خانیان؛ نویسنده ای که مخاطبِ نوجوان را دستِ کم نمی‌گیرد

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا سومین نشست از سلسله نشست های «مهر آیین» کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در راستای معرفی نویسندگان ایرانی به معرفی جشمید خانیان داستان نویس و نمایشنامه نویس کشور نامزد جایزه ادبی «آسترید لیندگرن» از سوی شورای کتاب کودک اختصاص یافت.

** خانیان نویسنده‌ای با پشتوانه تجربی تمام نشدنی و ژرف‌نگر است
عباس جهانگیریان نویسنده و پژوهشگر کودکان و نوجوانان در این نشست گفت: جمشید خانیان یکی از نویسندگان بی‌حاشیه امروز ایران است. اگر تاکنون به خانیان رشکی برده باشم، به خلوت‌نشینی حافظ‌ گونه اوست به این‌که بتوانی دور از هیاهوی سپهر شهر تهران، در خلوت و سکوتی که آرزوی هر نویسنده‌ای است، بنشینی و بی‌وقفه بخوانی و بنویسی و هر روز رنگ و جانی تازه به ذهن و زبانت ببخشی.
وی افزود: بخش قابل توجهی از وقت ما در تهران صرف رفت و آمدها و روابط بی‌حاصل می‌شود، به ویژه همنشینی‌های ناخواسته‌ای که در فضاهای سمی و پرحاشیه اتفاق می‌افتد.
جهانگیریان بیان کرد: خانیان خلاقیتش را مدام در گردش سنی کودک، نوجوان و بزرگسال آزمایش می‌کند و از همه این آزمون‌ها هم سربلند می‌گذرد اما این نگرانی هم وجود دارد که دوزیستی جهان آفرینش خانیان، زبان و تجربه‌های ادبی او را دو پاره کند. برخی می‌گویند، بعضی آثار خانیان با مخاطب معمولی ارتباط برقرار نمی‌کند، به نظرم این عیب خانیان نیست، نتیجه شرایطی است که در غیبت زیبایی‌شناختی جمعی ما ایرانیان شکل گرفته است!
وی افزود: پخته‌خواری به وجود آمده در عرصه ادبیات و هنر، در این سال‌ها ذائقه مخاطب را تنزل داده و این تنبلی کشف و شهود نهادینه شده، به مخاطب فرصت نمی‌دهد تا حقیقت هنری اثر را با هوش و حواس زیباشناختی خود کشف و درک کند. خانیان از آن گروه نویسندگانی است که مخاطب نوجوان کتابخوان را دست کم نمی‌گیرد و استراتژی او ارتقای سطح ذائقه و نگاه زیباشناختی اوست.
جهانگیریان گفت: خانیان اگر زخم جنگ را بر تن نداشته باشد بر روح دارد، او روایتگر و گزارشگر واقعیت‌های هشت سال جنگ نیست. جنگ با همه زشتی‌اش از عواطف و قلب صلح‌طلبش عبور کرده و از خانیان نویسنده‌ای با یک پشتوانه تجربی تمام نشدنی و ژرف‌نگر ساخته که می‌تواند همچنان از جنگ بگوید بی‌آنکه سخنش بر کام جنگ‌طلبان خوش آید.

** خانیان از مرز یک نفر بودن عبور کرده است
مریم کهنسال استاد دانشگاه و منتقد ادبی نیز گفت: خانیان در انتخاب ساختار و دنیای روایت، شرایطی ایجاد می‌کند که باید در آثارش به دنبال آن گشت و نشانه هویت مکتوب جمشید خانیان است. ما در دانشگاه توکیو، برای دانشجویان خوانش گروهی «یک جعبه پیتزا برای ذوزنقه کباب شده» را برگزار کردیم، با اینکه این اثر ترجمه نشده بود و من آن را به فارسی می‌خواندم تاثیر حیرت‌انگیزی بر دانشجویان داشت و توانستند با این اثر ارتباط برقرار کنند، چون این اثر عمیقا بومی و عمیقا جهانی است و توانست از مرز جغرافیایی عبور کند.
