ایجاد موزه شهدای اردبیل کارشناسی نبود/ آسیب به دو میراث ارزشمند معنوی

به گزارش خبرنگار مهر، بدون شک ایجاد موزه شهدا برای جمع آوری آثار شهدا یکی از ضروریاتی است که امروز در قالب طرحی در تمام استان های کشور پیگیری می شود، چرا که علاوه بر حفظ، نمایش آثار بجا مانده از شهدا در ترویج فرهنگ ناب ایثار و شهادت و انتقال سیره شهدا در جامعه نقش بسزایی دارد.

استان اردبیل نیز با برخورداری از سه هزار و 400 شهید دفاع مقدس سهم شایسته ای در دوران جنگ تحمیلی داشته و با برخورداری از شاخص های دینی و مذهبی؛ ایجاد این موزه می توانست علاوه بر جمع آوری و پاسداری از آثار شهدا، در مولفه های ترویج فرهنگ جبهه و شهادت نقش برجسته ای داشته باشد.

آثار شهدا و اثر تاریخی رضازاده در معرض آسیب جدی

با این نگاه ایجاد موزه شهدای اردبیل در مجموعه تاریخی که نشان از فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی دارد، کار بی نظیر و خلاقی بود؛ اما عدم رعایت استانداردهای لازم در نگهداری آثار شهدا و نیز عدم حفظ بافت اصلی و سنتی خانه تاریخی رضازاده کل اقدامات صورت گرفته را زیر سوال برده است.

براساس قانون؛ حفظ میراث فرهنگی وظیفه همگانی است ولی در ایجاد این موزه به نظر می رسد مجریان این مهم را فراموش کرده و با تغییر بافت داخلی ساختمان رضازاده به عنوان قدیمی ترین خانه تاریخی جهت ایجاد غرفه ها و سالن های مدنظر برای نمایش آثار شهدا، سبب از بین بردن هویت، معماری و کاهش دوام و ایمنی این اثر شده اند.

قرار گرفتن این موزه در مرکز شهر و محله معروف با بافت سنتی "اوچ دکان" توجه اقشار مختلفی را بر خود جلب کرده، اما متفاوت بودن نمای بیرونی با نمای داخلی در همان ابتدا شوک عجیبی را بر بازدیدکنندگان ایجاد می کند.

به عقیده کارشناسان و برخی از بازدیدکنندگان تغییر ساختار یک مجموعه تاریخی به ضرر تاریخ و فرهنگ نسل های جامعه بوده و متولیان باید در حفظ آثار ملی و فرهنگی در برابر نسل آینده پاسخ گو باشند.

خانه تاریخی رضازاده قابلیت تبدیل به موزه شهدا را نداشت

یکی از کارشناسان خانه های تاریخی اردبیل در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به طراحی ساختار خاص این خانه تاریخی اعتقاد دارد که این مکان قابلیت تبدیل به موزه شهدا را نداشته است.

سعید اصلانی با اشاره به عدم سنخیت محتوا با ساختار موجود، تغییر سبک معماری ساختمان را سبب کاهش دوام آن دانست و افزود: حفظ آثار فرهنگی و معنوی در کنار هم معنا پیدا می کند، تغییر دکوراسیون این مکان با 150 سال قدمت که پیش از این نیز به عنوان اداره میراث فرهنگی استان مورد بی مهری قرار گرفته بود، از یک طرف بر میراث فرهنگی و از طرفی بر آثار شهدا آسیب زده است.

موزه فاقد استانداردهای لازم برای نگهداری آثار شهدا است

وی ادامه داد: علاوه بر بحث تخریب این خانه تاریخی، رعایت استانداردهایی نظیر عاری بودن از هر نوع گرد و غبار، تنظیم دما و رطوبت، استفاده از مواد ویژه برای شستشو و نگهداری آثار، توجه به میزان نور و... از مواردی است که در ایجاد هر موزه ای بویژه موزه شهدا با آثار ارزشمند از شهدا که برخی حتی به 30 سال پیش تعلق دارد، ضروری بوده، اما این موزه فاقد این استانداردها است.

اصلانی با بیان اینکه امروزه بحث ایجاد موزه در دنیا بحث علمی و بسیار گسترده ای است و حتی متخصصان خاص خود را دارد، تاکید کرد: استان اردبیل لایق برخورداری از موزه شهدای مدرن با آخرین متدها و تخصص ها بود و به نظر می رسد که با اختصاص یک زمین در مکان مناسب می شد بهترین موزه شهدای کشور را به صورت مدرن و یا تلفیقی از سبک های مختلف ایجاد کرد.

