تحولات جمعیتی خانوار از جمع گرایی به فردگرایی

به گزارش روز شنبه خبرنگار ایرنا، در آستانه روز ملی جمعیت که 30 اردیبهشت هر سال نامگذاری شده است، انجمن جمعیت شناسی ایران با همکاری دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، موسسه مطالعات جمعیتی کشور، شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی و مرکز تحقیقات زن و خانواده، سمینار تداوم و تغییر خانواده در ایران را برگزار کردند.
در این سمینار، محورهای تحولات جمعیتی، سطح و روند طلاق، روابط زوجین، تبیین جامعه شناختی تغییر و تحولات خانواده، اهمیت تحولات جمعیت با رویکرد دینی و سیاست ها و برنامه های حمایتی خانواده مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
تقی آزاد ارمکی و فاطمه مدیری جامعه شناس، حجت الاسلام محمدرضا زیبایی نژاد رییس مرکز تحقیقات زن و خانواده حوزه علمیه قم، محمد جلال عباسی شوازی، رسول صادقی و میلاد بَگی جمعیت شناس از میهمانان و سخنرانان این سمینار بودند.

* ضرورت ایجاد ساحت های جدید برای بازتو‌لید خانواده
تقی آزاد ارمکی با بیان این موضوع که جامعه شناسی علم مطالعات پدیده های اجتماعی به لحاظ تاریخی است، گفت: اینکه خانواده امروزی را در مقایسه با معنای خانواده در گذشته، در حال فروپاشی عنوان می‌کنند، قبول ندارم بلکه متناسب با تغییرات اجتماعی، خانواده هم به دنبال تغییر و هویت یابی است. خانواده در زمان حاضر میان سنت و مدرنیته قرار دارد.
وی ادامه داد: در زمان گذشته جامعه کوچک، محدود و درگیر ضرورت های جغرافیایی و تاریخی بود که اصلی ترین نهاد آن خانواده به شمار می رفت که فرهنگ همگرایی، محبت، عشق و دوستی بر آن حاکم بود. بنابراین هر اتفاقی درون خانواده حل و فصل می‌شد و طلاق موضوعیتی نداشت.
آزاد ارمکی یادآور شد: همگام با ایجاد نهادهای مختلف در جامعه و رو به صنعتی شدن نهادن، امور خانواده ایرانی سرنوشتی پیدا کرده که از جامعه ایرانی نشأت می گیرد، جامعه ای باز و متکثر از نهادهای مختلف که هر کدام نقش های متفاوتی بازی می کنند.
به بیان این جامعه شناس، افراد در کنار نهادها که نقش های مختلف دارند بازیگری می کند و اینجاست که ساحت پرآشوب را می بینیم و آنها که در تجرد هستند میل به ازدواج و متاهلان خواهان طلاق می شوند. آشوبی که طبیعی است و به ذات و منطق و معنا و نوع نگاه فرد ایرانی به زیست اجتماعی خود برمی گردد.
وی تاکید کرد: باید در نظام ایران، نهاد خانواده به رسمیت شناخته شود تا خود به زایش فرهنگ بپردازد. نظام سیاسی باید حق خانواده یعنی تولید فرهنگ را به خانواده بسپارد. اینجاست که ضرورت ایجاد ساحت های جدید برای خانواده احساس می شود.

* رنگ و ساختار خانواده دستخوش تغییر خودخواسته
میلاد بَگی جمعیت شناس در بخشی از این سمینار ضمن اشاره به انواع تحولات جمعیتی در ایران از جمله افزایش شهرنشینی خاطر نشان کرد: ساختار خانوار در ایران را هسته ای و زوجین حداقل دارای یک فرزند تشکیل می دهد. نکته قابل توجه آنکه خانوار بدون فرزند هم رو به رشد نهاده که ساختار خانوارها را دستخوش تغییر و تحولات بیشتر کرده است.
بگی ادامه داد: این در حالی است که تغییرات در میزان های سرپرستی یعنی فرزنداوری هم رو به کاهش نهاده و با تاخیر صورت می پذیرد و میزان نیاز به سرپرستی افراد سالمند رو به افزایش است.
این جمعیت شناس یادآور شد: افزایش تعداد خانوارهای تک نفره زن از 71 درصد به 79 درصد رسیده است.
وی پیش بینی کرد میانگین بُعد خانواده به حدود 34 میلیون تا سال 1430 برسد و انتظار می رود تعداد خانوارهای تک نسلی هم رو به افزایش باشد که در این امر، بافت فرهنگی جامعه نقش کلیدی بازی می کند.
وی خاطرنشان کرد: سرعت تغییرات در ساختار خانواده به این بستگی دارد که جوانان چه ارزش هایی را از نسل های گذشته به ارث می برند.
این جمعیت شناس درباره سیاست ها و برنامه های پیشگیری از رشد تغییر خانوار، بر اهمیت سیاستهای مسکن، تسهیلات فرزنداوری، اجرا و تصویب برنامه های حمایتی در رابطه با خانوارهای خاص، طراحی و اجرای پیمایش های طولی در حوزه خانواده و نگرش جوانان نسبت به شیوه های جدید ترتیبات زندگی تاکید کرد.

* ساختار جوان و زنانه طلاق و تاثیر آن بر جمعیت خانوار
رسول صادقی هم طلاق و حاشیه های آن را از عوامل تغییر ساختار خانواده و کاهش جمعیت دانست و درباره روند و عوامل تعیین کننده طلاق در ایران گفت: طلاق به عنوان یکی از مسایل اجتماعی بسیار مورد توجه مسوولان نظام قرار گرفته است بخصوص بحث میزان طلاق به ازدواج در کشور.
وی دلایل افزایش طلاق را تغییرات خانواده، تغییرات ساختاری و ارزشی و فرهنگی و تغییرات جهانی و منطقه ای عنوان کرد و گفت: مدرنیزاسیون، رسانه ها، افزایش تحصیلات در رشد طلاق اثرگذار هستند و آمارها نشان می دهد طول مدت بیکاری هرچقدر بیشتر بوده افزایش طلاق بیشتر شده و به همان نسبت افزایش تحصیلات.
به باور صادقی، فردگرایی، سکولاریسم و افزایش بحث برابری جنسیتی هم بر روند کاهش یا افزایش طلاق اثر دارد. همچنین نوع ازدواج ها و اینکه با انتخاب فرد صورت گیرد یا خانواده محور طلاق تغییر پیدا می کند.
نکته مهم دیگری که صادقی به آن اشاره کرد، ساختار سنی طلاق بود که آن را ساختاری جوان و زنانه عنوان کرد و گفت: آمارها حکایت از جوان و زنانه شدن طلاق می دهد که استان های تهران، قم، کرمانشاه و خراسان رضوی به ترتیب در رتبه های اول تا چهارم طلاق قرار دارند.
اجتمام*9294*1193