راز مرگ ۱۶۰ میش و قوچ وحشی همچنان فاش نشده

به گزارش خبرآنلاین، سیل در استان گلستان، در اولویت اول البته جان و اموال مردم اهمیت داشت اما حالا که سیلاب کمی فرونشسته و مسیر آب به سوی دریا باز شده است می‌توان از این پرسید که در جنگل ملی گلستان، خلیج حفاظت شده گرگان، دشت ترکمن صحرا و زیست بوم گمیشان، چه اتفاقات زیست محیطی رخ داده. آیا آب خروشان به طبیعت و گونه‌های نادر جانوری منطقه هم آسیب های جبران ناپذیر زده است؟

محمد کنعانی،مدیر اداره کل محیط زیست استان گلستان در گفت و گو با خبرآنلاین در این باره پاسخ داده است.

با توجه به خسارت‌های زیادی که به استان گلستان وارد شده، از آنجا که این منطقه از مث مناطق حفاظت شده  محیط زیست در کشور است، چه میزان از این سیل به زیست بوم گلستان خسارت وارد شده است؟
به علت وقوع سیل تقریبا تمام استان تحت تأثیر قرار گرفت اما بیشترین تخریب در چند شهرستان داشتیم که مناطق دشتی بودند مثل گنبد، آق‌قلا و گمیشان که تحت تأثیر ماندآب قرار گرفتند. این سیل با سیل مناطقی مانند لرستان فرق داشت چون آب سیل باید مسیرش را برای خروج از منطقه پیدا می‌کرد. اولین بار سیل از گنبد شروع شد و زمانی که به آق‌قلا رسید، مدت زمان زیادی در این شهرستان باقی ماند. در گمیشان هم اقداماتی انجام شد که شهر گمیش تپه به اندازه‌ی آق‌قلا درگیر سیل نشد. در این شهرستان‌ها تالاب‌هایی وجود داشت که بخش زیادی از نگرانی ما به آنها اختصاص می‌یافت. براساس گزارش هواشناسی که خبر از بارش‌های غیرعادی در این مناطق می‌داد، از 28 اسفند نیرو‌ها در وضعیت آماده‌باش قرار گرفتند و جاهایی مانند تالاب آلاگل و تالاب گمیشان که حساسیت بیشتری داشتند و سطح آب مناسبی داشتند و ورود آب سیل موجب تخریب دیواره تالاب می‌شد، به صورت روزانه مورد بررسی قرار می گرفتند. در تالاب آلاگل بخش‌هایی از دیواره در حال تخریب بود که همکاران به ترمیم و نظارت پرداختند و با منطقه در خصوص ورودی‌ها و خروجی‌های تالاب هماهنگی انجام شد و خوشبختانه اتفاق خاصی نیفتاد. 

در گمیشان چطور؟
تالاب گمیشان یک تالاب ساحلی با مساحت 20هزار هکتار است که وسط این تالاب کانالی برای جابجایی حفر شده بود و تالاب را به دو بخش شمالی که 14هزار هکتار و جنوبی که 6هزار هکتار است، تقسیم می‌کرد. بخش جنوبی از میزان آب مناسبی برخوردار بود اما بخش شمالی به اندازه کافی آب نداشت. با توجه به بارش‌ها، روز 28 اسفند هماهنگی‌های لازم انجام شد تا آب از بخش‌هاش جنوبی به بخش‌های شمالی انتقال پیدا کند. با توجه به این که نگران آب روان شده به سمت تالاب بودیم، این اقدام به تعدیل سطح بخش جنوبی تالاب کمک کرد. اما فکر نمی‌کردیم حجم سیلاب تا این اندازه زیاد باشد. روز سوم فروردین که حجم آب بیشتر شد، نقاط بیشتری از راه‌های انتقال آب از بخش جنوبی تالاب به بخش شمالی را به صورت مرحله‌ای باز کردیم تا هم کارکرد اکولوژیک داشته باشد و هم بخش شمالی که مدت‌ها بود آبی نداشت، مجدد پر شود و از خشکسالی نجات پیدا کند و هم سطح تراز آب در قسمت جنوبی برای پذیرش آبی که به دلیل سیلاب وارد شده بود، به تعادل بسد. دستگاه‌هایی که متولی بودند با کمک نیروهای ارتش و سپاه، به لای روبی‌های کانال‌ها پرداختند. نکته قابل توجه این است که 5 کانال از اراضی کشاورزی در گذشته لای روبی شده بودند و مشکلی از آن جهت وجود نداشت. خروجی شهر گمیش تپه که به کانال ملت معروف است، با توجه به این که سرعت خروج آب باید افزایش می‌یافت، در دستورکار لای روبی قرار گرفت و این کار توسط سپاه انجام شد و ملاحظات زیست محیطی نیز در نظر گرفته شد. در شهرستان‌های درگیر، تالاب آلاگل و گمیشان را به طور کاملا جدی تحت نظر گرفتیم و نیروهای دیگر هم برای امداد رسانی به بخش‌های دیگر که درگیر شده بودند فرستاده شدند. 

