موفقيت و شكست از منظر بچه ها/ اهمیت درک درست علل ناکامی در بچه ها

به گزارش خبرگزاری مهر، نقطه نظرهاي بچه ها درباره اين كه چرا به موفقيت نايل آمده و يا شكست خورده در شكل گيري اعتماد به نفس او نقش عمده و اساسي دارد. طرز تلقي بچه از موفقيت ها و يا ناكامي هايش بر اعتماد به نفس و انگيزش او تاثير مي گذارد. ما به طور خودكار درباره موفقيت ها و ناكامي ها داد سخن سر مي دهيم و موفقيت يا شكست هاي خويش را ناشي از توانايي ها،بخت و اقبال و كمك اطرافيان و يا فقدان آنها به حساب مي آوريم.افكار بچه ها درباره چيزهايي كه موجبات موفقيت يا شكست او را فراهم مي كند عقايدش را درباره خودش و انتظاراتي كه از آينده اش دارد شكل مي بخشد.

موفقيت به خودي خود نمي تواند بچه را از اعتماد به نفس سرشارسازد. طرز تلقي بچه از موفقيت و ناكامي اعتماد به نفس او را مي سازد و يا آن را تخريب مي كند.طرز تلقي سازنده و بازدارنده از موفقيت و شكست داراي دو بعد متفاوت است.

-اولين بعد به ميزان كنترل او بر موفقيت و شكستن مربوط مي شود؛ اگر بچه خود را به خاطر توانايي ها و كاستي هايش مسئول بداند خود را عامل و مسبب موفقيت هايش به حساب مي آورد. به همين دليل تمام جنبه هاي زندگي اش را كنترل و نقاط قوت و ضعف آن را ارزيابي مي كند. براي مثال بازي ضعيف خود را به تمرين محدودش نسبت مي دهد و معتقد است كه با كار و تلاش مي تواند اين وضعيت را تغيير دهد. اما اگر بچه موفقيت را صرفا ناشي از بخت و اقبال مساعد بداند و موفقيت هايش را خارج از حيطه كنترل خود تصورمي كند عملكرد خوب خود را استثنايي مي نامد و اجازه نمي دهد كه اين شايستگي موجب تقويت اعتماد به نفس او شود.

-دومين بعد طرز تلقي بچه درباره موفقيت و ناكامي اش به ثبات و يا بي ثباتي او مربوط مي شود؛ اگر بچه در امتحان زبان انگليسي نمره خوبي كسب نكند و تصور كند كه نمره اش ناشي از حماقت و يا خوب نبودن در زبان انگليسي است هوش و استعداد طبيعي اش تغييري نكرده و عملكردش در مدرسه پيشرفتي نخواهد داشت.به عكس اگر او نمره پايين خود را ناشي از عدم مطالعه كافي و يا نياموختن لغات تلقي كند، اطلاعات او بي ثبات خواهد بود و تغيير وضعيت و عملكرد او در مدرسه امكان پذيراست و مي تواند در امتحان بعدي با مطالعه و آمادگي بيشتر نمره بهتري بگيرد.

البته اين بدان معنا نيست كه اعتقادش مبني بر اين كه مي تواند تغيير كند به خودي خود اعتماد به نفس او را تقويت مي كند. اگر او نمره نامطلوب خود را به بي علاقگي معلم به او و بدشانسي و يا غير منصفانه بودن سوالات امتحاني نسبت بدهد،گرچه اين وضعيت قابل تغيير است، اما اين تغيير تحت كنترل او نيست زيرا نمي تواند بر شانس و اقبال و يا تعصب معلم تاثير گذارد. بچه هنگام ارزيابي توانايي ها و عملكردش بايد دو چيز كاملا متفاوت را مشاهده كند؛ نخست بايد ببيند كه توانايي هايش مي تواند تغيير كند و بهتر و يا بدتر شود و دوم اين كه حس كند توانايي هايش تحت كنترل اوست.

با پيروزي از رهنمودهاي زير فرزندتان را ترغيب كنيد تا در برابر موفقيت و ناكامي واكنش سازنده داشته باشد؛

درباره عملكرد خوب و شايسته او صحبت كنيد. بچه را در درك دلايل موفقيت و ناكامي اش ياري کنيد. درك دلايل موفقيت به اندازه درك دلايل شكست حائز اهميت است. اگر بچه عملكردش را در امتحان رياضي ناشي از خوش اقبالي بداند به توانايي هاي باطني خود ايمان نمي آورد.بنابراين به محض مشاهده عملكرد خوب،شايستگي او را تحسين كنيد"شما اين مساله پيچيده را درك كرديد"يا"تو دقيق و مراقب بودي.

از سويي ديگر، اگر بچه عملكرد خودش را در امتحان رياضي صرفا به هوش و استعداد ذاتي اش نسبت دهد ممكن است به اين نتيجه برسد كه به تلاش فراواني نياز ندارد. اين طرز تلقي كه او تنها محتاج توانايي هاي طبيعي خويش است ممكن است او را از كار و تلاش فراوان باز دارد و در واقع يك واكنش بازدارنده باشد. در چنين شرايطي به او گوشزد كنيد كه به خاطر مطالعه كامل و آمادگي كافي نمره خوبي كسب كرده است بچه هايي كه معتقدند تلاش در مدرسه موثرتراز استعداد و توانايي است نسبت به بچه هايي كه معتقدند هوش و توانايي موثرتر از تلاش است وضعيت تحصيلي بهتري دارند. يقين حاصل كنيد بچه دريافته كه چگونه تلاش او در موفقيتش تاثير گذاشته است.

-وقتي عملكرد بچه خوب نيست، درباره شيوه بهبود عملكردش صحبت كنيد؛ مي توانيد با شكوه و شكايت بچه درباره معلمش همدلي كرده و حمايت عاطفي خود را در اين زمينه اعلام نماييد. براي مثال؛ برخورد معلم تو ناراحت كننده است"و آنگاه سوالي قاطع و سازنده مطرح كنيد؛ درباره اين وضعيت چه كاري از دست تو ساخته است؟ اگر امتحانش بد شده، به اتفاق او علت را بررسي كنيد؛ اين نوع مساله ها پيچيده به نظر مي رسد بيا به اتفاق اين مسايل را تمرين كنيم."يا وقتي تعداد سوال ها زياد است تو ظاهرا تمركزت را از دست مي دهي. امتحان كن و ببين متانت و خونسردي تا چه اندازه مي تواند در كارهايت موثر باشد."با اين اظهار نظرها،نه استعداد و توانايي،بلكه كار و تلاش او را مركز توجه قرار مي دهيد و اين پيام را به وي ارسال مي كنيد كه توانايي هايش قابل پيشرفت است.پيام نهايي اين است كه نتايج و عواقب كار تحت كنترل توست.