فضای مجازی ظرفیت مناسب اطلاع رسانی در زمان بحران

به گزارش ایرنا، سیلاب گسترده در بسیاری از مناطق لرستان از جمله خرم آباد و پلدختر موجب تخریب زیرساخت ها، ابنیه و راههای دسترسی و از بین رفتن بخش های مختلف کشاورزی شد.
هنوز مردم در شوک آثار برجای مانده از سیل ابتدای فروردین بودند که روز 12 فروردین بدلیل شدت بارش ها در لرستان رودخانه های این استان در شهرستان های مختلف طغیان کرد و سیل وارد خانه های مردم در اغلب شهرستانهای استان شد.
ستاد مدیریت بحران استان قبل از وقوع سیل اطلاع رسانی وسیعی را انجام داد و به صدها هزار نفر از اهالی هشدار داده شد منزل خود را ترک کنند.
در هر حال سیل ویرانگر آمد، برق، آب و گاز بسیاری از مناطق شهری و روستایی قطع شد، پل های بسیاری در مسیرهای اصلی و فرعی فروریخت و راه ارتباطی بسیاری از روستاهای استان از جمله در شهرستان پلدختر، دلفان، الیگودرز و دوره چکنی از بین رفت.
مردم شهرهای پلدختر و معمولان و روستاهای اطراف حاشیه کشکان از 12 فروردین به مدت یک شبانه روز را بدون دریافت خدمات امدادی و هرگونه امکاناتی در پشت بام منازل یا کوه های اطراف گذراندند.
تمامی راه های ارتباط زمینی به منطقه قطع شد و شرایط جوی اجازه پرواز هوایی را نمی داد.
ارتباط تلفنی و اینترنتی با شهرستان پلدختر وجود نداشت و کسی نمی دانست که چه بلایی بر سر مردم منطقه آمده است.
انتشار خبر در رسانه‌های اجتماعی در روزهایی که خبری از مناطق سیلزده نبود از ساعت نخستین وقوع بحران ، کاربران شبکه‌های اجتماعی را بسیج کرد تا پیگیر وضعیت هموطنان در پلدختر باشند.
پس از برقراری نخستین ارتباط با مناطق سیلزده و اینکه سیل خسارت جانی نداشته است میلیون‌ها کاربر اطلاعات مفیدی را از نیازهای منطقه به اشتراک ‌گذاشتند و کمپین‌های جمع‌آوری کمک‌های اولیه نیز راه‌اندازی شد.
افراد بسیاری در همان ساعات آغازین از استان‌های همجوار و سراسر ایران به کمک مردم سیلزده شتافتند.
از مهم‌ترین اقدامات مثبتی که به واسطه رسانه‌های اجتماعی صورت گرفت، شناساندن مناطق آسیب‌دیده به افراد ناآشنا با منطقه بود.
خبرگزاری جمهوری اسلامی استان لرستان در میزگرد تخصصی با حضور خبرنگاران و فعالان این عرصه موضوع نقش فضای مجازی را در اطلاع رسانی از بحران ها مورد نقد بررسی قرار داده است.

