الهه محمدي: فصل گرم انتخابات آغاز شده، تنور شایعات و حدس و گمان ها هم بیشتر از هر زمان دیگری داغ شده است. حدس و گمان هایی که تا نزديک شدن به روز برگزاري انتخابات گاهي تغيير کرده و يا تشديد ميشود. اما آنچه در این میان بیشتر از هر زمان دیگری خودنمایی می کند، عادت مالوف نظرسنجیها است. نظرسنجی هایی که سالهاست جای خودشان را در میان رسانهها پیدا کرده اند. در آستانه هر انتخاباتی اگر سری به خبرگزاریها و سایت های خبری بزنید با باکس های کوچکی در کنار صفحات روبرو میشوید که نظر شما را به عنوان مخاطب این سایتها از شما پرسیدهاند.
آنها می خواهند بدانند شما به چه کسی رای میدهید؟ شانس کدام کاندیدا را بیشتر می دانید؟ اگر کاندیدای مورد نظرتان کناره گیری کند کاندیدای دومتان چه کسی است؟ عملکرد کدام کاندیدا به نظرتان بهتر است و قسعلیهذا.
علاوه بر اینها نظرسنجیهایی تلفنی، پیامکی، اینترنتی، میدانی یا خیابانی هم در آستانه هر انتخاباتي منتشر میشوند که البته معمولا چگونگی انتخاب جامعه آماری و شرکت افراد در آنها مجهول است. تا جایی که در آستانه هر انتخاباتی از انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری گرفته تا انتخابات ریاست جمهوری و شوراها مشکل است بفهمیم در پس پرده روش شناسی این تحقیقات چه می گذرد؟ ما هرگز نمی دانیم نمونه مورد بررسی در انواع نظرسنجی های موجود کیست و یا برگزارکنندگان نظرسنجیهای گوناگون چه روش های دقیقی را برای انجام این نظرسنجی ها به کار برده اند؟ به همین دلیل هم نميتوان آنها را قابل تعميم دانست.
نتایج نهايي با 180 درجه اختلاف!
گذشته از تمام این اما و اگرها، فصل انتخابات بیشتر از آنکه با نظرسنجیهایی دقیق، حساب شده و مورد اعتماد همراه باشد به میدانی برای نظرسازیهایی تبدیل می شوند که که بسته به گرایش سیاسی هر رسانه با سوگیریهایی همراه است. این رسانهها معمولا مخاطب های خاص خودشان را دارند و عموما نتایجی منطیق با خاستگاه حزبی- جناحی خودشان را منتشر می کنند و نتایج نظرسنجی هایشان به نفع خودشان و کاندیدای مورد حمایتشان است!
به خاطر همین هم هست که در انتخابات های گذشته دیدهایم که نتايج نظرسنجی هر رسانه با رسانه ای دیگر تفاوت آشکار دارد. البته گاهی بعضی رسانه ها با گسترش این نظرسنجیها جنگ روانی انتخاباتی هم به راه مياندازند. نمونه اخیرش انتخابات ریاست جمهوری در سال 92 است. در آن سال رسانه های نزدیک به اصلاح طلبان از جمله ایسنا، انتخاب و عصر ایران محمدرضا عارف را فرد برگزیده مردم برای ریاست جمهوری در نظرسنجی هایشان اعلام کردند. رسانه هایی همچون تابناک و مهر نيز محمدباقر قالیباف را فرد برگزیده مردم معرفی کردند. البته در نهايت نتیجه چیزی نشد جز پیروزی حجت الاسلام حسن روحانی که در نظرسنجيهاي خبرآنلاين، فرارو، انتخاب و پارسينه رییس جمهور آینده ايران معرفی شده بود.
جای خالی مراکز نظرسنجی مستقل
مراکزی همچون مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران ایسپا (وابسته به جهاد دانشگاهی)، مرکز تحقیقات صدا و سیما، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، نیروی مقاومت بسیج، وزارت اطلاعات و مرکز افکارسنجی نهاد ریاستجمهوری از شناختهشدهترین مراکز نظرسنجی در ایران هستند. اما این مراکز معمولاً نتایج نظرسنجیهای خود را به صورت رسمی و عمومی اعلام نمیکنند و به همین خاطر است که نظرسنجی های انتخاباتی معمولا به دست رسانه های خصوصی با سلایق گوناگون سیاسی سوق داده می شود.
