الگویی که راه خود را گم کرد

نوید صراف | در سال 2012 بود که با شروع فاز جدید خصوصی‌سازی در ترکیه، فوتبال این کشور نیز دستخوش تحولات عظیمی شد. تحولاتی که طی 2 سال به بار نشست و تیم‌های ترک چه در رده باشگاهی و چه در رده ملی، موفقیت‌های چشمگیری را رقم زدند. پس از این موفقیت‌ها بود که سیل سرمایه‌گذاری در فوتبال ترکیه جاری شد. عدم وجود علاقه و محبوبیتِ بالا در سایر رشته‌ها در کنار امکانات بسیار خوب در فوتبال، مزید بر علت شد تا علاقه‌ سرمایه‌گذاران به حضور در فوتبال، بیش از پیش شود. به همین دلیل نیز بود که در سال 2014، بیش از 3.5 میلیارد دلار در فوتبال ترکیه سرمایه‌گذاری شد.
بالا رفتن درآمد باشگاه‌ها از طریق حق پخش تلویزیونی، فروش بلیت، وجود ورزشگاه‌های اختصاصی و تبلیغات محیطی در استادیوم‌ها؛ و به ویژه بازار بورس، قوی‌تر شدن باشگاه‌های ترکیه از لحاظ مادی را در پی داشت به طوری که ارزش «سوپرلیگ ترکیه» حتی فراتر از پیشبینی‌ها رشد کرد و به 1.04 میلیارد یورو رسید. در آن سال، در حالیکه رقابت‌های لیگ فوتبال انگلستان به لحاظ ارزش مالی، با 4.09 میلیارد یورو در صدر جدول لیگ‌های فوتبال جهان قرار داشت، سوپرلیگ ترکیه (اسپورتوتو) به لحاظ ارزش مالی با صعودی چشم‌گیر، بعد از اسپانیا، ایتالیا، آلمان و فرانسه، رتبه‌ ششم را به خود اختصاص داد. به لحاظ ارزش مالی پس از سوپرلیگ ترکیه؛ لیگ‌های روسیه، برزیل، پرتغال، هلند، یونان و سایرکشورهای اروپایی قرار داشتند.
سرمایه‌گذاری در فوتبال ترکیه از سال 2014 تا امروز، روزبه‌روز افزایش یافته، به طوریکه سوپرلیگ، اکنون چهارمین لیگ گران‌قیمت جهان است. با این حال، در سال 2015، باشگاه‌های بزرگ ترکیه، مرتکب اشتباهی بسیار بزرگ شدند که اکنون آنها را به لبه پرتگاه رسانده. غول‌های سوپرلیگ همچون گالاتاسرای، فنرباغچه و بشیکتاش، برای کسب درآمد بیشتر، سرمایه‌گذاری زیادی برای ساخت استادیوم‌های خود انجام دادند. از سوی دیگر، ورود مربیان خارجی درجه 2 و 3 و بازیکنان پا به سن گذشته با قراردادهای سنگین مالی به فوتبال ترکیه، موجب شد که باشگاه‌ها برای مثبت کردن تراز مالی‌شان، سرمایه‌گذاری روی تیم‌های پایه را به دست فراموشی بسپارند.
با عدم فعالیت آکادمی‌های فوتبال، علاوه بر کاهش کیفیت، سوپر لیگ عنوان مسن‌ترین لیگ اروپا را به خود اختصاص داد. این پایان کار نبود و لیگ ترکیه نه تنها از روند صعودی‌اش خارج شد، بلکه اکنون سوپرلیگ با وجود سرمایه‌گذای‌های چشم‌گیر (8.5 میلیارد دلار در سال 2016)، به لیگی زیان‌ده تبدیل شده و ارزشش به 773 میلیون یورو سقوط کرده. به عنوان مثال، باشگاه فنرباغچه با سقوطی 39.2 درصدی، اکنون تنها 90 میلیون یورو ارزش دارد. این سقوط در مورد اکثر تیم‌های حاضر در سوپرلیگ نیز صدق می‌کند: ترابزون‌اسپور با 42.1% ، بورسااسپور با 37% ، کاسیم‌پاشا با 48.9%، گالاتاسرای با 13.6% و بشیکتاش با 6.1% سقوط ارزش مواجه شده‌اند.
با وجود بازیکنان گران‌قیمتی همچون گری مدل، په‌په، آلوارو نگردو، ژرمن لنس، وینسنت یانسن، روبرتو سولدادو، مایکون، فرناندینیو، سوفیان فقولی و ...، اکثر باشگاه‌های سوپرلیگ در پر کردن ورزشگاه خانگی‌شان ناتوان هستند به طوریکه میانگین حضور تماشاچی در کل لیگ، 12 هزار نفر است. اتفاقی که بر اساس نظر کارشناسان، واکنشی‌ست طبیعی از سوی فوتبال‌دوستان این کشور به عدم حضور بازیکنان بومی و جوان در تیم‌های محبوب‌شان.
این نقیصه عیناً در رده ملی نیز تکرار شد و میرچیا لوچسکو با قراردادی 1+2 ساله و دستمزد قابل‌توجه 2.5 میلیون یورویی در سال، هدایت «آی‌ییلدیز» را در حالی برعهده گرفت که اعتقادی به استفاده از جوانان در ترکیب تیم‌اش نداشت. حضور توران در ترکیب «ماه‌وستاره‌ها» به دلیل پوشیدن لباس بارسلونا، حضور بلوزاوغلو 37 به دلیل سابقه حضور در اینترمیلان و حتی حضور بوراک ییلماز در نوک پیکان خط حمله ترک‌ها با تنها 1 گل زده، باعث شد این ترک‌ها در رده ملی هم با عدم صعود به جام جهانی 2018، زمین‌گیر شوند.
جِم دیزدار، از کارشناسان با سابقه و محبوب فوتبال ترکیه در مورد شرایط کنونی فوتبال ترکیه می‌گوید: «عدم مدیریت درست در سطح باشگاهی، ملی، زیرساخت‌ها و حواشی بی مورد در سطح کلان فوتبال کشور، باعث شده که ترکیه راه خود را در فوتبال گم کند.»
این در حالی‌ست که از سال‌ها پیش، نحوه توسعه فوتبال ترکیه به عنوان الگویی موفق برای فوتبال کشورمان از سوی کارشناسان معرفی می‌شد.

256 41