مرگ ماجدالماجد؛ مرگی طبیعی یا سیاسی؟

رخداد دو انفجار روبروی سفارت جمهوری اسلامی ایران در بیروت در بیست و هشتم آبان ماه گذشته، بار دیگر تاثیر ویرانگر فعالیت گروه های افراط گرا در سوریه بر لبنان را به اثبات رساند.

به دنبال این انفجارها، گروه معروف به «لشکر عبدالله عزام» مسوولیت این انفجارها را بر عهده گرفت. این گروه که زیر شاخه یکی از گروه های تروریستی وابسته به القاعده است قبل از رخداد ناآرامی ها در سوریه نیز اقدام های ویرانگرانه ای در منطقه داشته است. انفجار در یک نفتکش ژاپنی در خلیج فارس و پرتاب چندین راکت به سرزمین اشغالی فلسطین از خاک لبنان در سال 1389 خورشیدی از جمله این اقدام ها پیش از آغاز ناآرامی ها در سوریه است (1).

با شنیدن خبر دستگیری فردی به نام «ماجد الماجد» به عنوان رهبر این گروه و از شهروندان عربستان سعودی، سخنانی درباره محاکمه وی و اینکه کجا و با چه شرایطی محاکمه شود از سوی برخی کشورهای دخیل در این پرونده مطرح شد.

عربستان بی درنگ خواهان باز پسداد وی شد و جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که هیاتی برای بازجویی از متهم انفجارهای روبروی سفارت خود، به لبنان می فرستد. برخی منابع (بنا به نوشته چهاردهم دی ماه تارنمای انگلیسی زبان «المانیتور») نیز مدعی شده اند ایالات متحده درخواست هایی مبنی بر تحویل گرفتن ماجد ارایه داده بود.

اما چهاردهم دی ماه، ناگهان خبرگزاری ها در خبری فوری از مرگ وی گفتند. بنا به گزارش برخی شبکه ها مانند «فرانس 24» و «الجزیره»، مقام های ارتش لبنان اعلام کردند مرگ ماجد به دلیل ناراحتی شدید کلیه رخ داده است اما همانگونه که نشریه انگلیسی «ایندیپندنت» (independent) مطرح می کند، مرگ رهبر لشکر عبدالله عزام در زمانی اتفاق افتاد که لبنان در شرایط درگیری های فرقه ای به سر می برد که سرریز تنش ها در سوریه است (2) و این مساله مرگ ناگهانی وی را کمی سوال برانگیز می کند.

با مرگ ماجد ماجرای ناآرامی های هفته های گذشته این کشور ابعاد تازه ای به خود گرفت و این سوال مطرح شد که آیا ماجد- متهم اصلی بمبگذاری روبروی سفارت ایران و برخی بمبگذاری های دیگر در لبنان- به مرگ طبیعی مرده است یا مرگ وی مرگی سیاسی ناشی از مخاطراتی بوده که اعتراف های احتمالی ماجد برای حامیان او به وجود می آورده است؟

هنوز داده های خاصی در این زمینه در دست نیست و گمانه زنی ها در این زمینه ادامه دارد. اما آنچه اهمیت دارد این مساله است که اعتراف ماجد می توانست داده های بسیاری به دست دهد؛ داده هایی درباره ابعاد اقدام های تروریستی در لبنان، اعضای اصلی گروه، حامیان سیاسی و تامین کننده های مالی و تسلیحاتی آنها، نحوه انتقال این اسلحه ها به لبنان و مکان هایی که در آنجا عملیات خود را سازماندهی می کنند.

این امر نگرانی بسیاری را چه در درون و چه در بیرون لبنان برای برخی شخصیت ها و کشورهای حامی این گروه تروریستی به دنبال داشت.

تاکنون هیچ شخصیت رسمی لبنانی در این زمینه گمانه زنی نکرده است که آیا احتمال دارد ماجد کشته شده باشد یا خیر. این مساله گمانه زنی درباره دلیل مرگ وی را با دشواری روبرو می سازد، چرا که در محیط پرآشوب لبنان دستیابی به چنین داده هایی کمی مشکل به نظر می رسد اما همانگونه که تارنمای المانیتور در تحلیل چهاردهم دی ماه خود اشاره می کند، همانطور که جزییات دستگیری ماجد با پرسش های بسیاری روبرو بود که تاکنون به آن پاسخ داده نشده، جزییات مرگ وی نیز پنهان مانده است. به گفته وی، بیشتر لبنانی ها، از طیف های گوناگون سیاسی، به اخبار مربوط به دستگیری و مرگ ماجد با دیده شک و تردید نگاه می کنند(3).

یکی از نمایشنامه (سناریو)های احتمالی درباره مرگ ماجد، حذف سیاسی وی است. در این باره و با توجه به شواهدی که از تحول های چند سال اخیر در بحران های منطقه به دست می آید می توان- در صورت تایید کشته شدن ماجد- یکی از عوامل اصلی مرگ وی را دستگاه های اطلاعاتی عربستان دانست که زیر نظر «بندر بن سلطان» رییس دستگاه اطلاعات این کشور، اداره می شود.