همین موضوع بیش از پيش جای خالی مراکز نظرسنجی مستقلی که بتوان به نتایج آن اعتماد کرد، آن را تعمیم داد و به نتایجش اتکا کرد، به رخ می کشد. مرکز پژوهش های مجلس نيز در اظهار نظري کارشناسي در گزارشی اعلام کرد که عدم بهرهگیری از روشها و تکنیکهای مختلف علمی در سنجش افکار عمومی، عدم بررسی مقایسهای دادهها در طرحهای واحد و یک شورای مشخص در پس طرحهای انتخاباتی از جمله کاستیهای موجود در انجام نظرسنجیها است. فقدان بانک اطلاعاتی درباره نظرسنجیها، فقدان استراتژی مشخص میان مردم برای رای دهی و نوع مشارکتشان در انتخابات، عدم رفتارشناسی اجتماعی در نظر سنجیها و اینکه نتایج نظرسنجیها «ابزار تبلیغات روانی» قرار ميگيرند را نيز بايد به اين فهرست افزود.
نظرسنجيهاي غربي بهترند اما ...
اگرچه نظرسنجی های انتخاباتی- سیاسی در ایران وضعیت قابل اتکايي ندارند اما در کشورهای اروپایی و یا آمریکايي مراکز مستقلی برای افکار سنجي وجود دارند که در سالهای گذشته با اندک اختلافي نتايجشان قرين به واقعيت بوده است. البته انتخابات ریاست جمهوری اخیر آمریکا و ماجراي جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا را بايد از اين کليت مستثني دانست. چرا که نظرسنجيهاي آمريکايي مراکز رسانهاي همچون چون ان بی سی، سی.ان.ان، واشنگتن پست و نيويورک تايمز و حتي مرکز نظرسنجي گالوپ کلینتون را پیروز انتخابات ميدانستند، اما واقعیت چیز دیگری شد. مراکزي چون رويترز، واشنگتن پست، وال استريت ژورنال و اي بي سي، پيروزي کلينتون بر ترامپ را با اختلاف 4 تا 12 درصد پيش بيني کرده بودند. تنها فاکس نيوز، راسموسن و لس آنجلس تايمز بودند که برتري ترامپ بر کلينتون را به درستي حدس زده بودند. اين در حالي است که تمامي مراکز مذکور در انتخاباتهاي پيشين رياست جمهوري عموما نتايج را به درستي حدس زده بودند.
در همين حال مراکزی همچون fop، Ipsos، Opinionway Csa، Harris interactive از مراکز مستقل نظرسنجی اروپایی هستند که نتایج قابل قبولي تا کنون در موارد مختلف ارائه دادهاند که البته نتایج نظرسنجی اغلب این مراکز هم در موضوع Brexit یا همان جدایی انگلیس از اتحادیه اروپا منطبق با واقعیت نبود.
فضای مجازی و افزایش نظرسازیها
هرچه به زمان تایید صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری و انتخابات نزدیکتر می شویم، بازار آمارسازیهایی تخیلی و نظرسازیهایی که از سو ي هواداران نامزدها منتشر میشوند نيز داغتر ميشود. مانند آنچه در انتخابات سال 92 از سوی رسانههای هوادار قالیباف و سعید جلیلی بیشتر دیده شد و نهايتا هم نتايجي با فاصله معنيدار از آنها را شاهد بوديم.
گسترش فضای مجازی بیش از هر زمان دیگری بيم رواج بازار نظرسنجیهای گوناگون و بعضا دروغین را آفريده است. از اين رو مي توان پيش بيني کرد که در آستانه دوازدهمین انتخابات ریاست جمهوری شاهد انتشار گسترده نتایج نظرسنجيهاي بيهويت باشیم. نظرسنجيهايي که اگر چهارسال پيش از سوي رسانهها دنبال ميشدند؛ امسال حتي در کانالهاي تلگرامي و صفحات فيس بوک نيز ديده ميشوند. بي آنکه از جمعيت شرکت کننده در آن، مشترکات آنها و هم پوشانيهايشان اطلاع موثقي در دست باشد. در چنين فضايي بيش از پيش جاي خالي مراکز معتبر نظرسنجی احساس ميشود. مراکزی برای ارائه آمارهای درست سیاسی و نه جایگاهی برای انجام عملیات روانی و بالابردن هیجانات کاذب انتخاباتی.
27219
نظر شما چیست؟
لیست نظرات
نظری ثبت نشده است