در کاهش آلودگی هوا، مردم بازیگر و مسوولین کارگردان هستند- سیدمرتضی اشرفی شهری*

مسوولین حوزه زیست محیطی کشور و دولتمردان در ادوار مختلف اهتمام زیادی جهت رفع این مشکل داشته اند و دارند. ولی به رغم این تلاش ها هنوز معضل، به طور قابل قبولی کنترل و مرتفع نشده است. لذا در این بحث نقدی بر برخی از اقدامات انجام شده در این حوزه خواهیم داشت.
• به ادعای همه کارشناسان، منشاء عمده آلودگی کلانشهرها مربوط به خودروها است، به منظور کنترل آلودگی ها در این حوزه، کارهای زیادی انجام شده است که متاسفانه برخی از اقداماتی که به پیامد اقدام اصلاحی، صورت گرفته، اثر آن را خنثی کرده است، به عنوان نمونه:
o مدتهاست که طرح زوج و فرد و سایر اقدامات محدود کننده تردد اجرایی شده است ولی در مقابل، آنهایی که تمکن مالی دارند، خودرویی دیگر با قیمت مناسبتر، کیفیت پایین تر و با مصرف سوخت بیشتر تهیه کرده اند که در زمینه استفاده از خودروی شخصی محدود نشوند.
o در سالیان اخیر بسیاری از خودروهای فرسوده که مصرف سوخت بالایی داشتند و استفاده از آنها زجرآور بود از رده خارج شدند و در عوض برخی خودروها که از لحاظ مصرف سوخت در رده معادل و یا حتی بالاتر از نوع فرسوده قرار دارند به بازار عرضه شد، با این تفاوت که لذت رانندگی با این خودروها به نحوی است که فرد ترغیب به استفاده بیشتر از آن می شود.
o بنزین پتروشیمی از رده خارج شد ولی به این نکته توجه نشد که انرژی مورد نیاز حرکت پیستون در سیلندر باید تامین شود چه با ترکیب آروماتیک و چه با ترکیب آلیفاتیک، اگر چه با استفاده از آیتم دوم نوع و کیفیت خطر آلودگی حاصل از احتراق کمتر شده ولی مقدار آن از لحاظ کمی تقریبا تغییری نکرده است، (سوخت بر اساس هر استانداردی باشد آلوده کننده است یعنی در ایران سوخت پاکتر داریم ولی سوخت پاک نداریم)
o سوخت برخی از خودروها به CNG تغییر کرد که در این مورد نیز کیفیت آلودگی را تحت تاثیر قرار دادیم ولی کمیت آن را تقریبا ثابت نگه داشتیم(به احتساب هزینه های پالایش، انتقال و توزیع گاز نسبت به سوخت مایع و درصد کم خودروهای گازسوز).
o و..

• یکی از فاکتورهای موثر و مهم دیگر در تولید آلاینده ها، مصرف حامل های انرژی برای کاربردهای صنعتی و ساختمانی است، متاسفانه در کشور ما کلیدواژه فرهنگ سازی مصرف بهینه سوخت در زمینه مذکور جامع انتخاب نشده است. معمولا هر وقت سخن از میزان مصرف گاز، آب و یا برق مطرح شده است، بحث کمبود در اثر مصرف بالا مورد توجه قرار گرفته و بیان نشده که به ازای سوختن هر متر مکعب گاز چه میزان دی اکسید کربن و آب وارد محیط زیست شده است، هیچ زمان بیان نشده که برای انتقال آب و گاز چقدر انرژی مصرف می شود؛ هیچ زمانی به اطلاع مردم رسانده نشده که برای زدودن آلودگی از آب چقدر آلودگی بوجود آمده است، هیچ زمان تاکید نشده که به ازای تولید هر کیلووات برق چند لیتر سوخت مایع و یا چه میزان گاز مصرف شده است.

