راز ماندگاری «شاهنامه» و «فردوسی»

به گزارش ایسنا، علیرضا قیامتی که در همایش بین‌المللی «شاهنامه در گذرگاه جاده ابریشم» در مشهد سخن می‌گفت، درباره مفاهیم و مضامین اخلاقی در شاهنامه اظهار کرد: هیچ صفت شایسته‌ای نیست که در شاهنامه ستایش و صفت بدی نیست که در آن نکوهش نشده باشد. به علاوه، ایلیاد و ادیسه با وجود این که یک اثر سترگ جهانی است، یک‌دهم شاهنامه هم آموزه اخلاقی ندارد و به اندازه شاهنامه نتوانسته در تدوین هویت ملی یونان و جهان غرب نقش ایفا کند.

او افزود: شاهنامه بزرگ‌ترین حماسه جهان و کتاب پیوندها است؛ از این جهت که بزرگ‌ترین سندی است که هویت ملی و مذهبی ما را به هم پیوند می‌دهد و فردوسی با عشق به ایران و فرهنگ ایرانی و همچنین درآمیختن عشق به فرهنگ و هویت ایرانی با ارادت و دوست‌داری خاندان عصمت و طهارت، جایگاه و معجونی ساخت که در طول صدها سال فرهنگ ایرانی را پیام‌آور مهر، شادی و امید، دانشوری و صلح و آشتی در جهان معرفی کرد.

[p]این شاهنامه‌پژوه ادامه داد: پیوند دیگر شاهنامه، پیوند هویت و هم‌گرایی اقوام ایرانی و همه ایرانیان است؛ شاهنامه کتاب همدلی ایرانیان و آیینه‌ای است که همه ایرانیان و حوزه تمدنی ایران بزرگ، خود، فرهنگ، باورها و آیینشان را در آن می‌بینند و لذا عامل وحدت‌بخش و حفظ روحیه ایرانیان در طول تاریخ و همواره پناهگاه ملی مردم ایران بوده است.

قیامتی اضافه کرد: هر دوره‌ای که ایرانیان به سختی‌ها برخورده‌اند و هر زمان که بدخواهان ایران در برابر ایران و ایرانی ایستاده‌اند، این مردم با درآمیختن هویت ملی و مذهبی‌شان و با کمک گرفتن از شاهنامه در برابر آنان ایستاده‌اند و شاهنامه از این جهت، بزرگ‌ترین نقش را در تدوین هویت ملی و هم‌گرایی ما داشته است.

[p]او با اشاره به ابیاتی از ابوطالب کاشی بیان کرد: در دوره حمله مغول، می‌بینیم که یک شاعر ایرانی در زمانی که این همه قتل، کشتار و تجاوز را می‌نگرد، بر سر آرامگاه فردوسی می‌آید و غم دل خود و همه ایرانیان را فریاد می‌کند.

[p]دبیر همایش بین‌المللی «شاهنامه در گذرگاه جاده ابریشم» با بیان این که شاهنامه یک کتاب جهانی است، خاطرنشان کرد: شاهنامه کتاب پیوند حوزه تمدنی ایران بزرگ به آسیای مرکزی و کتابی است که ما را با هم‌تبارانمان پیوند می‌دهد و بزرگ‌ترین عامل پیوند ما با آنان است. لذا هیچ کتاب و هیچ مجموعه فرهنگی به اندازه شاهنامه در مسیر جاده ابریشم معتبر و تاثیرگذار نبوده است.

[p]قیامتی با بیان ابیاتی از شاهنامه در خصوص نکوهش جنگ و تاکید بر آشتی، خاطرنشان کرد: شاهنامه کتاب پیوند بین همه ملت‌ها و کتاب گفت‌وگو است؛ کتابی که برای ما گنجینه خرد و اخلاق را آورده و بزرگ‌ترین و بهترین نوع پیوندها را برقرار کرده است. همچنین درست است که شاهنامه یک کتاب حماسی بوده و باید از جنگ، قهرمانی‌ها و گردن‌فرازی‌های یک ملت سخن گوید، اما شاهنامه علاوه بر این که این نقش را به خوبی داراست، عامل صلح و دوستی شده است و جنگ در شاهنامه مورد نکوهش بوده، نمودی اهریمنانه و غیرخردورزانه دارد؛ از این جهت است که همیشه در آن به صلح و دوستی سفارش شده است.

