دهان باز زمین از بی‌مهری‌ها در همدان/بروز خشم طبیعت با فروچاله‌ها

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها: پدیده فرو چاله Sink hole یا فروکش کردن قسمتی از زمین که گاهی به‌صورت ناگهانی و بعضی‌اوقات با عمق قابل‌توجه رخ می‌دهد چند سالی است که توجه مسئولین و کارشناسان را بخصوص در استان همدان به خود جلب کرده است.

از سویی نگرانی وقوع این پدیده در مناطقی که امکان بروز خسارات مالی و حتی جانی محتمل است بر حساسیت کار افزوده است چراکه از دیدگاه علم زمین‌شناسی وقوع این پدیده نیز در زمره حوادث غیرمترقبه و البته طبیعی همچون زلزله، رانش زمین و غیره قرار دارد.

پدیده فرو چاله ازجمله مشخصه‌های مناطق آهکی است که علت اصلی بروز آن در وهله اول به ماهیت لیتولوژی سنگ‌بستر برمی‌گردد و در گام بعدی می‌توان نوسانات آب زیرزمینی در دل آهک‌ها را عامل تشکیل آن‌ها دانست.

مشاهده فرو چاله در کوهستان‌هایی از جنس آهک ازجمله ارتفاعات گرین مشرف‌به شهرستان‌های نهاوند و بروجرد و یا ارتفاعات طاق‌بستان و بیستون در کرمانشاه تا مناطق مسطحی چون دشت کبودرآهنگ و فامنین در ایران و یا در بسیاری دیگر از نقاط دنیا اتفاقی است که در دهه‌های اخیر رخ‌داده است.

اولین فروچاله در سال ۱۳۷۱ در منطقه همه‌کسی نهاوند اتفاق افتاد

در دشت مرکزی همدان اولین فروچاله در سال ۱۳۷۱ در منطقه همه‌کسی نهاوند اتفاق افتاد؛ این فرو چاله دارای عمق ۲ و قطر ۳۴ متر بود و طی سالهای ۱۳۷۱ تا ۱۳۸۳ بیش از ۲۰ فروچاله دیگر نیز ایجاد شد.

نتایج بررسی‌های انجام‌شده حاکی از این است که جنس سنگ کف در این منطقه از نوع آهک کارستیکب بوده و فرو چاله‌های ایجادشده در منطقه همه‌کسی از نوع ریزشی و در مناطق فامنین و کبودرآهنگ از نوع فرونشستی تشخیص داده‌شده که براثر مصرف بی‌رویه آب‌های زیرزمینی به وقوع پیوسته است.

همدان ۱۴ سال خشک‌سالی را پشت سر گذاشته است

کارشناس زمین‌شناسی استان همدان در گفتگو با خبرنگار مهر بابیان اینکه همدان ۱۴ سال خشک‌سالی را پشت سر گذاشته است، گفت: متأسفانه نبود مدیریت مناسب در سال‌های خشک‌سالی و عدم توجه مردم به‌ویژه کشاورزان در برداشت آب از منابع زیرزمینی امروز میراثی بر جای گذاشته که کسی نمی‌تواند آن را برطرف یا بهبود ببخشد.

تهمینه رحیم بخش بابیان اینکه متأسفانه فشار بیش‌ازحد به منابع آب زیرزمینی برای کشت محصولات پر آب‌بری چون سیب‌زمینی سبب تخلیه آبخوان شده و امروز فرو چاله‌هایی را برای همدان به یادگار گذاشته است، گفت: استان همدان دارای ۱۳ دشت مستقل و مشترک است که بر اساس بررسی‌ها احتمال ایجاد فرو چاله در تمامی آن‌ها وجود دارد که این احتمال در برخی دشت‌ها همچون قهاوند و کبودرآهنگ بسیار بالاست.

وی بابیان اینکه دشت کبودرآهنگ به سبب وجود اراضی کشت سیب‌زمینی و همچنین نیروگاه مفتح در رتبه نخست احتمال ایجاد فرو چاله قرار دارد، گفت: آب ماده هیدرولیکی است که به دلیل حجم و فشار خود، لایه‌های زمین را به‌صورت پایدار نگه می‌دارد.

