حل بحران سوریه، نیازمند مشارکت سازنده ایران

نشست موسوم به ˈژنو 2ˈ با هدف حل مسالمت آمیز بحران سوریه در حالی قرار است دوم بهمن ماه (22 ژانویه 2014 میلادی) در سوییس برگزار شود که تاکنون از ایران برای شرکت در این نشست دعوت به عمل نیامده است.

این نشست که در ماه های گذشته چندین بار تاریخ برگزاری آن به تعویق افتاد، قرار است با حضور طرف های مختلف داخلی، منطقه ای و بین المللی، راه حل سیاسی و غیرخشونت آمیزی را برای بحران سوریه که بیش از 33 ماه از آن می گذرد، ارایه دهد.

گزارش ها حاکی از آن است که ˈولید معلمˈ وزیر امور خارجه سوریه در صدر هیات دیپلماتیک این کشور عازم سوییس خواهد شد.

تاکنون پنج عضو شورای امنیت، نمایندگان عالی رتبه اتحادیه عرب و اتحادیه اروپا و همچنین 26 کشور دیگر در لیست شرکت کنندگان قرار گرفته اند.

هر چند که بسیاری از شرکت کنندگان، حضور ایران را در اجلاس آتی نتیجه بخش و الزامی می دانند اما آنطور که ˈاخضرابراهیمیˈ نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه به تازگی اعلام کرد، ایالات متحده آمریکا مخالف حضور ایران در این نشست است.

بسیاری از صاحبنظران با اشاره به نقش تعیین کننده تهران در حل معادلات منطقه ای، حضور نیافتن ایران در مذاکرات مربوط به سوریه را به معنای نرسیدن این نشست به نتیجه مطلوب می دانند.

در نشست ˈژنو1ˈ که سال گذشته برگزار شد نیز از ایران دعوت صورت نگرفت.

ˈبان کی مونˈ دبیر کل سازمان ملل متحد، روز دوشنبه دوم دی در گفت و گوی تلفنی با ˈمحمد جواد ظریفˈ وزیر امور خارجه کشورمان، ضمن تاکید بر ضرورت حضور ایران در نشست ژنو 2، اظهار امیدواری کرد که مشکلات پیش روی موضوع دعوت نکردن از تهران به زودی مرتفع شود.



*** گروه های افراط گرا مخالف اصلی حضور ایران

خشونت های ناشی از اقدام های گروه های افراط گرا در سوریه به حدی است که موجب شده است بسیاری از سران قدرت های بزرگ ˈسر به جیب تامل فرو برندˈ و کاهش فشار بر ˈبشار اسدˈ رییس جمهوری سوریه و تاکید بر لزوم حضور ایران در نشست ژنو 2 را در دستور کار خود قرار دهند.

تکثر گروه های مخالف دولت سوریه و تفاوت نگاه و منافع تعریف شده آنها مانع از آن شده است که تا به امروز در انتخاب نماینده برای حضور در کنفرانس آتی به اجماع برسند؛ از این رو موجی از اختلاف نظر در بین آنها مبنی بر تعیین نماینده به راه افتاده است.

با وجود تعیین پیش شرط از سوی برخی از گروه های مخالف مبنی بر ضرورت کناره گیری اسد از قدرت و انتقال قدرت در سوریه و همچنین حضور نیافتن ایران در نشست ژنو 2، ضمن پذیرفته نشدن پیش شرط از طرف سوریه و برخی دیگر از طرف ها، رایزنی ها درباره حضور ایران در این کنفرانس هنوز ادامه دارد.

چند روز پیش ˈحسن عبدالعظیمˈ رییس گروه ˈکمیته هماهنگی ملی سوریهˈ ضمن استقبال از توافق روسیه و آمریکا در حل بحران سوریه، لحاظ کردن هر گونه پیش شرطی را رد کرد.

همچنین با وجود خشونت های فزاینده گروهای افراطی درگیر در بحران سوریه، ˈمایکل هایدنˈ رییس سابق ˈسازمان اطلاعات مرکزی آمریکاˈ (CIA) اصرار بر برکناری اسد را امری غیر واقع بینانه دانست.