[p]او خاطرنشان کرد: فردوسی عنوان می‌کند تا زمانی که صلح وجود دارد، نباید دست به سوی جنگ برد و تا زمانی که دشمن حمله را آغاز نکرده، دست به شمشیر نباید برد. همچنین در شاهنامه بیان شده به دشمنی که زنهار خواست و تسلیم شد، حق آسیب زدن نداریم و هنگام پیروزی در جنگ‌ها حق نداریم غیر نظامیان را مورد آسیب قرار داده، با اسیران بدرفتاری کنیم و یا شهرها را ویران و به کشتگان آنان بی‌حرمتی کنیم و لذا این موارد فرهنگ شاهنامه است.

[p]این شاهنامه‌پژوه خاطرنشان کرد: شاهنامه پیوند انسان با ملکوت است؛ حماسه‌ای که بزرگ‌ترین نیایش‌های یزدانی را دارد و هیچ اثر حماسی در دنیا به اندازه شاهنامه این همه نیایش را دارا نیست. همچنین نخستین دعوت فردوسی از انسان‌ها، دعوت به یکتاپرستی و نیایش‌های یزدانی است. ضمنا نیایش‌ها در شاهنامه تاجرانه نبوده؛ بلکه عاشقانه است. مرز بین انسان و دیو در شاهنامه سپاس یزدان بوده و نیایش‌های شاهنامه پناهگاه همه خداباوران و خداجویان، فارغ از هر ملیت و دینی است و تمام یکتاپرستان را در برمی‌گیرد.

[p]قیامتی با خواندن بیت‌هایی از شاهنامه گفت: گاهی اوقات به این فکر می‌کنیم که هدف فردوسی از سرودن این داستان‌ها آن بوده که پیام‌های اخلاقی را به همه جهانیان و همه نسل‌ها مخابره کند. شاهنامه کتاب داد و دهش و خردورزی، دستگیری مستمندان و غم‌گساری بی‌نوایان و لذا جغرافیای شاهنامه جغرافیای انسانیت است.

او گفت: شاهنامه برگرفته از تجارب کهن ایرانیان است؛ به ویژه کتاب‌های باستان، اندرزنامه‌ها و خدای‌نامه‌ها، همه این‌ها آبشخورها و سرچشمه‌های اصلی فردوسی بوده که توانسته پیام و کلام او را در دنیا جاری و ساری کند. همچنین در شاهنامه بیدادگری بزرگ‌ترین ظلم و رذیله اخلاقی است. لذا منشور و مانیفست فردوسی همان است که ستم کردن نامه عزل شاهان را امضا می‌کند. لذا اصل فرهنگ ایرانی بی‌آزاری است.

[p]دبیر همایش بین‌المللی «شاهنامه در گذرگاه جاده ابریشم» تصریح کرد: شاهنامه نه کتاب شاهان، که کتاب مردم و فرهنگ است و در آن هیچ شاهی بزرگ‌تر از رستم که نماینده مردم است، نیست. همچنین در هیچ کتابی به اندازه شاهنامه از شاهان و بیدادگران نکوهش نشده است.

[p]قیامتی همچنین درباره آغاز فرایند و فعالیت‌های اولیه مربوط به این همایش اظهار کرد: فعالیت‌های اجرایی همایش بین‌المللی «شاهنامه در گذرگاه جاده ابریشم» از اردیبهشت‌ماه سال گذشته آغاز شد، در مهرماه فراخوان مقاله‌ای آن با همراهی موسسات بین‌المللی از جمله دفتر مطالعات جاده ابریشم سازمان جهانی یونسکو، کمیسیون ملی یونسکو، موسسه فرهنگی اکو و مرکز پژوهش‌های بین‌المللی وزارت امور خارجه، به 52 کشور و همچنین به تمام مراکز دانشگاهی و فرهنگی کشور ارسال شد و تعداد 328 مقاله و چکیده مقاله به دبیرخانه همایش رسید.

[p]او افزود: از این میان 49 مقاله خارجی داشتیم و تعداد 109 مقاله توسط کمیته داوران برگزیده شد و از این 109 مقاله، 56 مقاله را در مجموعه مقالات چاپ کردیم و 53 مقاله دیگر در نسخه الکترونیک در دسترس همه پژوهشگران قرار می‌گیرد.

[p]این شاهنامه‌پژوه خاطرنشان کرد: در این راه بزرگ که با هدف پیوند دادن شاهنامه به خارج از مرزهای فعلی ایران‌زمین و حوزه تمدنی ایران و حتی کل جهان صورت گرفت، از رهنمودها و نظارت دانشورانه و خردورزانه دکتر یاحقی که بنیان و محور شاهنامه‌پژوهی و خراسان‌شناسی هستند، بهره‌مند هستیم.

انتهای پیام