علل وقوع سیل گلستان از منظر استادان دانشگاه گنبدکاووس

به گزارش خبرنگار ایرنا، دراین نشست تخصصی که روز شنبه درسالن آمفی تئاتر دانشگاه گنبدکاووس برگزار شد، چهار تن از استادان این واحد آموزش عالی، هر کدام از زاویه ای به بررسی علل وقوع سیل مخرب اوائل امسال گلستان پرداختند.
نقش پوشش گیاهی و تاثیر آن بر روی سیل، تحلیلی بر علل وقوع سیل، روش های کنترل سیل و بررسی عوامل تشدید کننده سیل چهار زاویه بررسی علل وقوع سیل فروردین امسال توسط استادان دانشگاه گنبدکاووس بود.
استادیار گروه مرتع و آبخیزداری دانشگاه گنبدکاووس که موضوع سخنانش، نقش پوشش گیاهی و تاثیر آن بر روی سیل بود، گفت: پوشش گیاهی شامل جنگل و مرتع نقش موثری در جلوگیری فرسایش خاک و وقوع سیل دارند.
دکتر مجید محمداسماعیلی افزود: پوشش گیاهی سبب می شود تا قطرات باران پس از برخورد با پوشش گیاهی درخاک و ریشه گیاه که به صورت اسفنجی عمل می کنند، فرو رود اما درمناطقی که عاری از پوشش گیاهی باشد، قطرات باران پس از برخورد با زمین، با کندن بخشی از خاک به شکل روان آب در می آیند.
وی از کاهش 43 درصدی سطح جنگل ها و مراتع کشور در 100 سال اخیر خبر داد و اضافه کرد: قاچاق چوب، آتش سوزی، ویلا سازی، آلودگی های زیست محیطی، چرای مفرط دام در جنگل و مراتع، خشکسالی ها و تبدیل مرتع به زمین زارعی از جمله عوامل تخریب این منابع خدادادی در کشور و استان گلستان بوده است.
محمداسماعیلی با بیان اینکه گلستان هم اکنون 452 هزار هکتار جنگل و یک میلیون و 120 هزار هکتار مرتع دارد، گفت: 50درصد وسعت 20 هزار کیلومتری استان را مراتع تشکیل می دهند که از این مقدار 850 هزار هکتار آن مراتع قشلاقی و بقیه مراتع ییلاقی هستند.
وی افزود: به دلیل چرای مفرط دام در سال های گذشته 73 درصد مراتع گلستان فقیر محسوب می شوند که می بایست با بوته کاری فقر آن را از بین برد.
این استادیار دانشگاه گنبدکاووس همچنین با یادآوری اینکه در 27 سال گذشته 128 سیل در استان گلستان رخ داده است، گفت: متاسفانه کاهش پوشش گیاهی و رُسی بودن نوع خاک مهمترین ریشه این رخداد طبیعی بوده اند که می بایست نسبت به تقویت پوشش گیاهی اقدام کرد.
وی ادامه داد: البته در سیل اخیر گلستان تغییرات اقلیمی و بارش بیش از حد نیز حجم و میزان خسارت آن را افزایش داد.
استادیار دیگر گروه مرتع و آبخیزداری دانشگاه گنبدکاووس نیز که موضوع سخنانش تحلیلی بر وقوع سیل در گلستان بود، گفت: از مجموع 43 بلای طبیعی درجهان 33 نوع آن در کشور ما رخ می دهد که از این حیث جزو 10 کشور اول بلاخیر در کره زمین هستیم.
دکتر نادر جندقی افزود: گلستان نیز از استان های حادثه خیز کشور است که درحوزه سیل رتبه اول و در زلرله رتبه دوم را در بین استان ها دارد و سیل اوایل امسال درحوزه گرگانرود به دلیل تعداد زیاد سکنه اطراف آن و تجاوزهای انجام شده در حریم آن، بیشترین خسارت را به بار آورد.
وی اضافه کرد: البته حجم سیل حوزه آبخیز رودخانه مرزی اترک، یک و نیم برابر سیل حوزه گرگانرود بود اما به دلیل کمی سکنه و وسعت منطقه خسارات آن کمتر بود.
جندقی تصریح کرد: براساس آمار هواشناسی گلستان، کل بارش ها روزهای پایانی سال 97 و اوایل امسال دراین استان 3.9 میلیارد متر مکعب بوده که دو میلیارد متر مکعب آن درحوزه آبخیز گرگانرود بوده است.
وی ادامه داد: حجم سه سد بوستان، گلستان و وشمگیر که مجموعا 110 میلیون مترمکعب حجم ذخیره داشتند و بخش قابل توجه آنان نیز براثر بارش های خوب فصل زمستان 97 پر شده بود، امکان ذخیره این میزان آب را نداشتند.
جندقی افزود: میزان دو میلیارد متر مکعب آب حوزه گرگانرود تقریبا 20 برابر حجم سدها بودند که همین امر سبب طغیان این رودخانه و جاری شدن سیل در شهرهای گنبد، آق قلا و گمیشان شد.
