بازار کار گلستان بانک اطلاعاتی ندارد/ نرخ بیکاری رو به افزایش است

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – زهرا بهرامی: استان گلستان با ۲۰ درصد اشتغال ناقص رتبه نخست کشور در این حوزه را دارا است و اشتغال و نرخ بالای بیکاری به‌عنوان مهم‌ترین معضل در استان مطرح است.

بررسی وضعیت اشتغال و نرخ بیکاری بهانه‌ای شد تا با سعید مازندرانی، مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی گلستان به گفتگو نشستیم و وی از افزایش نرخ مشارکت نیروی فعال استان و رشد چهاردرصدی آن از سال ۹۱ تا ۹۵ در گلستان خبر داد.

او در این گفتگوی سه ساعته از نبود سامانه جامع بازار کار و بانک اطلاعاتی دقیق از وضعیت شاغلان و بیکاران استان گلایه کرد و یادآور شد که نمی‌توان اولویت اشتغال را در استان مشخص و برای آن سیاست‌گذاری کرد.

*شما دریکی از جلسات اقتصادی استان از نبود سامانه جامع بازار کار گلستان گلایه کرده بودید. لطفا در این رابطه بیشتر توضیح دهید.

بله. متأسفانه هیچ بانک اطلاعاتی دقیق از فارغ‌التحصیلان، افراد شاغل و بیکاران استان نداریم که بتوانیم تحلیل دینامیک بازار کار داشته باشیم و بدانیم که بازار کار به چه شکلی و به چه سمتی تغییر می‌کند و اساساً مسیر شغلی استان به کدام سمت‌وسو است. مساله مهم اینجاست که وظیفه سامانه جامع بازار این است که به ما خط می‌دهد اولویت‌های اشتغال استان در کشاورزی، صنعت و یا گردشگری است و اساساً افراد جویای کار ما چند درصد دارای تحصیلات دانشگاهی بوده و آیا قبلاً شاغل بوده‌اند و سابقه بیمه دارند یا نه.

*آیا در توان استان است که این سامانه را راه اندازی کند یا ایجاد سامانه جامع بازار کار نیاز به تصمیم کشوری دارد؟

راه اندازی این سامانه نیازمند تصمیم کشوری است اما استان می‌تواند ورود پیدا کند و به‌عنوان الگو و نمونه این کار را انجام دهد. در حال حاضر ۲۰ میلیارد تومان تسهیلات توسط اداره کل روستایی استانداری در دهیاری‌ها توزیع‌شده است اما هیچ اطلاعاتی وجود ندارد که سمت توسعه را به کجا ببرند و افراد جویای کار روستاها چه مدرک تحصیلی و توانمندی دارند. متاسفانه شاهدیم که صرفاً پول تزریق شده و گزارشی از عملکرد پول تزریق شده نداریم.

این چرخه چندین سال است که تکرار می‌شود؛ بدون اینکه توانایی افراد و اهلیت آن‌ها مشخص باشد تسهیلات به آن‌ها پرداخت می‌شود. یکی از دلایل موفق نشدن ما در این حوزه نداشتن اطلاعات شفاف و نبود نظارت کافی است.

*ظاهراً پرداخت تسهیلات کمی سخت‌گیرانه‌تر شده و نظارت‌ها نسبت به گذشته افزایش‌یافته است؟

بله نظارت‌ها و سختگیری‌ها نسبت به گذشته بیشتر شده است اما چون اطلاعات دقیقی نداریم زیربنایی کار نمی‌کنیم. مدام با عنوان طرح مشاغل خرد، خانگی، متوسط و ... تسهیلات پرداخت می‌کنیم و هرروز تعداد بیکاران ما بیشتر می‌شود و تغییری در اشتغال استان ایجاد نمی‌شود.