رحیم بخش بابیان اینکه با خالی شدن آبخوان، لایه هیدرولیک ضعیف شده و فشار آن کاهش می‌یابد که به همین دلیل زمین نشست کرده و فرو چاله یا شکاف‌هایی در زمین ایجاد می‌شود، گفت: بیشترین فرو چاله‌ها، افت و شکاف زمین در دشت‌های کبودرآهنگ و فامنین بوده و طی بررسی‌ها در سال‌های اخیر فرو چاله‌ای در دشت‌های همدان ایجاد نشده ولی احتمال اینکه هرلحظه فرو چاله در دشت‌های همدان ایجاد شود وجود دارد.

دشت‌های همدان به دلیل افت زیاد منابع آب زیرزمینی همواره با تهدید ایجاد فرو چاله و افت زمین مواجه هستند وی با تأکید بر اینکه دشت‌های همدان به دلیل افت زیاد منابع آب زیرزمینی همواره با تهدید ایجاد فرو چاله و افت زمین مواجه هستند، گفت: باید برای برون‌رفت از مشکلات به دنبال مدیریت علمی آب بوده و برداشت آب با مدیریت صورت گیرد در غیر این صورت باید منتظر اتفاقات ناخوشایند نیز بود.

در همین خصوص معاون آبخیزداری منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان در گفتگو با مهر بابیان اینکه توجه به موضوع آب باید از سوی مسئولان به‌طورجدی دنبال شود، افزود: موضوع آب در کشور باید به‌عنوان یک اولویت اساسی مدنظر باشد.

سعید رسولی با اشاره به اینکه فقط ۳ درصد از آب‌های جهان شیرین است که از این میزان نیز ۲ درصد به‌صورت یخ و یخچال بوده و یک درصد آن به‌عنوان آب شیرین برای استفاده وجود دارد، افزود: متوسط بارش در استان همدان طی ۲۰ تا ۲۵ سال گذشته ۳۳۰ میلی‌متر بوده که این میزان، از متوسط  بارش کشوری با میانگین ۲۵۰ میلی‌متر کمی بالاتر است؛ اما با همین میزان بارش‌ها نیز استان همدان در حوزه کشاورزی و شرب آب دچار تنش و بحران است و مدیریت مصرف آب باید به‌طور ویژه موردبررسی  و توجه  قرار گیرد

ستوده بابیان اینکه از ابتدای سال ۹۳ تاکنون دو هزار و ۴۱۷ حلقه چاه غیرمجاز در استان همدان مسدود شده که صرفه‌جویی ۲۰۳ میلیون و ۹۶۴ هزار مترمکعبی آب را در پی داشته است، عنوان کرد: سال ۹۴، ۷۰۰ حلقه چاه غیرمجاز در استان همدان مسدود شد که این اقدام سبب صرفه‌جویی ۵۸ میلیون و ۴۹۷ هزار مترمکعبی آب در دشت‌های استان شد.

سرپرست شرکت آب منطقه‌ای همدان بابیان اینکه تعداد انسداد چاه‌های غیرمجاز در سال گذشته، ۸۶۹ حلقه بود که صرفه‌جویی ۵۶ میلیون و ۴۲۴ هزار مترمکعبی منابع آبی را در پی داشت، گفت: بر اساس هدف‌گذاری انجام‌شده چاه‌های غیرمجاز در استان همدان مسدود می‌شود به‌طوری‌که از ابتدای امسال تاکنون ۱۸۷ حلقه چاه غیرمجاز مسدود شده است

هیچ‌گونه مماشاتی در روند انسداد چاه‌های غیرمجاز استان همدان صورت نمی گیرد

ستوده با تأکید بر اینکه در روند انسداد چاه‌های غیرمجاز استان همدان هیچ‌گونه مماشاتی صورت نمی‌گیرد، عنوان کرد: خوشبختانه دادگستری، دادستانی، فرمانداری‌ها، نیروی انتظامی و سایر مسئولین استان همدان همکاری مطلوبی را درروند حفاظت از منابع آب استان دارند که این امر سبب شده همدان به‌عنوان یکی از استان‌های برتر در این زمینه شناخته شود.

با این تفاسیر افت سطح آب‌های زیرزمینی اگرچه یک مشکل جهانی است ولی به دلیل بالا بودن این بحران در کشورمان و به‌خصوص استان همدان بسیاری از دشت‌ها با پدیده نشست زمین مواجه شده و فرو چاله‌ها حیات دشت‌ها را تهدید می‌کند که باید پیش از آنکه فاجعه‌ای رخ دهد به فکر پیشگیری از آن بود.