به اعتقاد برخی از ناظران، تردید در واگذاری قدرت به گروه های اسلام گرا به حدی است که مقام های غربی را بر آن داشته است تا با ایجاد فضایی مناسب و نادیده گرفتن پیش شرط های مخالفان اسد، بستر لازم را برای انتخابات سال 2014 سوریه فراهم آورند.

البته تغییر رویکرد کشورهای منطقه و بخصوص غرب نه تنها به واسطه افراطی گری های گروه های اسلام گرا، بلکه به خاطر پیروزی های ارتش اسد در جبهه های مختلف نیز قابل تامل و بررسی است.

این در حالی است که از آغاز شکل گیری بحران داخلی در سوریه و سرازیر شدن سیل کمک های تسلیحاتی کشورهای مخالف دولت اسد به گروه های شورشی، ایران به طور دایم بر گفت و گوهای سوری-سوری بدون مداخله خارجی تاکید کرده و در پی لحاظ شدن خواسته های دو طرف درگیر بوده است.

بسیاری از کارشناسان، روابط نزدیک تهران-دمشق را در چارچوب قوانین و موازین پذیرفته شده در اصول حاکم بر روابط بین الملل ارزیابی می کنند؛ این در حالی است که کمک نظامی و تسلیحاتی برخی از کشورها به گروه های شورشی در قلمرو کشوری خاص، خلاف هر گونه رویه و عرف بین المللی است.



*** لزوم حضور ایران در مذاکرات ژنو 2

از زمان شروع جنگ داخلی سوریه در اوایل سال 1390 تا کنون، روز به روز بر دامنه خشونت های داخلی در این کشور از یک طرف و دخالت گروه ها و کشورهای مداخله گر خارجی از طرف دیگر افزوده شده است.

کنفرانس ژنو 1 که سال گذشته با حضور قدرت های بزرگ و همچنین کشورهای منطقه از جمله عراق، قطر، کویت، ترکیه و بدون حضور کشورهای تاثیرگذار منطقه از جمله ایران و عربستان و حتی خود سوریه تشکیل شد، از حل بحران شکل گرفته ناکام ماند.

اینک نیز در آستانه برگزاری کنفرانس ژنو 2 هنوز خبری از دعوت کشورهای تاثیرگذار منطقه و در صدر آنها ایران منتشر نشده است؛ در حالی که گزارش ها حاکی از آن است که بیش از 26 کشور در این نشست حضور خواهند یافت.

بسیاری از تحلیل گران و حتی مقام های رسمی کشورهای درگیر در بحران سوریه نگران تکرار تجربه شکست مذاکرات ژنو 1 هستند؛ از این رو لزوم شرکت همه بازیگران درگیر در این بحران در کنفرانس ماه آتی اهمیت بالایی دارد.

حل و فصل عادلانه و مسالمت آمیز بحران سوریه نیازمند حضور و همکاری فعالانه موافقان و مخالفان دولت اسد است. موضع گیری اخیر ایالات متحده در ممانعت از حضور ایران در کنفرانس ژنو 2 که به اذعان برخی از ناظران به منظور ابراز حمایت از عربستان و قطر صورت گرفته است، واکنش های منفی برخی از بازیگران منطقه ای و بین المللی را در پی داشته است.

با توجه به نقش سازنده ایران در حل بحران های منطقه ای، چند روز پیش اخضر ابراهیمی نماینده سازمان ملل در امور سوریه، ضمن تماس تلفنی با محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران و بحث و گفت و گو در باره ی راه های برون رفت از بحران کنونی، بر نقش مهم و تاثیرگذار تهران در حل بحران سوریه و همچنین نیاز ضروری کنفرانس آتی به همکاری فعالانه ایران تاکید کرد.

اهمیت ایران برای حل و فصل بحران دمشق به حدی است که نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور سوریه، اواخر مهرماه امسال برای دعوت از ایران برای حضور در نشست ژنو 2 به تهران سفر کرد.

