بازروایی و عبرت خوانی از کودتای 28 مرداد / نگاه سیاسی و اقتصادی روزنامه ها

این گزارش به سرخط اصلی خبرها و همچنین نوشته های سرمقاله نویسان و نویسندگان روزنامه های امروز پنجشنبه 28 مرداد 1395 خورشیدی در حوزه های سیاسی و اقتصادی نگاهی انداخته و مهم ترین موضوع های مورد توجه این روزنامه ها را بررسی کرده است.

*** روایت های مختلف از کودتای 28 مرداد
همه ساله بیست و هشتم مردادماه یادآور کودتا علیه دولت «محمد مصدق» در سال 1332 خورشیدی است؛ رخدادی که بهانه شماری از یادداشت ها در روزنامه های امروز بود. در این یادداشت ها ضمن بررسی زوایای مختلف کودتای 28 مرداد، قرائت های متفاوتی درباره دلایل و زمینه های آن مطرح شد.
روزنامه «آرمان» در تحلیلی از وقایع 28 مرداد با عنوان «کودتا یا ضدکودتا»، با تاکید بر اینکه مصدق شخصیتی ضد استعمار و استبداد بوده است، واقعه 28 مرداد را کودتا علیه دولت وی دانست و از قرائت های متعارض با این انگاره انتقاد کرد و نوشت: مخالفان مصدق و مشی ضد استعماری و ضد استبدادی او تلاش می کنند اختلافات و تفاوت دیدگاه خود با او را اولا، تاحد یک اختلاف سلیقه و دیدگاه و ثانیا، به مثابه یک اتفاق گذرا در تاریخ تقلیل دهند و با این نسخه ناخوانا و ناقص به اثبات خویش و نفی دیگری بپردازند، موفق شده و خواهند شد؟ قضاوت با شما.
این روزنامه افزود: جامعه عمومی ایرانیان قضاوت مستقلی از دکترمصدق دارد که نشان می دهد از روشنفکران خود به مراتب جلوتر هستند. بی شک بر مصدق نقد و انتقاد وارد است، اما نه با دلایلی که این دست مخالفان ارائه می دهند.
روزنامه «اطلاعات» در یادداشتی به مناسبت رخداد 28 مرداد با عنوان «مصدق و قانون مشروطه» نوشت: کودتای 28 مرداد، هم عوامل داخلی داشت و هم عوامل خارجی. در این حادثه و حوادث مشابه، عوامل خارجی اهمیت عوامل داخلی را ندارد. در ماجرای مرداد 1332، گرچه تیر خلاص را دخالت بیگانگان زد، اما آنچه سرنوشت ایران را در تیررس دخالت ها و خیانت ها قرار داد، خامی و بی تدبیری های داخلی بود.
روزنامه «ابتکار» در تحلیلی به همین مناسبت به ارایه درس هایی از 28 مرداد برای سیاستمداران امروز ایران پرداخت و نوشت: هر چند دخالت خارجی در ماجرای کودتای 28 مرداد 1332 انکار شدنی نیست، اما با این همه، پیش زمینه ها و نیز وقوع این کودتا، از جنبه شیوه سیاست ورزی درس هایی برای امروز و فردای سیاستمداران ایرانی دارد.
ابتکار افزود: ملی شدن صنعت نفت در مردم فقر و قحطی زده، امیدهایی به تغییر ایجاد کرد که پاسخ نگرفت. امید دادن به مردم و برآورده نکردن آن، برای هر سیاستمداری خطرناک محسوب می شود و به راحتی می تواند – و البته قطعا مخالفان آن سیاستمدار هم در این مورد تبلیغ می کنند – جایگاه او را در اذهان مردم از یک قهرمان به یک «سوء استفاده چی وعده دهنده دروغگو» (به عنوان مثال!) سقوط دهد.
این روزنامه اضافه کرد: نکته دیگر خودرایی و خودمحوری است. هر سیاستمداری باید دوست و دشمنش را بشناسد. خودرایی می تواند دوستان واقعی یک سیاستمدار را از دور او پراکنده ساخته و وی را در برابر تندبادهای روزگار، ضعیف و تنها رها کند.
در این میان، برخی روزنامه های منتقد دولت با بهره گیری از واقعه 28 مرداد، به صورت مستقیم یا تلویحی از دولت خواستند تا در ارتباط با غربی ها از این رخداد درس بگیرد و به آنان اعتماد نکند.
روزنامه «سیاست روز» در سرمقاله خود با عنوان «کودتا علیه خوشبین ها»، عملکرد مصدق را نقد و اعتماد وی به غرب را سبب ساز سقوطش خواند و نوشت: یکی از عوامل مهمی که باعث اجرای کودتای 28 مرداد شد، خوشبینی دکتر مصدق به امریکایی ها بود. او اعتقاد داشت امریکایی ها با انگلیسی ها تفاوت دارند و می توان به آنها اعتماد کرد، در حالی که امریکا و انگلیس هر دو یک هدف در ایران داشتند، تشکیل دولتی وابسته به آن ها تا بتوانند، پایگاه مهمی چون ایران را در دست داشته باشند.