*یکی از شایعات درباره سرازیر شدن مارها به آب جاری بود.
این مشکل نه به شکل وسیع اما به طور موردی وجود داشت. به دلیل سیل، مار هم در مناطقی دیده شده بود چون زیستگاه‌شان دچار تحول شده بود . ممکن بود مارها هم بیرون آمده باشند که همان اندک موارد هم با کمک انستیتوی رازی و کمک محیط بانان اقدامات لازم را انجام شد .اقدامات لازم برای کنترل شرایط انجام شد و افراد انستیتوی رازی چندین روز در منطقه پایش و نمونه گیری انجام دادند و خوشبختانه مورد خطرناکی مشاهده نشد. اگر ماری هم مشاهد می شد، آنها را در زیستگاه‌های دیگر رها سازی می کردند که مورد خاصی نبود شکر خدا.

غیر از پرندگان گونه‌های جانوری دیگری از پستانداران مانند پلنگ نیز وجود دارند آیا تلفاتی وجود داشته؟

خیر تلفاتی در مناطق دشتی نداشتیم فقط تلفات حیات وحش را در پارک ملی گلستان داشتیم که اطلاع رسانی هم شد. 160 قوچ و میش تلف شدند که برای بررسی علت ، دامپزشکی خراسان شمالی و استان گلستان نمونه برداری کردند و چند دلیل مانند بیماری و عوامل بالینی وجود داشته.

هم‌زمان با سیل این اتفاق افتاده است؟
این اتفاق مربوط به چند روز بعد است ولی تلفات مربوط به موج بارشی آن دوره بوده و بعضی معتقدند که این حیوانات به علت سرما از بین رفته‌اند اما قطعی نیست تا وقتی که از مراکز معتبری که نمونه‌برداری انجام داده‌اند، دلیل اصلی مشخص شود.

گونه‌های جانوری دیگری مانند روباه هم تحت تأثیر قرار گرفته‌اند؟
نه هیچ‌گونه تلفات دیگری نداشتیم. در بعضی مناطق رانش هم اتفاق افتاده و در مناطق کوهستانی با بارش شدید، رانش هم اتفاق می‌افتد که امکان دارد گونه‌های جانوری را تحت تأثیر قرار بدهد اما در مناطق تالابی گزارشی نداشته‌ایم. برای اظهار نظر قطعی هم باید تا انجام بررسی‌های لازم صبر کنیم.
مسأله‌ی دیگری که شاید بخشی از آن به سازمان محیط زیست مربوط می‌شود و شاید بیشتر با منابع طبیعی مرتبط است، از بین رفتن خود جنگل ملی گلستان است که گفته می‌شود جذب آب کمتر صورت گرفته.
این که سیلاب چه دلایلی دارد، نیازمند یک بررسی وسیع است.
وقتی با خود آقای استاندار مصاحبه کردیم، گفتند یکی از مشکلاتی که به مسائل دامن زد، عدم لایروبی در این بیست سی سال اخیر است و در حقیقت دریا آب را پس زده و آبی جذب نکرده.
در اصل می‌توان گفت زنجیره‌ای از دلایل برای این سیل وجود دارد و هر ارگانی از دیدگاه خود ممکن است گمانه‌زنی‌هایی داشته باشد و نگاه خاصی به موضوع داشته باشد. بهتر است در حال حاضر به رفع مشکل بپردازیم و بعد از آن دلایل این اتفاق مرتفع شود.

یعنی در حال حاضر، قرار نیست درمورد آسیب دیدن جنگل‌ها صحبت کنید؟
کلیات داستان را همه می‌دانند که عوامل مختلفی وجود دارد و یکی از دلایل ممکن است بهره برداری از جنگل‌ها باشد اما نمی‌توان با صراحت گفت که سیل دقیقا به دلیل آسیب دیدن جنگل‌ها، عدم لای روبی یا عدم وجود کانال است. برای تعیین عامل اصلی باید حتما پژوهش صورت بگیرد. با این حال همه آگاهند که آسیب دیدن جنگل‌ها، عدم لای روبی و آب دهی مناسب، می‌تواند باعث بروز سیل شود. این بررسی در دستور کار استان هست که ببینیم چه عواملی و به چه میزان در بروز سیل موثر بوده‌اند.

با اتفاقاتی که افتاده، سیل و رانش زمین، به بافت اکوسیستم این منطقه آسیبی وارد شده؟
در مناطق جنگلی رانش داشته‌ایم که با بارش اتفاق افتاده، با توجه به این که شرایط جوی هنوز مناسب نیست، این دست مسائل در دست بررسی قرار دارند که تا چند روز آینده انجام خواهد شد. چون بخشی از این مناطق کوهستانی و صعب‌العبور است، برای پایش نیازمند زمان است و بیشتر نیروها در حال حاضر در حال امدادرسانی هستند.

در حقیقت براورد کلی از آسیب‌ها هنوز ندارید.
خیر هنوز براورد کلی که چه میزان آسیب وجود داشته هنوز در دست انجام است.

یعنی ممکن است در اراضی بالادستی با مردارهای بیشتری مواجه بشوید؟
خیر اگر بود تا حالا گزارش می‌شد.

یعنی در حال حاضر مردارها جمع‌آوری شده‌اند؟
اگر منظور 160 تا از تلفات جنگل گلستان بوده، متمرکز بوده و بعد از آن چند روز گشت انجام شد اما تلفات دیگری یافت نشد. تلفاتی که دیده بودیم 38 راس بود اما رفته رفته افزایش یافت که در ادامه به بررسی این تلفات خواهیم پرداخت.

[p]۴۲۴۲