وی افزود: دنیای تصویری خاص این اثر به گونه‌ای است که با ساختار پست‌مدرن، تصویرها واژگان را کامل می‎کنند و تصویر کنش‌گرانه در بافت روایت جا می‌گیرد.
کهنسال با اشاره به اهمیت هویت ادبی در آثار یک نویسنده گفت: آثار زیادی در هر دوره خلق می‌شوند که ارزشمندند اما اینکه نویسنده‌ای هویت ادبی داشته باشد و نسل بعد از خود را تحت تاثیر قرار دهد ویژگی مهمی است که در آثار خانیان دیده می‌شود و به این دلیل است که چندین پایان‌نامه و رساله برای تحلیل و بررسی آثار خانیان نوشته شده است.
وی افزود: چهار دهه فعالیت خانیان در حوزه نویسندگی، خلق 44 اثر در حوزه‌های نمایشنامه، داستان بزرگسال، آثار پژوهشی و آثار داستان نوجوان را موجب شده که تک تک این آثار موفق به کسب جایزه‌های ملی و بین‌المللی شده‌اند، باید ببینیم چرا این اتفاق در آثار یک نویسنده رخ می‌دهد. او از مرز یک نفر بودن عبور کرده است و شناخت او و معرفی آثارش معرفی جریان‌های ادبی داستانی معاصر ایران است.

** می‌خواستم از جایزه انصراف بدهم
جمشید خانیان نویسنده ادبیات و نامزد جایزه آستریدلیندگرن 2019 گفت: وقتی شنیدم انجمن نویسندگان کودک و نوجوان مرا به عنوان نامزد این جایزه انتخاب کرده است، خارج از کشور بودم، 10 روز بعد بازگشتم و فقط 40 روز برای آماده کردن پرونده‌ام وقت داشتم، درحالی‌که هیچ اطلاعات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری از خودم نداشتم و انجمن هم خودش را کنار کشید و کارها را به من سپرد.
وی افزود: من هم چیزی از خودم نداشتم، نمی‌دانستم کجای ادبیات کودک و نوجوان ایران قرار دارم و از سویی هیچ چیز از نوشتن برایم مهم‌تر نبود، تا حالا هیچ جایزه‌ای در پروسه نوشتن من اثر نداشته و ندارد.
او ادامه داد: من نمی‌دانستم برای کدام بخش ادبیات کودک و نوجوان ایران نامزد شده‌ام؟ این دلایل باعث شد تصمیم بگیرم از نامزدی جایزه انصراف بدهم اما همان روز «مریم کهنسال» با من تماس گرفت و گفت که حاضر است پرونده مرا آماده کند و خواست انصراف ندهم. او بعد از 40 روز پرونده من را تهیه و حتی ترجمه‌ کرده بود، براین اساس به نظر من اگر قرار است در این مراسم از کسی تقدیر شود، باید مریم کهنسال باشد.
این نویسنده عمر ادبیات کودک در ایران بسیار کوتاه دانست و گفت: ما تا دهه 80 ادبیات کودک و نوجوان نداشتیم، سابقه ادبیات کودک ما به کمتر از 20 سال می‌رسد و وقتی می‌گویند به پاس سال‌ها تلاش فلان نویسنده، منظور همین چند سال اخیر است که 20 سال هم نمی‌شود.
جمشید خانیان در سال 1340 در آبادان متولد شد. وی از نیمه اول دهه 1360 با نگارش دو نمایشنامه «یک نیمروز در اتاق بازجویی» و «روی نی بندی» و نیز مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه٬ در حوزه «نوشتن» فعالیت خود را آغاز می‌کند.
