خسارت کمرشکن خشکسالی به اردبیل/خاک خشک عشایر را تاراند

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- ونوس بهنود: نزدیک به یک دهه است که خشکسالی به یکی از مخاطرات طبیعی اردبیل افزوده‌شده و چون طاعونی محصولات کشاورزی را از ریشه می‌خشکاند. امسال تجربه خشکسالی به عقیده کارشناسان به مراتب تلخ‌تر بوده و بیش از همه، عشایر را زیان دیده و چشمانشان را گریان ساخت.

با وجود اینکه تغییر اقلیم و ضرورت بازنگری در شیوه‌های کشت محصولات، احیای مراتع، پوشش بیمه و همچنین توجه به هشدارهای هواشناسی با هدف کاهش خسارت خشکسالی مورد تأکید است، اما همچنین خشکسالی از خاک کم‌رمق اردبیل جان می‌گیرد.

این در حالی است که کشاورزی اصلی‌ترین منبع درآمد، اشتغال و محور حیات استان اردبیل محسوب می‌شود و با کوچک‌ترین تأثیری در وضعیت آن، خیل عظیم کشاورزان دچار ضرر و زیان‌های هنگفت شده و در ادامه بیکاری، مهاجرت، خالی از سکنه شدن روستاها، کاهش تولید محصولات کشاورزی و حاشیه‌نشینی تشدید می‌شود.

از سویی خشکسالی ها منجر به تغییر روند کوچ عشایر شده و کیفیت محصولات دامی آن ها را متأثر ساخته است.

خسارت ۱۳۰ میلیارد تومانی خشکسالی به مراتع

بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشترین میزان خسارت خشکسالی به مراتع استان وارد شده است. به عبارتی تغذیه دام دچار مشکل شده و از سویی در پی چرای دام و صدمات خشکسالی، مراتع زیان دو چندان دیده است.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری اردبیل میزان خسارت خشکسالی به مراتع ییلاقی را ۱۳۰ میلیارد تومان برشمرد.

مسعود امامی یگانه در گفتگو با خبرنگار مهر با ابراز تأسف از میزان خسارت وارده به استان بیشترین میزان خسارت را متوجه جامعه عشایری اردبیل دانست.

وی افزود: بررسی‌ها نشان می‌دهد پراکنش نامطلوب بارندگی‌ها علت اصلی خشکسالی است و متأسفانه بیش از همه ضرر و زیان آن متوجه عشایر است.

رقم ذکر شده برای خسارت خشکسالی در حالی است که اعتبارات عمرانی جذب شده سال گذشته استان از سوی اداره کل امور اقتصادی و دارایی استان، ۳۶۰ میلیارد تومان اعلام شده است.

در مقایسه با اعتبارات عمرانی به نظر می‌رسد خسارت خشکسالی در صورتی که در جای دیگری صرف می‌شد، پروژه‌های متعددی را به فرجام می‌رساند.

در عین حال مدیرکل امور عشایر استان اردبیل در گفتگو با خبرنگار مهر میزان خسارت خشکسالی به عشایر استان را ۴۵ میلیارد تومان به مراتع عنوان کرد و افزود: به تولیدات عشایر نیز ۸۵ میلیارد تومان خسارت وارد شده است.

قادر هنرمند با بیان اینکه صدمه به مراتع کیفیت تولیدات عشایر را کاهش می‌دهد، اضافه کرد: از جمله اینکه منجر به افت گوشت گوسفند و شیردهی و میزان پشم تولیدی می‌شود.

وی با بیان اینکه موضوع خسارت هنگفت خشکسالی حتی به مسئولان کشوری انعکاس یافته است، تأکید کرد: در مجموع ۱۳۰ میلیارد تومان خسارت برآورد شده است.

کاهش بارش‌ها به موازات افزایش نیاز

اما دلیل وقوع خشکسالی چیست؟ به گفته مدیرعامل آب منطقه‌ای استان با بیان اینکه سطح روان آب‌ها و میزان بارش با کاهش همراه است، ادامه داد: در نیمه نخست سال ما با کاهش بارش‌ها مواجه بودیم.

اصغر سلیمان زاده با ابراز نگرانی از کاهش بارش‌ها، اضافه کرد: در واقع این موضوع منجر به کاهش ذخایر آبی خاک می‌شود.

از سویی مدیرکل هواشناسی استان اردبیل به خبرنگار مهر گفت: متوسط مجموع بارش استان اردبیل در سال زراعی جاری تا به میزان ۲۷۴ میلی‌متر ثبت شده که در مقایسه با سال زراعی دوره آماری که ۳۳۹  میلی‌متر بوده، بیش از ۱۹ درصد کاهش و نسبت به سال زراعی گذشته با ۳۷۴ میلی‌متر بیش از ۲۷ درصد کاهش را نشان می‌دهد.

علی دولتی مهر تصریح کرد: بیشترین کاهش بارش سال زراعی جاری نسبت به دوره آماری متعلق به ایستگاه نمین با بیش از ۴۰ درصد و  نسبت به مدت مشابه سال زراعی گذشته نیز با کاهش بیش از ۳۴ درصد مواجه است.

وی افزود: در سال زراعی جاری فقط منطقه بیله سوار بارش در حد نرمال داشته و پنج درصد نسبت به دوره آماری کاهش بارش دارد.

