تفسیر سیاسی قرآن از منظر امام خمینی/ ازکارکرد قصاص تا تاسیس حکومت

به گزارش خبرنگار مهر، پژوهشکده نظریه پردازی سیاسی و روابط بین الملل ، نشست علمی «تفسیر سیاسی قرآن کریم از دیدگاه امام خمینی ره » را با سخنرانی حجت الاسلام مهدوی زادگان ، عضو هیئت علمی پژوهشگاه در تاریخ بیست و هفتم مهر ماه برگزار کرد . خلاصه ای از مباحث طرح شده به شرح زیر است.

الف - مرجعیت قرآن کریم

۱ . منزلت قرآن کریم

کتاب معرفت الله و تربیت انسان است.

شرافت و عظمت قرآن به متکلم و کاتب ، مطالب و مقاصد ،واسطه ایصال ( جبرییل امین )، مرسل الیه و متحمل ، حافظ وحی ( ذات مقدس اله ) ، عظمت زمان  نزول وحی ( لیلة القدر ) است .

۲ . مرجعیت تام قرآن کریم

کتاب جامع تمام معارف و کمالات است ، نسبت اجتماعیات قرآن کریم با عبادات ، نسبت صد به یک است ، بیان گر سعادت دنیا و آخرت ، کتاب همه اعصار است . زیرا خدا محیط بر همه اعصار است .واسطه اتصال معنویت به مادیت است .کتاب حکومت است .دعوت گر به اجتماع و سیاست و حکومت است .

ب - تفسیر قرآن کریم

۱ .تفسیر از ماده « فسر » مقلوب سفر و به معنای بیان و کشف است ، « اسفر الصبح » یعنی صبح روشن شد . فهم آشکار ساز معنای متن است .

۲. تفسیر به حسب ذوق و گرایش مفسر یا مسایل  ، انواعی دارد ؛ تفسیر ادبی ، کلامی ، فقهی ( آیات الاحکام ، عرفانی و تفسیر سیاسی و اجتماعی )

۳ . تفسیر سیاسی  نوعی فهم جامعه و سیاست بر مبنای آیات قرآن کریم است . یا فهم قرآن در متن جامعه و سیاست است .

۴ . تفسیر سیاسی به روش تاویل عمل نمی کند بلکه مبتنی بر روش  تبیین و تطبییق است . لذا با تفسیر عرفانی متفاوت است .

۵ .امام خمینی ره بر تفاسیر موجود دو نقد اساسی دارد : اول ، تفسیر را بیان اسباب نزول نمی داند بلکه تفسیر بیان مقاصد آیات است . دوم ، یک بعدی بودن تفاسیر و مغفول ماندن جنبه های سیاسی و اجتماعی قرآن کریم . در این میان تفسیر عرفانی علیرغم ارزشی که دارند ، مانع فهم اجتماعیات قرآن کریم شده است . در تفاسیر عرفانی ظواهر الفاظ مثل جهاد ، اعتصام به حبل الله ، قیام لله ، مهاجرت ، قتال و جمع عِدّه و عُدّه و مانند آن به امور مربوط به نفس و معنویت تاویل می رود .بدین ترتیب ، قرآن کریم گرفتار مهجوریت سیاسی شده است .

ج - گزیده تفسیر سیاسی امام

۱- مهجوریت قرآن کریم

( مراتب مهجوریت ، نفی مرجعیت ، مهجوریت سیاسی )

 وَقَالَ الرَّسُولُ یَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآَنَ مَهْجُورًا. ( فرقان : ۳۰ )

امام خمینی (ره) مهجوریت قرآن کریم را مسأله مهمی می داند. مهجور ماندن قرآن کریم یعنی کنارگذاشتن آن است. حجاب های زیادی است که میان انسان و قرآن کریم فاصله می اندازد و در نتیجه قرآن کریم مهجور می ماند و از متن زندگی کنار گذاشته می شود. هر یک از این حجاب ها، مرتبه ای از مهجوریت قرآن کریم است. بنابراین، مهجوریت قرآن کریم مراتب بسیاری دارد. به عقیده امام خمینی (ره) یکی از مراتب مهجور ماندن قرآن کریم، عقاید باطله است. ایشان به موضوع لقاء الله و معرفه الله مثال می زنند که آیات و روایات زیادی در بیان لقاءالله و معرفه الله وجود دارد. با وصف این، گروهی براین عقیده باطل اند که راه معرفت الله و لقاء الله مسدود است و ما نباید در این باره بیاندیشیم. وارد شدن در این میدان را غیرجایز می دانند. (همان:۵۸۲)

امام خمینی (ره) بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به مرتبه دیگری از مهجوریت قرآن کریم اشاره کرده است و آن مهجوریت قرآن کریم در عرصه سیاست است. امروزه قرآن کریم در میدان سیاست، در میان مسلمانان مرجعیت ندارد. در قرآن کریم، آیاتی وجود دارد که مربوط به حوزه سیاست است ولی مردم توجهی به این آیات ندارند. امام خمینی (ره) به آیه شریفه: «َلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِیحُکُمْ» (انفال:۴۶). اشاره کرده است: «از مسایل مهم سیاسی قرآن، دعوت به وحدت و منع از اختلاف است» اگر وضع این دو اصل اسلامی ـ قرآنی را در میان مسلمانان بررسی کنید، متوجه خواهیم شدکه وضع خوبی ندارند، یعنی قرآن کریم مرجع عمل سیاسی مسلمانان نیست: «اگر طاعت از آن [div id='ftn1']

[span dir='LTR'][۱] ـ« و پیغمبر می گوید: پروردگارا، همانا قوم من این قرآن را وانهادند»