سایه سنگین جنگ قومی بر سر تازه ترین کشور جهان

«سالوا کی یر میاردیت» رییس جمهوری سودان جنوبی و «ریک مشار» معاون پیشین او و رهبر کودتای ناکام سه هفته گذشته، از دوازدهم دی ماه تاکنون در یک هتل در «آدیس آبابا» پایتخت اتیوپی، حضور دارند؛ جایی که مقر دایمی اتحادیه آفریقاست و به نوشته چهاردهم دی ماه شبکه تلویزیونی «فرانس 24»، نمایندگانی از کشورهای آفریقایی منطقه و برخی کشورهای غربی به ویژه آمریکا و سازمان ملل متحد برای پایان دادن به خشونت های این کشور گفت و گوهایی را ترتیب داده اند.

به نوشته چهاردهم دی ماه خبرگزاری فرانسه نیز گرچه «مایکل ماکویی» وزیر اطلاع رسانی سودان جنوبی و «یوهانیس موسی پوک» سخنگوی شورشیان، گفته اند مقام های بلندپایه ای از دو طرف دیدار کوتاهی در روز دوم گفت و گوها با هم داشتند، اما دیدار رسمی کی یر و مشار به پس از تنظیم و توافق بر دستور کار جلسه موکول شده است.

البته تا پیش از این، شورشیان هر گونه گفت و گو با دولت را به استعفای دولت مرکزی وابسته کرده و کی یر هم طرح گزینه تقسیم قدرت با مشار را بی معنا دانسته بود؛ اما فشار میانجیگران منطقه ای به ویژه اتحادیه توسعه کشورهای شرق آفریقا (ایگاد) و شورای صلح و امنیت اتحادیه آفریقا که دهم دی ماه هر دو طرف را به اعمال تحریم های ˈهدفمندˈ تهدید کرده بود، سرانجام، آنان را به آدیس آبابا کشاند؛ گرچه هنوز پایان گفت و گوها روشن نیست.

درگیری های دو قوم بزرگ سودان جنوبی شامگاه بیست و چهارم آذرماه شکل گرفت؛ زمانی که به دنبال انتشار خبر بازداشت معاون پیشین رییس جمهوری، یک واحد از گارد ریاست جمهوری که اعضای آن هم قبیله مشار (از قبیله «نوئر») بودند، تیراندازی را اطراف پایگاه ارتش سودان جنوبی موسوم به «ارتش مردمی برای آزاد سازی سودان» آغاز کردند و با دیگر نیروهای ارتش از قبیله «دینکا» درگیر شدند.

پس از آن، تعدادی از نیروهای نظامی جدا شده از ارتش، به دلیل آنکه از خاکستر سفیدرنگ برای پوشاندن چهره خود استفاده می کردند، به «ارتش سفید» مشهور شدند و همراه با افراد قبیله نوئر به شورش ها ادامه دادند و شهرهای مهم دو ایالت «الوحده» و «جونگلی» را در شمال و شرق کشور گرفتند.

از تیرماه امسال که کی یر پس از دیدن تمایل حدود نیمی از اعضای حزب حاکم «جنبش آزادیبخش خلق سودان» از نامزدی مشار در انتخابات آتی ریاست جمهوری، معاون اول خود را برکنار کرد همواره دو طرف به تندی از هم یاد کرده و حزب حاکم نیز دو بخش شده است.

نوئری ها اعضای دومین قبیله پرجمعیت سودان جنوبی (پس از دینکاها) هستند و از زمان جدایی سودان جنوبی از کشور سودان در هجدهم خردادماه 1390 (پس از برگزاری همه پرسی تعیین شده در قرارداد دی ماه سال 1383 بین رییس جمهوری سودان با رهبر شورشیان جنوب موسوم به توافق «نواشا») به دلیل وجود برخی تبعیض ها در واگذاری جایگاه های اداری و نظامی ناراضی بودند.

به هر حال، درگیری ها در سودان جنوبی شدت گرفته است به طوری که به نوشته چهاردهم دی ماه تارنمای شبکه الجزیره، شورشیان اعلام کرده اند به سوی «جوبا» پایتخت سودان جنوبی، حرکت کرده اند؛ ادعایی که بی درنگ از سوی سخنگوی ارتش رد شد. در مقابل نیز ارتش گفته است تا دو روز آینده کنترل شهر «بور» در مرکز ایالت جونگلی را از دست شورشیان بیرون خواهد آورد.