مدیرکل هواشناسی استان اضافه کرد: در سایر مناطق استان با کاهش بارش بین ۱۰ تا ۳۴ درصد  مواجه هستیم.

موضوعی که مدیرکل مدیریت بحران استان نیز به آن تأکید داشته و پراکنش و نم نامطلوب را یکی از علل بروز و تشدید خشکسالی می‌داند.

وضعیت نامطلوب بارش‌ها در حالی است که به عقیده مدیرکل امور عشایر استان نیاز آبی با افزایش همراه است و به ویژه با افزایش دام عشایر در سال‌های اخیر چرای دام با افزایش همراه شده است.

دست‌کاری طبیعت خشکسالی را تشدید کرد

هنرمند تصریح کرد: پیش از این عشایر اردبیل فاصله ۲۳۳ کیلومتری را برای حدفاصل ییلاق و قشلاق طی می‌کردند و بر اساس روال مشخصی ۱۵ اردیبهشت ماه قشلاق را ترک کرده و اول تیر ماه به ییلاق وارد می‌شدند.

متأسفانه در سال‌های اخیر اتراقگاه‌های عشایر تحت تأثیر قرار گرفته و تبدیل به کارخانه، جاده، باغ و ... شده استهنرمند افزود: متأسفانه در سال‌های اخیر اتراقگاه‌های عشایر تحت تأثیر قرار گرفته و تبدیل به کارخانه، جاده، باغ و ... شده است که موجب شده عشایر در ۴۵ روز با کامیون احشام خود را به دامنه کوه‌ها ببرند.

وی ادامه داد: از سویی در مدت ذکر شده پوشش گیاهی رشد کامل نداشته و سردی هوا مانع از رشد مطلوب شده که در نتیجه مراتع به دلیل چرای زودهنگام تخریب می‌شود.

به گفته مدیرکل امور عشایر افزایش دام عشایر مزید بر علت است که منجر به تخریب هر چه بیشتر مراتع و تشدید خشکسالی می‌شود.

وی بیان داشت: در واقع دام عشایر بیش از ظرفیت مراتع که پوشش گیاهی کافی ندارد، افزایش یافته و به دلیل تغییر وضعیت کوچ عشایر، این مشکلات تشدید شده است.

دست خالی کشاورزان بیمه نشده

خسارت خشکسالی در عین حال که صدمات جبران‌ناپذیری به میزان تولیدات جامعه عشایری وارد ساخته، به یکی از دغدغه‌های فعلی عشایر تبدیل شده است.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری اردبیل در خصوص اقدامات حمایتی خسارت دیدگان تصریح کرد: به منظور جبران خسارت خشکسالی کمک بلاعوض و تسهیلات با نرخ بهره اندک پیگیری می‌شود.

امامی یگانه افزود: تلاش ما بر این است بتوانیم کمک بلاعوض دریافت کنیم اما اغلب جبران خسارت به شکل تسهیلات با نرخ بهره پایین است.

عشایر ۳۰ درصد از محصولات پروتئینی و لبنی استان را تأمین می‌کنند و بی‌شک کاهش تولیدات آن ها در میزان تولیدات استان تأثیرگذار استاین اظهارات که به معنی بدهکاری مجدد کشاورز خسارت دیده به بانک‌ها است، در وضعیتی است که فرهنگ بیمه نیز به صورت جامع در بین کشاورزان نهادینه نشده است.

مدیرکل امور عشایر استان تأکید کرد: پوشش بیمه احشام عشایر به ۶۰ درصد رسیده و عشایر استان یک میلیون و ۵۰۰ هزار واحد دامی در اختیار دارند.

هنرمند اضافه کرد: عشایر ۳۰ درصد از محصولات پروتئینی و لبنی استان را تأمین می‌کنند و بی‌شک کاهش تولیدات آن ها در میزان تولیدات استان تأثیرگذار است.

مراتع زیر بار خشکسالی رمق ندارند

در کنار حمایت کشاورزان و عشایر، کارشناسان معتقدند می‌بایست فکری به حال مراتع استان کرد. خشکسالی های مکرر و چرای بی‌رویه دام موجب شده مراتع زیر بار خشکسالی مقاومت خود را از دست بدهند.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری تصریح کرد: ما نیازمند حفاظت از مراتع و استفاده بهینه آن هستیم و طرح احیای مراتع با کمک منابع طبیعی استان در دست اجرا است.

امامی یگانه افزود: قرار است طرح جامع حفاظت از مراتع استان تهیه و نسبت به بهره‌برداری بهینه اقدام شود.

از سویی طرح تعادل دام و مرتع نیز بر اساس تفاهم‌نامه مشترک محیط‌زیست و امور عشایر در دست اجرا است.

آنچه بیش از همه مورد تأکید کارشناسان است، دست‌کاری طبیعت و تحمیل بار اضافی بر مراتع است. با توجه به میزان خسارت وارده به طبیعت استان در پی خشکسالی ها، سال‌ها زمان مورد نیاز است که مراتع به وضعیت اولیه خود بازگردد. این در حالی است که چرای بی‌رویه به‌موازات کاهش بارش‌ها طاعون مراتع شده است.