نقش تعیین‌کننده مهاجران

ربکا اشتفن‌هایر
دویچه‌وله

چه کسانی به حزب راستگرا و پوپولیست ‌«آلترناتیو برای آلمان» رأی می‌دهند؟ این پرسشی است که گروهی از پژوهشگران به آن پاسخ داده‌اند. نتیجه پژوهش آنها نقش امنیت شغلی در گرایش به احزاب سیاسی را نمایان می‌سازد. ترس از تنزل شغلی یا بیکاری و نداشتن چشم‌اندازی روشن برای آینده عواملی هستند که باعث می‌شوند گروهی از مردم آلمان به حزب «آلترناتیو برای آلمان» (AfD)رأی دهند. براساس پژوهش بنیاد «هانس بوکلر» که وابسته به کنفدراسیون شوراهای کارگری آلمان است، کسانی که به حزب آلترناتیو برای آلمان رأی می‌دهند، به هیچ وجه به لحاظ اقتصادی در وضعیتی بدتر از رأی‌دهندگان به دیگر احزاب آلمان به سر نمی‌برند، اما ترس‌هایی که دارند بیشتر است. آنها می‌ترسند که کنترل زندگی‌شان را از دست بدهند.

بنا به پژوهش بنیاد هانس بوکلر، دوسوم از رأی‌دهندگان به حزب آلترناتیو «برای آلمان»، نگران آینده زندگی‌شان هستند. در مقایسه با کل جمعیت آلمان، یک نفر از هر دو نفر در این کشور دارای چنین نگرانی‌ است. طرفداران آلترناتیو برای آلمان همچنین احساس می‌کنند که در جامعه عقب نگه داشته شده و مورد تبعیض قرار گرفته‌اند. در این میان فرقی نمی‌کند که درآمد آنها چقدر باشد، احساس آنها این است که جایگاه پایینی در جامعه دارند. با این همه، بیشتر آنها معتقدند که در مقایسه با پدر و مادرشان توانسته‌اند جایگاه اجتماعی‌شان را ارتقا بخشند. به نوشته پژوهشگران بنیاد هانس بوکلر، بیشتر کسانی که به حزب آلترناتیو برای آلمان رأی می‌دهند از قشر پایین طبقه متوسط می‌آیند و اکثریت آنان کارگر هستند. با وجود این، تحقیق یاد شده نشان می‌دهد که طرفداران آلترناتیو برای آلمان، تنها کسانی نیستند که «به لحاظ اجتماعی عقب‌مانده» هستند. شمار بیکارانی که به این حزب رأی می‌دهند هم بیشتر از گروه‌های دیگر جامعه نیست که طرفدار آن هستند. همچنین فرقی نمی‌کند که فرد عضو شورای کارگری باشد یا نه، مهم آن است که احساس کند از امنیت شغلی برخوردار است. افراد شاغل متعلق به قشر پایین طبقه متوسط که دارای قراردادهای کاری نامطمئن هستند، بیش از همه گروه‌های جمعیتی در آلمان به سمت راستگرایان پوپولیست گرایش پیدا می‌کنند.

راینر هوفمان، رئیس بنیاد هانس بوکلر و کنفدراسیون شوراهای کارگری آلمان، معتقد است که سیاستمداران آلمانی باید به نتایج پژوهش این بنیاد توجه کنند و به آن واکنش نشان دهند. او می‌گوید که آنان باید متوجه ترس‌های موجود در جامعه باشند، چون این ترس‌ها بر پایه واقعیت‌هایی شکل گرفته‌اند. هوفمان معتقد است که برای رفع ترس‌های موجود، باید مانع رشد روندها و عناصر نامطلوب در بازار کار شد؛ برای نمونه باید از گسترده‌تر شدن دامنه درآمدهای نازل و کارهای موقت جلوگیری کرد. همچنین نباید بیش از این حقوق‌های بازنشستگی را کاهش داد. نتایج پژوهش «چه کسانی راست‌گرایان پوپولیست را انتخاب می‌کنند» بر پایه یک نظرسنجی‌ است که ۵ هزار نفر در ‌آن شرکت داشته‌اند و به این لحاظ قابل استناد است.

وزنه سنگین مهاجران

بنا بر آمارهای رسمی، آلمان حدود ۸۱ میلیون نفر جمعیت دارد که از آن میان حدود ۵/ ۱۶ میلیون نفر مهاجر هستند، یعنی حدود یک‌پنجم کل جمعیت آلمان. بنا به برخی ارزیابی‌های دیگر شمار مهاجران در آلمان بسیار بیش از رقم فوق است و تا ۳۵ درصد نیز برآورد می‌شود. این تمایز آشکار به دلیل تعریف متفاوت از مفهوم مهاجر و مهاجرتبار است (برای مثال تنها۲۰ میلیون نفر از سال ۱۹۴۵ تا ۱۹۵۰ به‌عنوان «رانده‌شدگان» از مناطق آلمانی‌نشین اروپا به این کشور مهاجرت کرده‌اند).