یکی از بازدید کنندگان این موزه نیز در گفتگو با مهر ضمن انتقاد از عدم رعایت استانداردهای نگهداری آثار شهدا در این موزه تصریح کرد: موزه شهدا از حساسیت خاصی برخوردار است چرا که آثار به نمایش درآمده ناب و با ارزش هستند، اما در این موزه آثار در معرض هوا، تابش نور مستقیم و وجود رطوبت قرار داشته و نشان می دهد به حساسیت موضوع کمتر توجه شده است.

لیلا اکبرزاده خواستار رسیدگی مسئولان به این موضوع شد و ادامه داد: دیدن هر نشانی از شهدا و آثارشان می تواند باعث ایجاد تحول در جامعه شود، بنابراین باید در راستای حفظ تخصصی و علمی این آثار تلاش کرد تا آینده گان از عطر و بوی آنها بهره مند شوند.

باید در حفظ آثار شهدا خون دل خورد

وی افزود: هر یک این آثار از کوچک تا بزرگ سال ها در گوشه ای از خانه ها توسط مادران و پدران شهید نگهداری شده و آنها با اشک چشم و سلیقه غیر قابل توصیف در حفظ یادگار و اثر فرزندشان تلاش کرده اند، حال در معرض آسیب قرار گرفتن آنها جفای بزرگی است.

این شهروند عنوان کرد: همه ما در برابر حفظ آثار شهدا مسئول هستیم و نباید به سادگی از کنار آنها گذشت و خاک خوردنشان را در این مکان شاهد بود. همانگونه که در طول هشت سال دفاع مقدس خون دل ها خورده شد، پس باید در حفظ آثار شهدا نیز خون دل خورد.

یکی دیگر از شهروندان اردبیلی این موزه را مکان مناسبی برای برقراری ارتباط نزدیک با شهدا دانست و عنوان کرد: جای یک مکان ساده با موسیقی دوران دفاع مقدس و یا پخش سخنرانی شهدا در این مکان خالی است.

حسین صباحی از عدم رسیدگی به نظافت محوطه ساختمان موزه گلایه مند شد و افزود: نباید بگذاریم ذره ای از این ساختمان بوی کهنگی و سکوت به خود بگیرد چرا که یاد و نام شهدا همیشگی و تازه است و موزه آثارشان نیز باید بوی تازگی بدهد.

وی ایجاد موزه را آغازی برای ترویج فرهنگ شهدا دانست و تاکید کرد که ایجاد موزه شهدا مهم نیست مهم حفظ آثار و ارزشهای اسلامی و ملی در قالب یک موزه است که قدرت انتقال آرمان های شهدا را داشته باشد.

عدم مناسب سازی موزه شهدا برای جانبازان

صباحی با بیان اینکه ساختمان موزه مناسب برای جانبازان و افراد مسن نیست، افزود: از آنجا که بخش بزرگی از آثار موزه در طبقه فوقانی قرار دارد، جانبازان و والدین شهدا براحتی نمی توانند از آن بازدید کنند و مجبورند بسختی پله های موجود را بالا بروند و یا منصرف شده و در حسرت بمانند.

مناسب سازی این موزه برای تردد جانبازان و معلولان و افراد مسن از دیگر ضعف های موزه به شمار می رود و این نکته مورد انتقاد اکثر بازدیدکنندگان است، چراکه این موزه به دلیل محتوا شاهد حضور جانبازان، خانواده های شهدا بویژه پدر و مادر مسن شهید و یادگاران دفاع مقدس بوده که به دلیل عدم مناسب سازی با مشکلات بسیار گسترده ای روبرو می شوند.

در مقابل این نقاط ضعف و پرسش های بی پاسخ، مدیرکل بنیاد شهید و امور ایثارگران استان اردبیل در گفتگو با خبرنگار مهر موزه شهدای اردبیل را در مقایسه با خیلی از موزه های موجود در سطح کشور برتر ارزیابی می کند.

میرودود سید شنوا در حالی که به نظر می رسد اعتبارات صرف شده را تنها ملاک برای تعیین موزه برتر در نظر داشته افزود: برای طراحی این موزه هزینه و تلاش زیادی صورت گرفته و تا آنجا که در توان بوده سعی شده است به بافت سنتی ساختمان لطمه وارد نشود.

موزه به دنبال دستیابی به استانداردهای لازم است

وی با اعتراف به اینکه هم اکنون این موزه استانداردهای لازم را ندارد، یادآور شد: موزه موجود فاز اول این مجموعه است و به همین دلیل در حال حاضر استانداردهای لازم یک موزه را ندارد ولی با برنامه هایی که در دست طراحی است به استانداردسازی های لازم دست خواهد یافت.

