نمایش «زهیر» درباره شک و رسیدن به یقین است

به گزارش ایلنا، هفتمین نشست «روایت صحنه» با حضور سیدعلی تدین و عباس هادیان نویسنده و کارگردان نمایش «زهیر» و جمعی از علاقه‌مندان برگزار شد.

در ابتدای این نشست عباس هادیان به علل نوشتن متن نمایشنامه زهیر پرداخت و گفت: دوره‌ای که در آن زندگی می‌کنیم موضوع مدافعان حرم، بحث روز جامعه است. کسانی که امنیت فعلی بسیار مرهون حضور آن‌ها در جبهه‌ای دور‌تر از مرزهای ایران است. هر چند وقت یک بار می‌بینیم که عده‌ای از شهدای حرم را به کشور باز می‌گردانند و این دوره بسیار شبیه دوره جنگ تحمیلی شده است. بعضی مواقع موضوعاتی وجود دارد که باید چندین سال از آن بگذارد که اهمیت آن را بهتر دریابیم و هر چه زمان بیشتری بگذرد بر اهمیت موضوع مدافعان حرم افزوده خواهد شد.

وی همچنین افزود: قشری که دوست دارند کارهای ارزشی انجام دهند نمی‌توانند به راحتی از این موضوعات عبور کنند. در این سال‌ها نیز رویکرد گروه ما چنین بوده است که به موضوعاتی اینچنینی پرداخته‌ایم و به طبع چندین سال که در عرصه نمایش فعال بوده است رویکردش موضوعات ارزشی بوده است.

سید علی تدین منقد تئا‌تر در ابتدای سخنان خود به موضوع نمایشنامه پرداخت و گفت: مسئله اصلی این نمایش متن نمایشنامه آن است. متن دارای یک پتانسیل دراماتیک است و آن ایجاد شک در انجام دادن یک فعل و رسیدن به یقین است. همه ما می‌دانیم که در مباحث فلسفی یک شک مقدس داریم و آن شکی است که انسان را به یقین محکمتر می‌رساند. در واقع موضوع شک که شخصیت زهیر با آن دست به گریبان است پتانسیل نمایش است. اما تا چه اندازه توانسته‌ایم این پتانسیل را به درام تبدیل کنیم. وقتی ما گدازش زمانی داریم. یعنی از یک زمان به زمان دیگر می‌رویم، باید این بده بستان‌های بستر داستان را طوری چینش کنیم که تماشاگر قانع شود که واقعا شخصیت داستان در انجام کنش دراماتیک خود دچار شک و تردید گشته است. آن طور که می‌بینیم زهیر با یک عزمی رهسپار سوریه شده است اما در ادامه دچار شک می‌شود که دامنه این شک و تردید با ظاهر شدن برادر، همسر و بچه‌اش گسترده‌تر می‌شود. لاجرم زهیردرباره کاری که انجام داده است و مکانی که در آن قرار دارد از خود سوالاتی می‌پرسد که جوابی در ابتدا برای آن ندارد.

وی ادامه داد: ما در این نمایش با صورت مختلفی از شخصیت زن نمایش مواجه هستیم ابتدا همسری می‌بینیم که بر زهیر ظاهر می‌شود و در عالم خیال از رفتن زهیر به سوریه ناراضی است اما هنگامی که زهیر به تهران باز می‌گردد همین همسر از بازگشت او که به نوعی پشت کردن به آرمان‌هایی است که زهیر به آن اعتقاد دارد؛ ناخشنود است. اما مسئله این است که تماشاگر باید کدام صورت از همسر زهیر را بپذیرد و کدام یک واقعیت دارد؟ به نظر من در اینجا نمایش کمی دچار تناقض گویی می‌شود. در اینجا تخیلات زهیر کارکرد ندارد. چرا که حرف‌های مخالف همسر نشان دهنده عدم شناخت زهیر از همسرش است. وقتی که نویسنده دیالوگ‌هایی برای شخصیت نوشته است که شک ایجاد شده در وجود او را نشان دهد اما این دیالوگ‌ها به شرطی کارکرد دارد که نویسنده در آن دخالت نداشته باشد. ماباید از حرف زدن به دیالوگ برسیم. این دیالوگ‌ها باید از دل شخصیت بیرون بیاید. چیدن دلایل برای شخصیت نشان دهنده دخالت نویسنده در روند حرکت شخصیت هاست.