روزنامه «رسالت» هم در عنوان نخست خود سخنان «سید نظام الدین موسوی» مدیرعامل خبرگزاری «فارس» در برنامه زنده تلویزیونی را مبنی بر اینکه کودتای 28 مرداد نتیجه خوش بینی به آمریکا بود برجسته کرد.
رسالت در ادامه، با برجسته ساختن سخنان موسوی درباره برجام، کوشید مسوولان دولت را به خوشبینی نسبت به آمریکا در ماجرای توافق هسته ای متهم کند. این روزنامه با اشاره به تاکید پیشین «حسن روحانی» رییس جمهوری بر اینکه همه تحریم ها در روز اجرای برجام لغو خواهند شد، به نقل از مدیرعامل خبرگزاری فارس افزود: حتی مسئولین اتاق بازرگانی هم می گویند هنوز هیچ اتفاقی در حوزه اقتصادی رخ نداده است. این در حالی بود که قرار بود تحریم ها روز اجرای برجام لغو شود.

*** پیچ و خم های قراردادهای جدید نفتی
قراردادهای جدید نفتی موسوم به « IPC»، موج تازه ای از مخالف خوانی را در روزنامه های منتقد دولت به راه انداخته است. این در حالی است که بر اساس گزارش ها برای تنظیم این قراردادها 2 سال کار کارشناسی انجام شده است.
روزنامه سیاست روز امروز در گزارشی با عنوان «آیا مجلس ناظر قراردادهای نفتی می شود؟» نوشت: ورود مجلس به قراردادهای جدید نفتی نتیجه بی توجهی وزارت نفت به هشدار های کارشناسان، نهادهای نظارتی و سران قوا است، حرکتی که انتظار می رود با تبدیل شدن به مصوبه قانونی بسیاری از دغدغه ها را برطرف کند.
این روزنامه مدعی شد: اختلافات نمایندگان مجلس و دولت در زمینه مدل جدید قراردادهای نفتی موسوم به IPC به اوج خود رسیده است و اثرات کم توجهی عجیب و غیرقابل قبول دولت به نظرات کارشناسان و تذکرات نهادهای نظارتی و حتی سران قوا و مقام معظم رهبری در این زمینه که بعضا رنگ و بوی دور زدن به خود می گیرد، کم کم در حال آشکار شدن است.
روزنامه «جوان» هم در گزارشی با مصاحبه با چند نفر از نمایندگان مجلس مدعی وجود اشکال های فراوان در قراردادهای IPC شد. به نوشته جوان در خصوص قراردادهای نفتی اخیر، طرحی دو فوریتی به امضای تعداد زیادی از نمایندگان رسیده که قطعاً به تصویب می رسد اما اگر به نکاتی که نمایندگان اشاره کردند، توجه نشود، سوال و استیضاح وزیر حتماً مطرح می شود و نمایندگان قطعاً از بعد نظارتی ورود خواهند کرد. جوان نوشت: با توجه به شرایط فعلی، پیش بینی می شود طرح دوفوریتی نمایندگان مجلس شانس بالایی برای تصویب در صحن علنی مجلس داشته باشد.
در رویکردی متضاد با روزنامه جوان، روزنامه «دنیای اقتصاد» در گزارشی با عنوان « IPCدر پیچ و خم مجلس» نوشت: روز گذشته یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی از تقدیم نامه ابطال قراردادهای نفتی با امضای 43 تن از نمایندگان شورای اسلامی به رئیس مجلس خبر داد. درخصوص متن این ابطال نامه اطلاعی در دست نیست. اما پیش از این، برخی از نمایندگان مجلس از جمع آوری امضا برای بردن طرح دوفوریتی الزام تصویب قراردادهای نفتی در صحن علنی مجلس شورای اسلامی خبر داده بودند. با این حال، حسین امیری خامکانی، عضو کمیسیون انرژی مجلس دهم به «دنیای اقتصاد» می گوید، طرح دو فوریتی مشمول قراردادهای نفتی نمی شود؛ چراکه این قراردادها بیش از دو سال است.
دنیای اقتصاد افزود: وی درخصوص جمع آوری امضا از سوی برخی از نمایندگان اعلام کرد که ما هنوز متن این نامه را ندیده ایم و این طرح همچنان روی کاغذ است.