*به نظر می‌رسد نرخ مشارکت نیروی فعال در استان هم افزایش داشته؟

بله نرخ مشارکت نیروی فعال استان از ۳۶ درصد در سال ۹۱ به حدود ۴۰ درصد در بهار ۹۵ رسیده است. درواقع هر چه شغل ایجاد کردیم در کنارش افراد جویای کار بیشتر می‌شوند. یک‌زمان نرخ بیکاری گلستان ۱۰ تا ۱۱ درصد بود اما الآن نرخ بیکاری استان ۱۲.۸ درصد شده است. تا سال ۱۴۰۴ میزان نرخ بیکاری به‌خصوص در فارغ‌التحصیلان و زنان استان بالا می‌رود و ما نمی‌توانیم جلوی آن را بگیریم چون یک‌روند طبیعی را طی می‌کند

*یعنی شما معتقدید الآن متقاضیان کار استان بیشتر شده‌اند؟ دلیل آن چیست؟

بله. دلیل اصلی آن ورود فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به بازار کار است. در حال حاضر گلستان ۱۲۷ هزار فارغ‌التحصیل دانشگاهی و دانشجو دارد که کمتر از نیمی از آن‌ها دانشجو هستند (حدود ۵۰ هزار نفر). بالا رفتن نرخ بیکاری نشانه ایجاد نشدن شغل در استان نیست. عده زیادی در سال‌های گذشته محصل، دانشجو و سرباز بوده‌اند و یا به دلیل گرفتن یارانه و ... جویای کار نبودند اما الآن وارد بازار کارشده‌اند. فراموش نکنیم شرایط اقتصادی، تغییرات فرهنگی و افزایش سطح تحصیلات و ... بین ۶ تا هفت درصد نرخ مشارکت زنان گلستان را افزایش داده است.

*آیا برای این موضوع آینده‌نگری و برنامه‌ریزی هم دارید؟

تا سال ۱۴۰۴ میزان نرخ بیکاری به‌خصوص در فارغ‌التحصیلان و زنان استان بالا می‌رود و ما نمی‌توانیم جلوی آن را بگیریم چون یک‌روند طبیعی را طی می‌کند.

*می‌پذیریم این افزایش نرخ بیکاری به دلایل گفته‌شده طبیعی است، اما راهکار آن چیست؟

گلستان استان صنعتی نیست و با تعریف‌های متفاوت از صنعت رتبه استان ۲۱، ۲۳ و ۲۶ اعلام می‌شود. از سویی با تفکیک زمین‌ها و تغییر کاربری کشاورزی به مسکونی و مشکل کم‌آبی کشاورزی ما هم تحت تأثیر قرارگرفته است. تنها راه ما ورود به گردشگری، اکوتوریسم و بوم گردی است و ما در این بخش ظرفیت بالایی داریم. همچنین باید به مباحث دانش‌بنیان در حوزه کشاورزی، تولید گیاهان دارویی و کشت گلخانه ورود جدی داشته باشیم.

*به نظر می‌رسد مباحث دانش‌بنیان بیشتر لوکس و جدید بوده و خروجی ملموسی در این حوزه نداشته‌ایم؟

مباحث دانش‌بنیان در دنیا باعث شده بخش مهمی از معضلات اشتغال آن‌ها حل شود. در کشور هم در فناوری اطلاعات، آی تی، نانو و ژنتیک رشد داشته‌ایم اما در تجاری‌سازی و ایجاد ارزش‌افزوده و تبدیل آن به محصول تجاری مشکل‌داریم و کمتر ورود کرده‌ایم.

*چه باید کرد؟

دانشگاه‌ها، مراکز رشد و فناوری و جاهایی که حمایت می‌کنند را باید وارد این عرصه کنیم. استان گلستان ظرفیت بالایی در گیاهان دارویی دارد اما ما در فراوری و بسته‌بندی آن کاری نکرده‌ایم و در استان مغفول مانده است. ما فقط به کارخانه‌های بزرگ مثل فولاد فکر می‌کنیم که نیازمند چندین میلیارد تومان سرمایه‌گذاری است درحالی‌که با ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان در حوزه دانش‌بنیان می‌توانیم بیشتر از یک کارخانه فولاد اشتغال ایجاد کنیم.