• و....
مصادیق زیادی از جنس جمله های نوشته شده در مورد آلودگی های زیست محیطی وجود دارد ولی مهم این است که اگر تصمیم درست و راهکار عملی برای کاهش آلودگی ها در دستور کار قرار نگیرد، و میزان گازهای گلخانه ای تا میزان تعهد ما در پروتکل کیوتو و موافقت نامه پاریس کاهش نیابد علاوه بر مواجه بودن با موادی که سلامتی جسمی و روحی مردم را تهدید می کنند، از چند سال دیگر باید سرمایه مملکت به عنوان جریمه به سازمان های بین المللی پرداخت شود، لذا ضروری است به موضوع به صورت پایه ای نگاه شود و راهکارهای عملی در دستور کار مسوولین و همکاری لازم در برنامه اجرایی مردم قرار گیرد، از اینرو مواردی به عنوان پیشنهاد در این زمینه بیان می شود.
اگر چه از نقش موثر مسوولین در برنامه ریزی و سایر اقدامات اجرایی به منظور کاهش آلودگی های زیست محیطی نمی توان صرفنظر کرد ولی مهمترین بازیگر در این زمینه (کنترل و کاهش آلودگی ها) خودمان (آحاد جامعه) هستیم.
• اگر در زمانهایی که الزامی برای استفاده از خودروی شخصی نداریم از سیستم حمل و نقل عمومی به رغم کاستی هایی که دارد استفاده کنیم علاوه بر کمتر شدن مشکل ترافیک جلوی بسیاری از آلودگی های دیگر زیست محیط،ی را خواهیم گرفت؛
• اگر انتظارات خود را تعدیل کرده و فلان خودروی شاسی بلند با مصرف سوخت زیاد (ساخت داخل یا خارج) را نخریم کمک بزرگی به رفع مشکل زیست محیطی خواهیم کرد؛
• اگر با در نظر گرفتن آلودگی هایی که تولید، انتقال و توزیع حامل های انرژی دارد آنها را درست مصرف کنیم علاوه بر جلوگیری از هدر رفت سرمایه ملی، گامی موثر در جهت کاستن آلودگی های زیست محیطی بر خواهیم داشت.؛
• اگر به این حقیقت توجه داشته باشیم که برای تولید، تبدیل و انتقال یک ماده خوردنی و یا پوشیدنی انرژی زیادی مصرف و بالطبع آلودگی زیادی وارد محیط زیست می شود تا این خوردنی آماده خوردن، پوشیدنی آماده پوشیدن، وسیله تزینی آماده آراستن و... شود و با اسراف نکردن در خوردن، پوشیدن و کارهایی از این قبیل علاوه بر تضمین سلامتی خود به همنوعانمان تندرستی هدیه خواهیم کرد؛
• اگر و...

در مقابل کار مردم، مسوولین باید به موارد زیر توجه داشته باشند:
• ساخت و سازها بر اساس اصول انجام شود، علی الخصوص مباحث مقررات ملی ساختمان ایران رعایت شود و شهرسازی بر اساس اصول معماری ایرانی - اسلامی باشد.
• اقدامات کنترلی کاربردی در مهاجرت از شهرهای کوچک به کلانشهرها در برنامه کاری قرار گیرد.
• قوانین محدودکننده تردد خودروها، به خصوص خودروهای تک سرنشین به صورت کاربردی وضع و اجرا شود.
• در مدیریت شهری ترتیبی اتخاذ گردد که کلید اخذ هر مجوزی صرفا پول نباشد.
• زیر ساخت های حمل و نقل عمومی در کلانشهرها توسعه یابد.
• سایه سنگین سیاست از مسائل زیست محیطی برداشته شود.
• واحد سنجش اقدامات زیست محیطی مسائل اقتصادی نباشد.
• آگاهی لازم به تک تک اعضای جامعه داده شود وتلاش شود تا فرهنگ درست مصرف کردن در همه مردم نهادینه شود.
• تناقضات در وضع قوانین، اجرا و کنترل مسائل زیست محیطی بر طرف شود.
• پژوهش های دانشگاهی هدفمند و کارا در کلیه مسائل فوق الذکر انجام شود.
• به عنوان عضوی از جامعه جهانی همکاری لازم در زمینه مسائل زیست محیطی با سازمان های مربوطه انجام شود.
• و..

به امید روزی که مردم و مسوولین دست در دست همدیگر، این غول افسار گسیخته را به زانو در آورده و مهار کنند.

*کارشناس انرژی