** رسانه های مجازی در سیل اخیر نمره قبولی گرفتند
ابوذر بابایی زاده فعال رسانه ای در این میزگرد با بیان اینکه به رسانه های فعال در فضای مجازی به جهت اطلاع رسانی مطلوب در جریان اطلاع رسانی سیل اخیر لرستان نمره قبولی میدهم افزود: البته این به معنای عملکرد مثبت همه آنها نیست بلکه این رضایت مندی با در نظر گرفتن کارکرد کلی این رسانه ها است.
وی ادامه داد: اهمیت فضای مجازی و جایگاه آن آنقدر در جامعه مهم است که در جریان سیل پلدختر مردم این شهرستان طلا و وسایل زندگی را از خانه خارج نکردند اما حاضر نشدند بدون تلفن همراه منزل در آستانه تخریب خود را ترک کنند.
به گفته وی مردم می دانستند تلفن همراه تنها راه احتمالی ارتباط با جهان خارج از این حادثه است از این رو بود که ما شاهد عکس و فیلم هایی بودیم که از پشت بام ها گرفته و ارسال کردند در واقع همه آنها شهروند خبرنگار بودند.
این فعال رسانه ای اظهار داشت: علی رغم اینکه فعالیت در برخی شبکه ها به لحاظ قانونی دارای ایراد است اما در همین فضا نیز 2 طیف کانال خبری وجود دارد یکی آنها که بدون هویت خاصی اقدام به سخن پراکنی می کنند و دیگری آنها که دارای ماهیت شناسنامه و گرایش مشخصی هستند لذا می توان به درستی اخبار آنها همانند رسانه های رسمی اعتماد کرد.
بابایی زاده گفت: مسئله بی اعتمادی دولت به رسانه ها و کانال های مجازی نیز باید حل شود، چگونه است که در جریان سیل اول فروردین ماه این کانال ها بخاطر اطلاع رسانی صحیح و به موقع مورد تقدیر قرار گرفتند و در حادثه دوم دیده نشدند؟!
این روزنامه نگار لرستانی افزود: رسانه ها در کوران حوادث مسئول تایید صحت همه اخبار نیستند بلکه آنها منعکس کننده اخباری هستند که مدیریت بحران اعلام می کند چراکه رسالت ذاتی نهاد ها و کانال های خبری اطلاع رسانی است.
وی با تاکید بر اینکه قدرت فضای مجازی بود که مسئولان عالی رتبه کشور را یکی پس از دیگری به لرستان آورد و نگاه جهانیان را به سمت این استان معطوف کرد افزود: البته این به معنای عدم اشکال در کار و نحوه فعالیت رسانه های مجازی نیست.
بابایی زاده خاطر نشان کرد: هر چه از روزهای ابتدایی سیل که دورتر می شویم، لرستان در رسانه ملی بیشتر فراموش می شود و اینجاست که فضای مجازی اهمیت خود را آشکار می کند پس اگر خواهان حضور لرستان در صدر اخبار حوادث هستیم باید از امروز به بعد تلاش کنیم که با یک برنامه ریزی دقیق و مدون رسانه ای اجازه این مسئله را ندهیم.

** رسانه در زمان بحران باید حامل موارد آموزشی به مردم باشد
کیانوش رستمی استاد دانشگاه و مدیرمسئول هفته نامه سیمره نیز در این میزگرد گفت: امروزه با 2 نوع بحران در حوزه رسانه مواجه هستیم یکی تعریف خود بحران و دیگری روزنامه نگاری(به معنای مجازی و مدرن) یعنی نه تعریف مشخص و حدود و صغور خاصی برای بحران داریم و نه ژانری به نام روزنامه نگاری بحران (برخلاف بسیاری از کشورها) برای ما تعریف شده است.
وی با بیان اینکه روزنامه نگاری بحران چهار ویژگی دارد توضیح داد: نخستین ویژگی ماهیت آن است بدین معنی که خبرنگار بتواند در زمان بحران کنش های خود را ساماندهی کند
رستمی اظهار داشت: دومین خصیصه یعنی سبک روزنامه نگاری بحران که کاملا متفاوت از دیگر روش ها است در این سبک مصاحبه سوژه یابی گزارش و عکس، همه و همه از نوعی دیگر است به عبارتی همه این موارد تابعی از شرایط آن بحران است.
وی سومین مورد را نقش و کارکرد رسانه بحران دانست و افزود: اگر این رابطه 2سویه باشد قطعا مردم از آن سود خواهند برد و اعتماد بدین مفهوم است که رسانه نقش خود را به درستی ایفا کرده است.
این روزنامه نگار پیشکسوت آخرین ویژگی را مربوط به هدف این نوع از روزنامه نگاری عنوان کرد و گفت: اگر رسانه در جهت کاهش عوارض حوادث(طبیعی و غیرطبیعی) عمل کند می توان گفت به اهداف خود دست یافته است.
این فعال رسانه ای با بیان اینکه در زمان بحران نقش آموزشی رسانه باید خود را نشان دهد اظهار داشت: رسانه در زمان حادثه می بایست حامل آموزش عمومی باشد.
وی توضیح داد: رسانه می تواند با انتشار اطلاعات صحیح در باره شدت بحران از اضطراب مردم بکاهد و البته در زمان بروز حوادث حمایت های عمومی از اقدامات لازم برای کاهش حادثه را برانگیخته کند.
رستمی در ادامه افزود: رسانه می تواند نقش تسریع کننده در عملیات امداد و نجات را داشته باشد و ضمن اینکه تصویر بزرگی از امید را ارائه می کند، رفتار عاقلانه و احساسی را در دستور کار خود قرار دهد.
وی تصریح کرد: رسانه در زمان بحران نباید به عناصر سرگرم کننده محوریت بدهد، از حادثه اطلاعات لازم را داشته باشد و از ارائه گزارش هایی که صحت مورد تردید است خودداری کند.
رستمی در خصوص وظایف رسانه در زمان پس از بحران نیز گفت: رسانه ها پس از بحران باید روزنامه نگاری پیگیرانه را در دستور کار قرار داده و قول های مسئولین را تا زمان تحقق بصورت جدی پیگیری نمایند.