این فعالیت٬ با گرایش به سمت نقد و پژوهش و به ویژه داستان نویسی در عرصه ادبیات نوجوان ابعاد وسیع‌تری به خود می‌گیرد، چندان که از وی تاکنون در زمینه‌های مختلف نگارشی بیش از 40 عنوان کتاب به چاپ رسیده. ایشان همچنین طی این سال‌ها به عنوان مدرس٬ کارشناس و داور در جشنواره‌های متعدد هنری و ادبی فعالیت داشته است.
آثار جمشید خانیان همواره مورد توجه کارشناسان و منتقدین و دانش آموخته‌های ادبیات بوده و نقدها و پایان نامه‌های تحصیلی بسیاری را (در مقاطع تحصیلی کارشناسی ارشد و دکتری) به خود اختصاص داده است. تعدادی از آثار نمایشی خانیان از جمله «روی نی بندی»٬ «اسماعیل اسماعیل»٬ «دهانی پر از کلاغ» و «تکرار» جزو پر اجراترین نمایش‌های دو دهه اخیر به شمار می‌رود که توسط بسیاری از گروه‌های نمایشی سراسر کشور به روی صحنه برده شده است.
برخی از آثار داستانی وی نیز نظیر «پس یوسف من کجاست؟»٬ «همیشه همین وقت همین بازی» و «پول» به زبان‌های انگلیسی٬ لهستانی و روسی ترجمه و چاپ شده و تعدادی نیز جزو منتخبین و برگزیده‌های بین المللی بوده‌اند٬ که از آن جمله می‌توان به کتاب «قلب زیبای بابور» برگزیده کتابخانه مونیخ (2005 م)٬ کتاب «طبقه هفتم غربی» برگزیده Ibby لندن - دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان (2012 م) و کتاب «عاشقانه‌های یونس در شکم ماهی» برگزیده Ibby مکزیک (2015 م) اشاره نمود.
آثار او همچنین برگزیده جایزه 20 سال ادبیات٬ جایزه کتاب فصل٬ کتاب سال (در گروه‌های مختلف انتخاب٬ نظیر: جایزه شورای کتاب کودک٬ جایزه غنی پور٬ جایزه کتاب‌های رشد٬ جایزه ماهنامه سلام بچه‌ها و پوپک٬ جایزه کتاب کودک و نوجوان کانون پرورش ...٬ جایزه کمیته هنر کتاب سال دفاع مقدس و جشنواره‌های متعدد نمایشی) ونیز برگزیده جایزه ربع قرن ادبیات دفاع مقدس در 3 رشته پژوهش هنری٬ رمان نوجوان و نمایشنامه بوده است.
در سال 1396 و در سی و ششمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر از او به عنوان نمایشنامه نویس منتخب و همچنین به خاطر یک عمر تلاش در نوشتن٬ آموزش٬ پژوهش و تولید تئاتر تجلیل شده است.
جمشید خانیان نخستین نویسنده ادبیات کودک و نوجوان ایران است که در سال 2018 میلادی از بخش آسیا به جشنواره «کلاغ سفید» کتابخانه مونیخ دعوت شده است.
وی در سال 1397 از سوی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان ایران به عنوان نامزد بخش نویسندگی جایزه ادبی آسترید لیندگرن 2019 معرفی شده است.
جایزه آسترید لیندگرن یکی از جایزه‌های بسیار معتبر بین‌المللی در رشته ادبیات کودک و نوجوان است، این جایزه پس از مرگ آسترید لیندگرن در سال 2002 هر سال به بهترین برنامه یا برترین افراد در رشته ادبیات کودک و نوجوان اهدا می‌شود و مبلغ آن پنج میلیون کرون سوئد است.
آسترید آنا امیلیا لیندگرن (Astrid Anna Emilia Lindgren) نویسنده سوئدی کتاب‌های کودکان و نوجوانان بود که در سال 2002 در سن 90 سالگی درگذشت، تعداد زیادی از کتاب‌هایش به 85 زبان ترجمه و در بیش از 100 کشور جهان منتشر شده ‌است.
«پی‌پی جوراب ‌بلند» از جمله اثر معروف و شناخته شده این نویسنده است.
فراهنگ**9211**3009