اشتباه در مرمت مسجد شاخص تاریخ معماری کشور/حق با منتقدان است

به گزارش خبرنگار مهر، جمعه مسجد بنای تاریخی که منتسب به دوره سلجوقی است به عبارتی قدیمی‌ترین اثر معماری بازمانده در اردبیل و به تعبیر کارشناسان مرکز تاریخی این شهر محسوب می‌شود.

گروهی بر این باورند که جمعه مسجد بر محل آتشکده بزرگ این شهر بنا شده و گروهی معتقدند سنگی موسوم به سنگ‌باران به دلیل تقدس ویژه خود در این مسجد نگه‌داری می‌شده است.

با این وجود میراث داران این اثر کهن چندان مهربان با بنا نبوده‌اند و بنای فعلی به تعبیر مدیرکل میراث فرهنگی استان تنها ایوان باقی‌مانده از مسجد اصلی است.

اشتباهات در مرمت و احیای این بنای تاریخی که در واقع سرهم‌بندی در مرمت و آراسته کردن ظاهر آن با هدف پاسخ به منتقدان و اصحاب رسانه بوده، موجب شده نه تنها اثر جمعه مسجد به درستی حفاظت نشود بلکه حتی به صورت مطلوب نیز معرفی نشده است.

تا جایی که موزه‌های معاصر در اردبیل به مراتب بیش از این اثر تاریخی که راوی بخش اعظمی از تحولات دینی، تاریخی، فرهنگی و سیاسی در اردبیل است شناخته شده‌اند.

مدیرکل میراث فرهنگی استان اردبیل در گفتگو با خبرنگار مهر با به یادآوری حضور خود در این مجموعه در سال ۷۸ تصریح کرد: عمده اقدامات مرمت این بنای تاریخی در دوره اصلاحات و سپس در دولت یازدهم انجام شده است.

کریم حاجی‌زاده با اشاره به برخی اقدامات در حد فاصل سال‌های ذکر شده اضافه کرد: زمانی که در سال ۷۸ در میراث فرهنگی حضور یافتم دو بنای بقعه شیخ صفی‌الدین و جمعه مسجد یا مسجد عتیق به عنوان اصلی‌ترین بناهای تاریخی در دستور کار مرمت قرار گرفت.

وی افزود: هر چند مطالعات باستان شناسی از بنا در دهه‌های ۴۰ تا ۶۰ انجام شده اما بعدها گنبدی بر روی مسجد اجرا شد و اقدامات مرمتی ترتیب داده شد که طی بررسی‌های صورت گرفته مشاهده کردیم نیازمند بازنگری است.

مدیرکل میراث فرهنگی استان با بیان اینکه برخی اظهارات انتقادی در محافل دانشگاهی صحیح است، ادامه داد: طی همفکری با گروه عمران دانشگاه تبریز و انجام مطالعات ژئوفیزیک بررسی کردیم که آیا ساختمان قدرت تحمل وزن گنبد اجرا شده را دارد یا نه.

حاجی‌زاده ادامه داد: بررسی‌ها نشان داد که فاضلاب دو حمام تاریخی پیرزرگر و چاکر عباسی از زیر مسجد عبور می‌کند و این خود موجب می‌شود که نه تنها وزن گنبد تحمل نشود بلکه در آینده نزدیک بخش‌هایی از آن نیز تخریب شود.

وی تأکید کرد: با رفع نقاط آسیب‌پذیر طی سال‌های اخیر تلاش بر این بوده استحکام‌بخشی بنا در وهله نخست عملیاتی شود و در وضعیت فعلی استحکام‌بخشی سازه‌ای به اتمام رسیده است.

مدیرکل میراث فرهنگی استان تأکید کرد: در مرحله بعدی باید به مرور زمان عملیات ترمیم بخش‌های مختلف بنا اجرا شود که پیشنهاد شده ترمیم و بازسازی به مانند آثار دوره ایلخانی باشد.

مصلای تاریخی اردبیل جمعه مسجد است

حاجی‌زاده تصریح کرد: این بنای تاریخی به حدی از اهمیت برخوردار است که می‌بایست به شکل یک ماکت به نمایش گذاشته شود؛ بطوریکه عملیات بازسازی با توضیحات و فرم مطلوب گویای تاریخی بودن آن باشد.

وی تأکید کرد: به همین منظور اجرای گنبد شیشه‌ای پیشنهاد شده  و شورای فنی سازمان میراث فرهنگی نیز موافقت اولیه را صادر کرده است.

مدیرکل میراث فرهنگی استان با تأکید به اینکه اساسی‌ترین اقدامات استحکام‌بخشی انجام شده است، ادامه داد: جمعه مسجد اردبیل مصداق مصلای تاریخی این شهر بوده و لازم است ستون‌های فعلی بنا مطابق با بنای اصلی در سمت دیگر اجرا شده و بخشی از پیاده‌رو به بنا الحاق شود.

حاجی‌زاده میزان اعتبار موردنیاز ظریف‌کاری و احیای بنا را ۲۰ میلیارد تومان عنوان کرد و گفت: در خصوص نقاشی و گچ‌بری‌ها نیز متأسفانه بخشی طی سال‌های اخیر از بین رفته و برای اینکه بعدها بتوان به درستی مرمت کرد دور تا دور داخل مسجد پارچه کشیده شده است.

وی افزود: مهم‌ترین عامل در مرمت آثار تاریخی و باستانی میزان اهمیت آن در نزد مردم و مسئولان است و متأسفانه زمانی این مقوله اهمیت نداشت اما امروز شاهد حساسیت افکار عمومی نسبت به صیانت و حفاظت از مواریث تاریخی هستیم.

مدیرکل میراث فرهنگی استان خواستار توجه مسئولان به اهمیت این بنا شد و گفت: با تأمین اعتبار مطلوب و همکاری و همفکری می‌توان جمعه مسجد اردبیل را به عنوان یک اثر شاخص تاریخی معرفی کرد.