از آثار و بناهای تاریخی استان زنجان که در اقصیٰ‌نقاط استان پراکنده شده‌اند، قلعه‌ها هستند که سبک معماری و نیز مصالح ساختمانی به‌کار رفته در آن‌ها با یکدیگر متفاوت است. به‌طور کلی باید گفت قِلاع موجود در استان زنجان غالباً متعلق به قرن ششم هجری و آثار بازمانده از اسماعیلیان و مریدان حسن صباح می‌باشند. مهم‌ترین این قلعه‌ها که به ثبت رسیده‌‌اند عبارت‌اند از:
۱. قلعه‌ٔ سمیران طارم.
۲. قلعه‌ٔ انگوران.
۳. قلعه‌ٔ بهستان ماه‌نشان.
قلعه یا حصار شهر زنجان
حصار شهر زنجان که به قلعه زنجان نیز شهرت دارد از آثار دوران سلجوقی است که در فتنه مغول قسمت اعظم آن تخریب شده است. این حصار در دوره صفویه به‌علت انطباق موقعیت آن بر روی نقشه طرح کلی شهر و هماهنگی آن با مواقع طبیعی دفاعی که دارای اهمیت سوق‌الجیشی است مجدداً منطبق برسید دیوار قبلی بازسازی شده است.
قلعه زنجان از طریق ۶ دروازه ورودی با روستاهای حوزه نفوذ زنجان و شهرهای هم‌جوار آن مرتبط بوده است. در داخل این حصار عناصر تاریخی شهر احداث شده‌اند.
ارگ سلطنتی سلطانیه
ارگ سلطنتی که کهن دژ نیز نامیده می‌شود در وسط شهر سلطانیه با ابعاد ۴۵۰٭۴۵۰ متر ور زمینی به مساحت تقریبی ۲۰ هکتار واقع شده است.
قلعه سلطانیه آثار ارزشمندی از معماری و شهرسازی دوران مغول را در خود جای داده است. به‌طوری که در متن‌های تاریخی آمده است، این قلعه دارای عناصر شهری گوناگونی بوده است.
بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد که شهر سلطانیه در اوایل قرن هشتم هجری قمری یکی از شهرهای مردم کشور بوده است. اما به دلایل سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و جغرافیائی، پس از مرگ ادلجایتو و ابوسعید بهادر، که همراه با فروپاشی پایه‌های حکومتی مغول در ایران بوده شهر سلطانیه نیز متروک و متلاشی شد.