حدود ۱۰ میلیون خارجی نیز در آلمان زندگی می‌کنند که البته به علت نداشتن تابعیت این کشور از شرکت در انتخابات پارلمانی آلمان محرومند. یکی از پرسش‌های اساسی در مورد رفتار انتخاباتی مهاجران این است که آیا آنها اصولا متفاوت از دیگر شهروندان در انتخابات آلمان نامزدهای خود را برمی‌گزینند؟

گرایش اکثریت مهاجران به احزاب چپ

یک نظرسنجی که اواخر سال ۲۰۱۶ از سوی موسسه «هم‌پیوندی و مهاجرت» (SVR) به سفارش دولت آلمان انجام شده است، نشان می‌دهد که اغلب مهاجران به احزاب «چپ» در آلمان تمایل دارند و کاندیداهای این احزاب را انتخاب می‌کنند. بنا به این نظرسنجی حزب سوسیال دموکرات آلمان با ۱/ ۴۰ درصد، حزب سبزها با ۲/ ۱۳ درصد، حزب چپ آلمان با ۳/ ۱۱ درصد و احزاب دموکرات مسیحی و سوسیال مسیحی مجموعا با ۶/ ۲۷ درصد از سبد رای مهاجران برخوردار هستند. در این میان مهاجران ترک‌تبار انتخاب روشنی دارند. حدود ۷۰ درصد آنان به حزب سوسیال دموکرات آلمان رای می‌دهند. باید توجه داشت که اغلب نظرسنجی‌های اخیر نشان می‌دهند که آرای سوسیال دموکرات‌ها در بهترین حالت در انتخابات سپتامبر سال ۲۰۱۷ حدود ۲۳ تا ۲۷ درصد خواهد بود. بر اساس این نظرسنجی، احزاب دموکرات مسیحی و سوسیال مسیحی در مقابل، نیمی از آرای مهاجران آلمانی‌تبار از کشورهای اروپای شرقی را در اختیار دارند. سوسیال دموکرات‌ها حدود ۵/ ۱۱ درصد و حزب چپ آلمان حدود ۹/ ۸ درصد آرای مهاجران را در این نظرسنجی به‌دست آورده‌اند. باید افزود که بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۸ میزان حمایت این دسته از مهاجران از احزاب مسیحی آلمان، بیش از ۶۵ درصد بود. مهاجرانی که از اروپای شرقی پس از سال ۲۰۰۰ به آلمان آمده‌اند، با ۳/ ۴۲ درصد آرا همچنان احزاب مسیحی را بر می‌گزینند. اما مهاجران از کشورهای عضو اتحادیه اروپا با ۳/ ۴۱ درصد به حزب سوسیال دموکرات و ۲۹ درصد به احزاب مسیحی رای می‌دهند. در این نظرسنجی تمایلات و وابستگی‌های سیاسی درازمدت شرکت‌کنندگان مد نظر بوده و ملاحظات تاکتیکی یا مقطعی در نظر گرفته نشده‌اند.

آرای تعیین‌کننده مهاجران در انتخابات آلمان

اندیشکده‌ها و موسسات پژوهشی آلمان به احزاب این کشور توصیه می‌کنند آرای مهاجران و مهاجرتباران را جدی بگیرند و به مشکلات ویژه‌ای که این دسته از شهروندان آلمانی با آن مواجهند با حساسیت بیشتری بپردازند و آنها را در برنامه‌های حزبی خود لحاظ کنند. این توصیه با توجه به شمار میلیونی مهاجران (حدود ۵/ ۱۶ میلیون نفر) و خیل عظیمی از ۱۰ میلیون خارجی که مایل به دریافت تابعیت آلمانی هستند، بیش از پیش به یک ضرورت سیاسی بدل شده است. بنا به ارزیابی موسسه «هم‌پیوندی و مهاجرت» آرای مهاجران و مهاجرتباران برای انتخابات آلمان تعیین‌کننده است و بر اهم یت آن در سال‌های آتی افزوده خواهد شد.

به همین دلیل راه‌حل‌های احزاب آلمانی برای مشکلات مهاجرتباران که البته به‌هیچ‌وجه یکدست نیستند، دارای اهمیت فوق‌العاده‌ای است و می‌تواند فضای سیاسی آلمان را تحت‌الشعاع قرار دهد. موضوعاتی نظیر ادغام و هم‌پیوندی در جامعه، زبان‌آموزی و امکان تحصیل برابر، عدم تبعیض در بازار کار، پاسخگویی به نیازهای فرهنگی و دینی مهاجران و سرانجام مشارکت سیاسی آنها در آلمان.

آلمان در مقایسه با آمریکا، فرانسه و بریتانیا رویکرد محافظه‌کارانه‌تری نسبت به ورود مهاجرتباران به عرصه‌تصمیم‌گیری‌های سیاسی داشته است. سیاستمداران آلمانی پس از سال‌ها بحث‌های ملامت‌بار و با تاخیر زیاد اذعان کردند که آلمان «کشوری مهاجرپذیر» است. تنها پس از قبول این واقعیت بود که فضای بیشتری در دو دهه اخیر برای مهاجرتباران گشوده شد تا بتوانند در پست‌های مهم حزبی یا دولتی (در سطح ایالتی یا فدرال) نقش‌آفرینی کنند.