*موضوع کمی آرمان‌گرایانه به نظر می‌رسد.

به موضوع دانش‌بنیان نباید فضایی و ایده آل فکر کنیم. باید بتوانیم از منابع انسانی و طبیعی موجود در استان بهره ببریم. ما هم به تعداد قابل‌توجه نیروی تحصیل‌کرده بیکار داریم و هم منابع طبیعی داریم که از آن بهره کافی نمی‌بریم. سایت پرورش میگوی چهار هزار هکتاری گلستان برای استان ارزش‌افزوده ندارد و افراد شاغل استان در این مجموعه در مشاغل پایین‌دست مثل کارگری و نگهبانی مشغول هستند و میگوی گلستان بانام دیگر استان‌ها صادر می‌شود و برای سایر استان‌ها ارزش‌افزوده به همراه دارد.

*بخشی هم به توان اقتصادی استان و سرمایه‌گذاران بازمی‌گردد؟

به اعتقاد من پرداخت تسهیلات در استان باید هدفمند شود. دامداری در گلستان اشباح شده اما ما هنوز برای دامداری تسهیلات پرداخت می‌کنیم. به نظر می‌رسد هنوز استراتژی خاص و مشخصی نداریم. منابع مالی افراد در استان خرد است و در چنین شرایطی شرکت تعاونی‌ها تأثیرگذارند. متأسفانه تعاونی‌های ما مورد بی‌مهری قرارگرفته‌اند. در اصل ۴۴ قانون اساسی برنامه‌های خوبی در خصوص بیمه و معافیت مالیاتی و واگذاری پروژه‌ها با اولویت شرکت تعاونی‌ها دیده‌شده درحالی‌که تعاونی‌ها پتانسیل خوبی دارند اما از سوی دستگاه‌های اجرایی موردحمایت قرار نمی‌گیرند.

ما در استان ۱۲ شرکت تعاونی مرزنشین داریم که ۳ شرکت در گمیشان هستند و هرکدام ۱۵ هزار عضو دارند اگر هر عضو ۱۰۰ هزار تومان سرمایه‌گذاری کنند سایت پرورش میگوی گمیشان حتی نیاز به وام و تسهیلات ندارد اما بپذیرید بخشی از مشکلات در حوزه اشتغال فرهنگی است. فرمانداران و بخشداران باید پای‌کار باشند و در این حوزه حمایت کنند و به مردم امید دهند.

*آیا اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی گلستان در این حوزه ایده پردازی و ظرفیت سنجی داشته است؟

ایده‌های ما کلی است. در طرح تکاپو قرار است در مدت پنج سال ۱۲ هزار شغل در استان ایجاد شود. مطالعات آن در حال انجام است و ظرفیت شهرها و روستاهای استان در زمینه های مختلف شناسایی می‌شود. در کنار آن در بحث خوشه‌ها هم ورود کرده‌ایم و خوشه زنبورعسل، ابریشم و ... در استان ایجادشده ضمن اینکه با همکاری صندوق کارآفرینی امید در بحث بوم گردی در استان هم ورود کرده‌ایم. در حال تلاش هستیم تا بتوانیم روستاها را به سمتی پیش ببریم که مانند گذشته نیازهای خود را مرتفع کنند. باید بپذیریم ایجاد شغل و ارزش‌افزوده به‌ویژه در روستاهای استان نیازمند یک هماهنگ‌کننده است که دهیاری‌ها به‌تازگی در این حوزه ورود کرده‌اند.

*ظاهراً در اشتغال ناقص هم گلستان از استان‌های پیشرو کشور است؟

بله اشتغال ناقص یکی از مشکلات عمده ما در این حوزه است. گلستان با ۲۰ درصد اشتغال ناقص رتبه نخست کشور را دارد و باهدف رفع این معضل به توانمندسازی روستاها ورود کرده‌ایم.