بسیاری از مقام ها و کارشناسان منطقه ای و بین المللی بر این عقیده اند که کنفرانس ژنو 2 بدون حضور ایران ناکام خواهد ماند و به مذاکرات پیش رو، همچون نشست ژنو 1 آسیب جدی وارد خواهد شد.

ماه گذشته ˈولادیمیر پوتینˈ رییس جمهوری روسیه اعلام کرد که شرکت نکردن ایران در کنفرانس ژنو 2 روند دستیابی به نتیجه مورد نظر را با پیچیدگی مواجه خواهد کرد. از طرف دیگر ˈگنادی گاتیلوفˈ معاون وزیر امور خارجه روسیه با تاکید بر لزوم حضور تهران در کنفرانس ژنو 2، مانع تراشی برخی از کشورها را در این زمینه مردود دانست.

ˈفردریک هافˈ مشاور ویژه سابق وزارت امور خارجه آمریکا در امور سوریه نیز ضمن استقبال از حضور تهران در نشست ژنو آتی، بر نقش موثر ایران در حل بحران سوریه تاکید کرد.

چند روز پیش ˈاما بونینوˈ وزیر امور خارجه ایتالیا نیز که در صدر هیاتی دیپلماتیک به تهران سفر کرده بود، ضمن دیدار با ˈحسن روحانیˈ رییس جمهوری ایران و محمد جواد ظریف همتای ایرانی خود، بر نقش فعال و سازنده ایران در حل مساله سوریه تاکید و حمایت کشور متبوع خود را از شرکت ایران در نشست ژنو 2 اعلان کرد.

برخی از تحلیلگران، کنفرانس ژنو 2 منهای ایران را بیش از هر چیز گردهمایی مخالفان دولت رسمی سوریه قلمداد می کنند تا بدین وسیله بدون وجود طرف مقابل به اجماع و تصمیم های یک طرفه ی خود دست یابند.

در همین حال بسیاری معتقدند، هدف اصلی آمریکا در مخالفت با حضور ایران در نشست ژنو2، ممانعت از قدرت گرفتن بیش از پیش ایران در فضای منطقه ای بویژه پس از توافق هسته ای این کشور با غرب است. در این راستا این دیدگاه وجود دارد که واشنگتن با این اقدام به دنبال دلجویی و اقناع برخی از متحدان منطقه ای خود است که نسبت به قدرت گرفتن ایران در فضای منطقه ای نگران هستند.



*** سخن آخر

با گذشت بیش از 2 سال و نیم از بحران داخلی در سوریه، با زمزمه تشکیل نشست ژنو2 با حضور بیش از 26 کشور، هنوز هم افق روشنی نسبت به حل مسالمت آمیز و عادلانه بحران سوریه دیده نمی شود.

با وجود پیچیده و چند وجهی بودن بحران شکل گرفته در سوریه، حل آن بدون حضور و مشارکت فعالانه همه گروه ها و بازیگران منطقه ای و گفت و گوهای سازنده درباره وضعیت آن کشور امکان پذیر نخواهد بود.

جنگ داخلی سوریه این تجربه را برای همگان داشته است که این بحران جز راه حل سیاسی گزینه ی دیگری ندارد و مداخله ی نظامی و کمک های تسلیحاتی به شکست خواهد انجامید.

از این رو، برگزاری انتخابات قانونی و فراگیر با مشارکت همه طیف های مردم سوریه و بدون دخالت خارجی که ایران آن را راه حل سوری-سوری می خواند و در طول بحران نیز بارها از آن حمایت کرده است، بهتر می تواند به حل و فصل اختلاف های شکل گرفته پایان دهد.

بنابراین، این راه حل می تواند تامین کننده حقوق و احترام به حق انتخاب شهروندان سوری باشد؛ ضمن این که خواسته گروه های مخالف را نیز مورد توجه قرار می دهد.



از: حسن شکوهی نسب

پژوهش**ح.ش**2054