سیدشنوا در پاسخ به این سوال که ممکن است در این مدت خیلی از آثار بویژه اسناد و لباس ها دچار آسیب شوند، بیان کرد: اکثر اسناد موجود در این موزه کپی هستند و اصل آنها در خارج از آن محل در محیط استاندارد با دمای مناسب نگهداری می شود از طرفی بیشتر لباس های به نمایش درآمده در این موزه مربوط به عملیات های تفحص بوده و بازدید کنندگان احساس می کنند در این محل خاکی یا پوسیده شده است.

عدم مناسب سازی به دلیل حفظ اثر تاریخی

وی در پاسخ به عدم مناسب سازی برای تردد جانبازان در این موزه تصریح کرد: از آنجا که ساختمان موزه یک اثر تاریخی و دارای بافت سنتی و ثبت ملی شده است، حق دست کاری آن را از لحاظ مناسب سازی برای جانبازان و افرادی که خواستار استفاده از تجهیزات خاص در داخل آن هستند، نداریم.

مدیرکل بنیاد شهید استان همچنین از طراحی فازهای دوم و سوم این موزه خبر داد و عنوان کرد: براین اساس در محوطه و حیاط این مجموعه فرهنگی علاوه بر ایجاد فضای برگزاری مراسم های مذهبی، با استقرار برخی تجهیزات جنگی و ماکت های مختلف فضای جبهه و جنگ ایجاد خواهد شد.

وی تاکید کرد که در این طراحی بازدید کننده با گذر از یک مکان تونل مانند به داخل موزه هدایت خواهند شد و در نقطه به نقطه محل عبور ضمن آشنایی با حال و هوای دوران دفاع مقدس لحظاتی پر فیض و معنوی را در بین آثار مطهر شهدا خواهند داشت.

این مسئول در حالی از ممنوعیت دست کاری به دلیل قدمت و ارزش تاریخی این موزه در راستای مناسب سازی می گوید که بنا به تاکید کارشناسان میراث فرهنگی و تاریخی برای ایجاد فضای داخلی بیشترین تغیرات در داخل ساختمان ایجاد و بالاترین آسیب به اثر وارد شده است.

تناقضاتی که بی پاسخ ماند

علاوه بر این ایجاد ماکت در حیاط مجموعه تاریخی رضازاده که گفته می شود در طراحی آن تعبیه تجهیزات جنگی از جمله تانک نیز در نظر گرفته شده نیازمند تغییرات گسترده و از بین رفتن بافت سنتی و کلی خواهد شد که این موضوع با ادعای مدیرکل این سازمان در پاسخ به عدم مناسب سازی مغایرت دارد.

تاکید بر این موضوع نیز ضروری است که آثار جمع آوری شده در این موزه به غیر از برخی نامه ها و آثار مکتوب که اسکن شده اند، اصل و لباس و لوازم شهدا از خانواده های آنها گرفته شده و کارشناسان بنیاد شهید اردبیل به اصل بودن لباس ها و لوازم شخصی شهدا تاکید دارند.

انتقال میراث گرانبها از شهدا و ایثارگران و سیره شهیدان به جامعه، ایجاد میعادگاهی برای تجمع یاران شهدا و مرجعی برای نویسندگان و محققان از جمله اهداف ایجاد موزه شهدا عنوان شده اما ضرورت توجه به کیفیت و نحوه تحقق این اهداف موضوعی است که باید بیش از بیش مورد توجه قرار می گرفت.

بی شک شهروندان اردبیل از هر نوع اقدامی که سبب غنا بخشی به فرهنگ دفاع مقدس و شهادت و ایثار می شود، حمایت می کنند و در کنار این حمایت و صبر بی منت؛ انتظار دارند مجریان و مسئولان در ابتدای کار قبل از صرف میلیون ها تومان هزینه؛ نقشه جامع ای را طراحی و به اجرا در آورند تا نیازی به اصلاح دوباره و هزینه اضافی نداشته باشد.

به گزارش مهر، موزه شهدا در خانه تاریخی رضازاده در محله اوچ دكان در يكي از محلات ششگانه و قديمي اردبيل واقع است كه قدمت آن به اواخر دوره قاجار مي رسد.

این بنا که در سال 1378 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده با کاربری اولیه مسکونی پس از تملک و مرمت به عنوان ساختمان مرکزی اداره کل میراث فرهنگی استفاده شد، از سال 1390 نیز برای ایجاد موزه شهدا در اختیار بنیاد شهید و امور ایثارگران قرار گرفت و پس از دو سال طراحی یکم آبان امسال به بهره برداری رسید.

......................................

گزارش: محمد میرزایی ناطق

عکس: وحید مقدم