسیاست و در این حوزه به عنوان مشاور ناتو در اروپا نیز فعالیت داشته است. او در توافق کمپ دیوید و بسیاری از توافقات صورت گرفته میان اسراییل- فلسطین حضور داشته است.
فرانسوا دلنسون، خبرنگار روزنامۀ لاکروا فرانسه به سراغ این سیاستمدار آمریکایی رفته و تأثیرات توافق ژنو بر معادلات منطقه ای و چشم انداز روابط میان ایران و آمریکا را از وی پرسیده است. آنچه در ذیل می خوانید، ترجمۀ مصاحبه است:
آیا توافق صورت گرفته بر سر پرونده هسته ای ایران راه را بر موقعیت جدید ژئوپولیتیکی باز می کند؟
تفاوت های موجود میان ایران و ایالات متحده آمریکا فراتر از مسئلۀ هسته ای و شامل موضوعات دیگری نیز می شود (از جمله حمایت این کشور از تروریسم، سیاستهای تخریبی و همچنین دشمنی با اسراییل) توافق هسته ای با ایران این مسائل و چالش ها را حل نمی کند، اما ریسک منازعه میان دو کشور را می کاهد. ما می توانیم به سمت رابطه ای منطقی تر با گسترش همکاری در زمینه های مختلف- به خصوص در حوزه هایی که منافع مان با یکدیگر در ارتباط است- گام برداریم؛ در عین حال نقاط تضاد را هم حفظ کنیم. در صورت شکست مذاکرات، این گزینه بهتری است. در آن صورت گزینه های زیادی به جز گزینۀ نظامی وجود نخواهد داشت.
به اعتقاد شما، مانع اصلی در این توازن مجدد استراتژیک در منطقه چیست؟
مانع اصلی و تأثیرگذار ساختار ایران به خصوص برخی نهادهاهستند که ایالات متحده آمریکا را به عنوان شیطان بزرگ می نگرند. این عوامل همچنان با حمایت از برخی نیروها در بحرین و عربستان سعودی در راه گسترش انقلاب گام برمی دارند. همین مسائل همچنان مشکلاتی را در روابط میان ایران و آمریکا ایجاد می کند.
با این اوصاف تصور می کنید که تنها با تغییر در این ساختار، ایران و آمریکا به متحد یکدیگر تبدیل خواهند شد؟
توافق هسته ای صورت گرفته توسط دولت روحانی به تحریم ها پایان می دهد و عناصر میانه رو در ایران را تقویت و افراطی‌ها را ضعیف خواهد کرد؛ حتی اگر این مسئله همین فردا محقق نشود. باز شدن فضای اقتصادی ایران بر روی سرمایه گذاری‌های خارجی تعاملات جامعۀ ایران با جهان خارج را افزایش خواهد داد. اوباما این فرصت را یافت که به 3 دهه تقابل میان ایران و آمریکا پایان دهد. بسیاری از روسای جمهور آمریکا از جیمی کارتر گرفته تا جرج بوش پدر و ریگان در این مسیر قدم گذاشته بودند، اما موفق نشده بودند. رابطۀ عادی‌تر میان ایران و آمریکا می تواند به ثبات در خاورمیانه کمک کند.
بر روی کدام پرونده ها، همکاری میان ایران و می تواند گسترش یابد؟
ایالات متحده آمریکا و ایران قبلاً در افغانستان با هم همکاری داشته اند و این می تواند ادامه داشته باشد. واشنگتن و تهران می‌توانند همچنین در حوزۀ عراق و به منظور حمایت از دولت این کشور نیز با هم همکاری کنند. در مورد سوریه نیز ایران بر یک راه حل سیاسی مورد حمایت جامعۀ علوی تأکید دارد؛ راه حلی که تفوق و برتری حزب الله را تهدید نکند. در صورتی که باقی ماندن بشار اسد به عنوان رییس جمهور موقعیت استراتژیک ایران را تهدید کند، آنها حاضرند از این خواستۀ خود صرفنظر کنند. این مسئله در صورتی که ایران به ژنو 2 بیاید، می تواند به خوبی مورد آزمایش قرار گیرد.
توافق میان ایران و آمریکا چه تأثیری بر روابط میان اسراییل و آمریکا خواهد داشت؟
اسراییلی ها نه به ایرانی‌ها اعتماد دارند و نه به باراک اوباما. بنیامین نتانیاهو نمی تواند مانع از امضای توافق میان ایران و گروه 1+5 (5 عضو شورای امنیت به اضافۀ آلمان) شود. اما نتانیاهو می تواند کنگره را وادار کند تا آنها مخالفت بیشتری با این روند داشته باشند. این مسئله تنش‌های زیادی در روابط ایجاد خواهد کرد؛ اما اسراییل و ایالات متحده آمریکا همچنان دو متحد و شریک یکدیگر باقی خواهند ماند؛ چرا که دولت اسراییل چارۀ دیگری جز این ندارد. هیچ کشوری به جز ایالات متحده آمریکا کمک نظامی 3 میلیارد دلاری سالیانه به آنها نمی دهد.
به نظر می رسد عربستان سعودی بسیار نگران چشم انداز توافق غرب با ایران است...
ریاض، همانند اسراییل، ایرانِ منزوی را به ایرانِ ادغام شده در جامعۀ جهانی ترجیح می دهد. اما در نهایت، سعودی‌ها در مقایسه با اسراییل، نرمش و پذیرش بیشتری در قبال توافق دائمی و رفع تهدید ایران هسته ای از خود نشان خواهند داد. سعودی‌ها قبلاً پیشنهاد ایجاد منطقۀ ممنوعه سلاح های کشتار جمعی در خاورمیانه تحت نظارت سازمان ملل را ارائه داده بودند.
آیا توافق صورت گرفته میان ایران و غرب، توازن جدیدی را برای حضور آمریکا در منطقۀ آسیا و توجه آنها به این منطقه ایجاد خواهد کرد؟
ریسک ایران هسته ای مهمترین نگرانی رهبران آمریکا از دیرباز بوده است. در صورتی که این چالش از طریق دیپلماسی حل شود، گرایش آمریکا برای سبک‌تر کردن بار خاورمیانه بر روی سیاست‌هایش بیشتر خواهد شد. منازعات منطقه، اعم از دشوار و بسیار جدی، از نگاه واشنگتن بیش از بیش ریشه و اساس محلی و منطقه ای دارد و دیگر حضور نظامی آمریکا در این منطقه پاسخگوی آن نیست. همانگونه که این مسئله را در مورد سوریه شاهد هستیم.

5249