استادیار دانشگاه گنبدکاووس، کم بودن شیب رودخانه گرگانرود، لایروبی نشدن آن، اشباع بودن خاک برای جذب آب، ذوب برف روی کوه های بالادست، ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم رودخانه ها، لایروبی نشدن مصب دریا و ورود آب از استان های همجوار را از مهمترین عوامل در وقوع سیل امسال برشمرد.
وی گفت: برای پیشگیری از خسارات احتمالی سیل های آینده می بایست نسبت به انجام فوری لایروبی رودخانه ها بویژه در مناطقی که سکنه زیادی اطراف آن هستند، اقدام شود.
استادیار دیگر گروه مرتع و آبخیزداری دانشگاه گنبدکاووس نیز که سخنانش درخصوص روش های کنترل سیل بود، گفت: خالی گذاشتن بخشی از ذخیره سدها که از اصول اولیه بهره برداری از مخازن است، در سیل امسال رعایت نشد.
دکتر سیدمرتضی سیدیان افزود: مخزن هر سه سد بوستان، گلستان و وشمگیر تا قبل از بارش روزهای پایانی سال گذشته و اوایل امسال پر شده و بعضا سرریز کرده بودند بنابراین این سدها خیلی در جلوگیری از سیل تاثیرگذار نبودند.
وی گفت: همه اقداماتی که می بایست قبل از وقوع سیل انجام می شد مانند احداث کانال های فرعی، لایروبی و بهسازی آبراه ها در زمان سیل انجام شد که این امر تا حدود کمی جلوی خسارت ها را گرفت.
سیدیان با بیان اینکه احداث کانال فرعی در رودخانه ها هزینه بسیار کمی دارد و باید قبل از سیل انجام شود، اضافه کرد: به عنوان مثال 10 سال قبل مطالعات احداث کانال فرعی بند ولی و کال شور، توسط وزارت نیرو انجام شده اما به دلیل نداشتن بودجه اجرایی نشده بود.
وی تصریح کرد: این کانال در زمان سیل با هزینه بالاتری انجام و موفق شد 100 میلیون متر مکعب آب را منتقل کند که اگر این میزان آب وارد دو شهر آق قلا و گمیشان می شد، قطعا حجم خسارت ها بیشتر می شد.
این استادیار دانشگاه گنبدکاووس، تخریب چند نقطه راه آهن را برای هدایت آب ها موثر ندانست و بهسازی آبراه ها، حذف پیچ و خم های رودخانه ها بویژه در مناطقی که اطراف آن سکنه وجود دارد البته با حفظ عرض رودخانه، جلوگیری از ساخت و سازهای حریم رودخانه ها، لایروبی رودخانه ها و حذف درختچه های گز، نی ها و نخاله ها از مسیر اصلی آن و آگاهی بخشی به مردم را از مهمترین راهکارها در پیشگیری از حوادث احتمالی سیل در گلستان برشمرد.
دکتر ابوالحسن فتح آبادی دیگر استادیار گروه مرتع و آبخیزداری دانشگاه گنبدکاووس نیز که موضوع سخنانش در این نشست 'بررسی عوامل تشدید کننده سیل بود'، گفت: شرایط اقلیمی و بارش های کم سابقه در 100 سال اخیر، طراحی نادرست پل ها و ابنیه ها در مسیر جاده ها و رودخانه ها و لایروبی نشدن رودخانه ها از مهمترین علل تشدید کننده سیل اخیر در گلستان بود.
وی گفت: مسیر رودخانه ها در مناطقی که شیب کمتری دارند باید صاف و هموار شده و اصلاح مسیر در حومه شهرها بایستی انجام شود ضمن اینکه تمام رودخانه های گلستان که هم اکنون حجم رسوبات بالایی دارند، در اسرع وقت لایروبی شوند.
به گزارش ایرنا، دکتر علی ستاریان معاون آموزشی و پژوهشی دانشگاه گنبدکاووس نیز در ابتدای مراسم، برگزاری این نشست را در راستای دستور رییس محترم جمهوری به دانشگاه تهران مبنی بر بررسی علمی رخداد سیل در کشور دانست و گفت: دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان نیز در این راستا تفاهم نامه ای را با دانشگاه تهران برای انجام بخشی از این بررسی ها انجام داده است.
وی افزود: گروه مرتع و آبخیزداری گنبدکاووس نیز با احساس مسئولیت، اقدام به برگزاری این نشست با هدف کمک به پروژه ملی بررسی علمی وقوع سیل در کشور نمود و تا پایان امسال نیز همایش ملی در این زمینه برگزار می کند.
ستاریان اضافه کرد: دانشگاه ها بایستی با انجام مطالعات مناسب به دستگاه های اجرایی درخصوص رخدادهای طبیعی و راهکارهای پیشگیری و کاهش خسارات آن مشاوره داده و کمک کنند.
شهرستان گنبدکاووس با 350 هزار نفر جمعیت درشرق استان گلستان واقع است.
1860/3039/