** نبود یک نظام منسجم رسانه ای در زمان بحران
شهرام شرفی روزنامه نگار نیز در این میزگرد گفت: عملکرد فضای مجازی در جریان سیل اخیر از نظر اطلاع رسانی قابل قبول اما از حیث آموزشی نامطلوب بود.
وی علت آن را عدم وجود یک نظام منسجم رسانه ای در زمان بحران دانست و گفت: به همین علت ممکن است افرادی بعضا ناآگاه در حوزه خبر، اقدام به انتشار اخباری کنند که صحت آن بشدت مورد تردید است.
شرفی ادامه داد: فضای مجازی نقشی بسیار کلیدی را در شرایط بحرانی ایفا می کند زیرا وقتی یک شبکه مجازی جمعیتی حدود 40 میلیون عضو دارد پس نمی توان از نقش اثر گذار آن به راحتی عبور کرد.
این فعال فضای مجازی اظهار داشت: یکی از مهمترین آسیب ها در زمان وقوع یک حادثه این است که مدیریت بحران بصورت تخصصی پیگیری نشده است چراکه در کشورهای پیشرفته این بخش کاملا تخصصی تلقی و پیگیری می شود.
وی تصریح کرد: روزنامه نگاری بحران نیز به حوزه خبرنگاری تخصصی برمی گردد به عبارتی ستاد بحران می بایست تعدادی از خبرنگاران را بعنوان خبرنگار بحران تعیین کرده و امکانات مشخص و مرتبط را در اختیارشان قرار دهد در این صورت میتوان بر بسیاری از موانع بر سر راه مدیریت و اطلاع رسانی بحران فائق آمد.

** مستندسازی حادثه سیل ضروری است
امین ساکی فعال رسانه نیز با بیان اینکه حضورش در این میزگرد بعنوان شاهد واقعه تلخ و هولناک سیل در لرستان است اظهار داشت: رسانه ها و فضای مجازی آنگونه که باید در سیل لرستان نقش خود را ایفا نکردند بسیاری از آنها پس از فروکش کردن سیلاب به محل حادثه رسیدند.
ساکی تصریح کرد: البته ابزار و زیرساخت های استان نیز اجازه نمی داد تا رسانه ها بتوانند به وظیفه ذاتی خود بدرستی عمل کنند.
وی گفت: در این میان مستندسازی رویدادها در جریان این حادثه نیز بدرستی انجام نشد.
مسئول خبرگزاری موج در استان لرستان گفت: خبرنگاران به سختی و بعضا بصورت شخصی راهی مناطق می شدند زیرا اساسا برنامه ای برای این موضوع مسئولان بحران نداشتند.
وی با بیان اینکه احساس مسئولیت یک خبرنگار در شرایط بحران بسیار بااهمیت است اظهار داشت: خبرنگارانی بودند که جان خود را به خطر انداختند که این مهم نتیجه همان احساس مسئولیت شغلی آنها بود.
7264/6060