عباس هادیان در پاسخ به بخشی از سخنان منتقد برنامه «روایت صحنه» گفت: منطق من برای رفت و آمدن‌های شخصیت‌های مختلف که در خلوت بر زهیر وارد می‌شوند و حضور او را در سوریه به چالش می‌کشانند، به این برمی گردد که بعضی مواقع فرد چیزی در ذهن خود دارد اما فرافکنی می‌کند و حرف خود را در دهان دیگری می‌گذارد. اینطور به نظر می‌رسد آنچه که آدم‌های خیالی اطراف زهیر به او می‌گویند و بر او خرده می‌گیرند‌‌ همان حرف‌های خود زهیر است که شخصیت خود آن‌ها را در دهان اطرافیانش گذاشته است تا عملی که انجام می‌دهد را توجیه کند.

این کارگردان جوان درباره رویکرد خود در نوشتن متن این نمایشنامه گفت: ووگلر در سفر نویسنده می‌گوید که کارک‌تر را‌‌ رها کن ببین در ادامه مسیر، چه برایش پیش می‌آید. من به این روش عمل کرده‌ام. من نیز شخصیت را‌‌ رها کردم، اینگونه نبوده است که دیالوگ و حرفی را در زبان شخصیت بگذارم. آنچه شخصیت بر زبان می‌راند بر اساس موقعیت و کنشی است که رخ می‌دهد. این را هم باید بگویم که مابه ازای این شخصیت‌ها به نوعی در اطراف من بوده‌اند و من با آن‌ها در ارتباط بوده‌ام. نمایش زهیر کلاژ شخصیت‌ها و وقایع مختلف است. من از این اتفاقات بهره گرفته‌ام و زهیر را وسط این ماجرا گنجاندم.

سید علی تدین درباره نزدیک شدن نمایش به شعارزدگی افزود: شما یک موافق و دو مخالف گذاشته‌اید در این جدال‌ها شعار نهفته است. به قولی همه واقعیات را نمی‌توان بر روی صحنه آورد. اگر می‌خواهی همه مخالف‌ها را به انگیزه ایجاد تضاد و کنش و واکنش، آن‌ها را در قصه داشته باشی، این درست است؛ اما آنچه مهم است، این است که آن‌ها چه می‌گویند و چگونه حرف می‌زنند. چگونه می‌توان حرف نمایش را زد و در عین حال دچار شعارزدگی نشد. در واقع شعار هر چیزی است که در بیرون صحنه رخ داده است و ما آن را می‌دانیم و دوباره این مورد بر صحنه تکرار می‌شود. نمایش باید طوری این دغدغه را بیان کند که تماشاگر آن را بپذیرد.

عضو کانون منتقدان تئا‌تر ایران در پایان این نشست گفت: نکته پایانی که می‌خواهم بگویم درباره بازی هاست. ابتدا باید به رفتار و صحبت کردن شخصیت‌ها اشاره کنم که خیلی لاتی حرف می‌زنند و این مورد به ارتباط بین کاراک‌تر و شخصیت‌پردازی‌ها مربوط است. اما موردی که خیلی در اجرا به چشم می‌آمد، آمد و رفت نور صحنه بود. باید بگویم که آمد و رفتن مداوم نور سبب می‌شد که تمرکز تماشاگر از بین برود. اگر هدف از آمدن و رفتن نور به این دلیل بوده است که شوکی به تماشاگر در لحظاتی از نمایش وارد شود، به عقیده من این شیوه مناسب نبوده است و باید یک تدبیر دیگری اندیشیده می‌شد.

نمایش «زهیر» از جمله نمایش‌های سومین سوگواره خمسه است که از سوی انجمن تئا‌تر انقلاب و دفاع مقدس مورد حمایت قرار گرفته است. نمایش «زهیر» هر روز ساعت ۶ عصر تا ۱۳ آذر ماه در پلاتو نمایش روایت بر روی صحنه خواهد رفت.