همزمان با این، باید به نفوذی که بندر در میان ارتش و دستگاه اطلاعاتی لبنان دارد نیز اشاره کرد؛ چرا که انجام چنین عملیاتی در حالی که ماجد زیر تدابیر شدید امنیتی در بیمارستانی وابسته به ارتش نگهداری می شود کار اطلاعاتی دقیق و همکاری برخی عوامل اطلاعاتی و ارتشی وابسته در لبنان را می طلبد.

آنچه سناریو مرگ سیاسی ماجد و دست داشتن بندر بن سلطان در این ماجرا را تقویت می کند این مساله است که چرا عربستان بی درنگ درخواست واپسداد ماجد را مطرح و با حضور هیات ایرانی در جلسه بازجویی از وی به شدت مخالفت می کند؟

مساله دیگر، اعلام خبر کمک سه میلیارد دلاری عربستان سعودی به ارتش لبنان کمی پس از دستگیری ماجد الماجد است. برخی این گمانه را مطرح می کنند که یکی از دلایل ریاض برای ارایه این حجم کمک به ارتش لبنان، درخواست آنان از ارتش برای واپسداد رهبر لشکر عبدالله عزام بوده است.

سعودی ها دلیل خود را درباره این درخواست اینگونه ذکر کرده اند که این شخص مدت هاست در پیگرد مقام های قضایی عربستان قرار داشته و آنان مدت ها در پی دستگیری وی بوده اند. با این حال، صرف اینکه ماجد از افراد مورد تعقیب ریاض بوده است نمی تواند پاسخی قانع کننده باشد چرا که این کشور با توجه به نفوذ دستگاه اطلاعاتی خود در برخی کشورهای منطقه به راحتی می توانست بدون سروصدای تبلیغاتی وی را دستگیر کند و به عربستان انتقال دهد.

بنابراین شاید پاسخ را باید در دلیل دیگری جستجو کرد؛ ترس از افشاگری های احتمالی ماجد از حامیان اصلی خود.

از سوی دیگر، احتمال دست داشتن جنبش موسوم به «چهاردهم مارس» در حذف ماجد نیز نمی تواند خالی از حقیقت باشد. تلاش جنبش چهاردهم مارس برای حذف حزب الله و جنبش موسوم به «هشتم مارس»، «سعد حریری» رییس جریان «المستقبل»، را بر آن داشته است که حزب الله را عامل اصلی ناآرامی ها در لبنان معرفی کند و تلاش دارد از این راه جنبش هشتم مارس را از دولت بعدی لبنان حذف کند. این موضع گیری حریری بویژه پس از ترور هفته گذشته «محمد شطح» وزیر پیشین دارایی، بیشتر مورد تاکید قرار گرفت. حریری پس از این ترور اعلام کرد «ما فقط کابینه ای متشکل از گروه های عضو چهاردم مارس می خواهیم» (4).

بنابراین می توان گفت یکی از اقدام های گروه سعد حریری تلاش برای مقصر جلوه دادن حزب الله و حذف این گروه از صحنه سیاسی در لبنان است و می توان دست حریری را پشت ناآرامی های اخیر در لبنان دید. بر این پایه شاید اعتراف های احتمالی ماجد اطلاعاتی را از اقدام های ویرانگرانه حریری در لبنان ارایه می داد که در صورت بروز چنین رویدادی، این کار به حذف سیاسی جنبش چهاردهم مارس از معادله های سیاسی لبنان منجر می شد.

با وجود تمام این شواهد و صحبت ها باز هم نمی توان به روشنی مرگ ماجد را مرگی سیاسی دانست و آنچه در پیوند با نقش دستگاه اطلاعات سعودی ها و جنبش چهاردهم مارس گفته شد فقط اطلاعاتی در حد شواهد موجود است و در صورتی که ماجد کشته شده باشد قابل استناد خواهد بود. شاید واقعیت همین باشد که ارتش لبنان می گوید و وی به مرگی طبیعی مرده باشد؛ مرگی که البته به سود بسیاری تمام شده است.

آنچه نباید در فضای مه آلود ناشی از مرگ ماجد فراموش شود این است که انتظار می رود مقام های لبنانی در پیدا کردن عوامل پشت پرده حمله به سفارت جمهوری اسلامی ایران در بیروت با تهران همکاری کنند و عوامل این رخداد تروریستی دستگیر و محاکمه شوند؛ همانگونه که «مرضیه افخم» سخنگوی وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران، اعلام کرده است مرگ ماجد تغییری در تلاش ایران برای پیگیری حقوق خود در انفجار (پکش)روبروی سفارت ایران در بیروت ایجاد نمی کند.

از مهدی جوکار- گروه تحقیق و تفسیر خبر

منابع:

1-http://www.france24.com/en/20140104-militant-chief-al-qaeda-majid-al-majid-terrorist-leader-dies-lebanese-custody/

2-http://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/fears-of-retaliatory-attacks-in-lebanon-after-alqaida-chief-dies-in-army-hospital-9039189.html?printService=print

3-http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2014/01/lebanon-alqaeda-majed-death.html

4-مصاحبه محمد علی مهتدی با دیپلماسی ایرانی- متن کامل مصاحبه را در لینک زیر ببینید.

http://www.irdiplomacy.ir/fa/page/1926846

تحقیق**م.ج**1961**1358