همه اینها در شرایطی رخ می دهد که شورای امنیت سازمان ملل متحد تصمیم گرفته است حدود هفت هزار نیروی دیگر از بیش از 60 کشور جهان به سودان جنوبی بفرستد.

«بان کی مون» دبیرکل سازمان ملل متحد، چهارم آذرماه در نشست شورای امنیت گفته بود تعداد صلحبانان تا پیش از این، پنج هزار نفر بوده و این تعداد باید به حدود 12 هزار نفر برسد.

گرچه این تعداد صلحبان هم اکنون در سودان جنوبی به سر می برند اما به نظر می رسد حضور آنان هیچ کمکی به فرونشاندن آتش جنگ نکرده است به طوری که بر پایه بیانیه سیزدهم دی ماه ارتش سودان جنوبی کنترل استان نفتخیز «یونیتی» نیز به دست گروه های شورشی افتاده است.

از سوی دیگر، در شرایطی که شورای صلح و امنیت اتحادیه آفریقا دو طرف را به اعمال تحریم های «هدفمند» تهدید کردند، تصمیم آمریکا برای افزودن 50 میلیون دلار بر کمک های پیشین خود به ارزش 280 میلیون دلار جالب توجه بود.

به نوشته چهاردهم دی ماه تارنمای سودانی «سودان تریبون»، «ماری هارف» سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا، یک روز پیش اعلام کرده بود «گرچه واشنگتن از کارکنان خود در جوبا می کاهد، اما به تعهدهای پیشین برای پشتیبانی از اقدام های منطقه ای و بین المللی به منظور پایان بخشیدن به خشونت های داخلی این کشور آفریقایی ادامه می دهد».

به نظر می رسد آنچه بیش از همه برای آمریکا اهمیت داشته باشد نه درگیری های قومی قبیله ای بلکه قطع شدن ناگهانی جریان نفت سودان جنوبی است.

حدود 6 میلیون نفر ساکنان مسیحی و روح باور این سرزمین از نژاد بربرها دو سال پیش در حالی با حمایت رژیم صهیونیستی و آمریکا از بزرگ ترین کشور جهان اسلام جدا شدند که به دلیل وجود بیش از 80 درصد منابع نفتی کشور پیشین در این سرزمین، 95 درصد اقتصاد خود را بر پایه آن گذاشتند.

این کشور تازه تشکیل شده، روزانه 220 هزار بشکه نفت تولید می کند که البته بر سر مالیات انتقال آن به آبهای آزاد مدتها با سودان دعوا داشت و به همین دلیل به فکر ساخت خطوط لوله تازه ای از خاک کشورهای دیگر است.

اینک در زمانی که دو کشور همسایه سودان جنوبی یعنی آفریقای مرکزی و جمهوری دموکراتیک کنگو درگیر جنگ داخلی هستند و سودان هم اوضاع چندان آرامی ندارد، دست و پنجه نرم کردن اعضای دو قبیله مهم سودان جنوبی به نگرانی هایی درباره شکلگیری رخدادهایی مانند نسل کشی ها در رواندا دامن زده است.

در چنین شرایطی کمک های مالی آمریکا یا گسیل نیروهای صلحبان فقط شاید جنبه های تبلیغاتی داشته یا در کوتاه مدت دردی از 200 هزار آواره و هزاران خانواده کشته شدگان درگیری های سه هفته گذشته بکاهد اما راهی بنیادین برای برطرف کردن کامل زمینه های ناآرامی نخواهد بود.

به نظر می رسد تنها راه باقیمانده برای بازگشت دوباره آرامش به سودان جنوبی، گفت و گوهای دو طرف درگیر است که هم اکنون در اتیوپی به کندی پیش می رود. به یقین کی یر نیز برای پایان دادن به حاکمیت دوگانه و استوار کردن پایه های ریاست جمهوری خود و جلب رضایت عمومی باید بر همین مسیر مسالمت آمیز تاکید داشته باشد تا سایه جنگ داخلی و فقر روزافزون از سر کشور خود را کم کند.

شاید یکی از راه های موجود، مشارکت دادن همه قبایل کشور در قدرت و رفع ظواهر تبعیض آمیزی باشد که طی دو سال گذشته همواره مورد انتقاد گروه های قومی گوناگون بوده است.

از مریم مسعود- گروه تحقیق و تفسیر خبر

تحقیق**1961**1358