به نوشته این روزنامه، از سویی، اسدالله قره خانی، نماینده علی آباد کتول و سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس به «دنیای اقتصاد» می گوید: در صورتی که نمایندگان بخواهند اجرای الگوی قراردادهای نفتی با طرح دوفوریتی متوقف می شود اما در حال حاضر کمیسیون انرژی به دنبال این موارد نیست. بلکه ما خواهان این هستیم که با دعوت از منتقدان و صاحب نظران ایراداتی که به الگوی قراردادها گرفته می شود را بررسی کنیم.

*** واکنش ها به لغو کنسرت ها در مشهد
«علی مطهری» نایب رییس مجلس دهم، دیروز بیست و هفتم مردادماه، در گفت وگوهایی که با خبرگزاری های «ایلنا» و «خانه ملت» انجام داد، در خصوص برخی موضوع های سیاسی روز واکنش نشان داد. از جمله مهمترین بخش های سخنان وی واکنش به مخالفت امام جمعه مشهد با برگزاری کنسرت در خراسان رضوی و پذیرش لغو کنسرت ها در مشهد از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود که در روزنامه ها بازتاب داشت. واکنش «رسول منتجب نیا» قائم مقام حزب «اعتماد ملی» در این خصوص نیز در برخی روزنامه ها مورد توجه قرار گرفت.
«شرایط خاص مشهد، بی معنی است» عنوان خبری به نقل از مطهری در روزنامه آرمان است. به نوشته این روزنامه، نایب رییس مجلس با «غلط» و «نادرست» خواندن برخی اظهارات درباره برگزار نشدن هیچ کنسرتی در شهر مشهد، تصریح کرد: کشور که حکومت فدرالی نیست؛ نباید درباره اجرای کنسرت ها در استان های مختلف تفاوت قائل شد.
«انتقاد مطهری از پذیرش لغو کنسرت ها» نیز عنوان گزارش خبری روزنامه «شهروند» در این باره است. به نوشته شهروند، نایب رییس مجلس در خصوص اظهارات اخیر امام جمعه مشهد در زمینه اجرای کنسرت ها در استان خراسان رضوی- می گوید: این کار و نظر، غلط و نادرست است و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم نباید زیربار این موضوع می رفت.
روزنامه «اعتماد» هم در گزارشی در همین زمینه با عنوان «کشور فدرالی اداره نمی شود»، نوشت: علی مطهری مردی که تابوهای سیاسی را می شکند اما بارها در مقابل شکسته شدن تابوهای فرهنگی قد علم کرده است، او همان نماینده ای بود که به خاطر ساپورت پوشیدن زنان می خواست وزیر کشور حسن روحانی را استیضاح کند. دیروز اما او وزیر دیگری را مورد هدف انتقادهایش قرار داد. نایب رییس مجلس عقب نشینی علی جنتی مقابل امام جمعه مشهد را نادرست خواند و اعلام کرد برای سوال او را به مجلس خواهد کشاند.
در ادامه آمده است: به نظر می رسد موضوع لغو سریالی کنسرت ها از این پس شکل دیگری به خود خواهد گرفت. وزیر کشور هم چندی پیش نامه ای به رییس قوه قضاییه نوشته بود و نظر شرعی او را در این مورد پرسیده بود، نامه ای که دست کم تا امروز خبری مبنی بر پاسخ آیت الله آملی لاریجانی، منتشر نشده است. با وجود همه اینها شاید کمتر کسی توقع داشت علی مطهری با آن مواضع سفت و سخت فرهنگی وارد ماجرای لغو کنسرت ها در مشهد شود.
اعتماد همچنین نامه ای سرگشاده خطاب به «علی جنتی» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر کرد و در آن با انتقاد از تمکین وزارت ارشاد به خواست لغو کنسرت ها در استان خراسان رضوی نوشت: مخالفان دولت یازدهم، تمام سعی، همت و امکانات رسانه ای خود را در راستای تضعیف دولت و شکست اقتدار آن به کار برده و می برند. در این وانفسای تضعیف همه جانبه دولت دکتر روحانی، با کوتاه آمدن یکی از وزرای آن، بسی سنگین است. شما البته با آیت الله جنتی، اختلاف دیدگاه زیادی در بخش های گوناگون دارید، اما نمی دانم چرا همانند پدر، بر مواضع تان که می دانید حق است، ایستادگی نمی کنید؟
در همین پیوند روزنامه های «مردم سالاری» و «شرق» نیز به بازتاب سخنان منتجب نیا در انتقاد از لغو کنسرت ها در خراسان رضوی پرداختند. به نوشته این روزنامه ها، منتجب نیا دراین سخنان گفته است که یک امام جمعه حق ندارد برای خودش سیاست مستقلی اعمال کند.
وی افزوده است: فرض کنید یک آقایی می گوید اصلاً در استان ما نباید کنسرت برگزار شود. فردا هم بیاید بگوید، اصلاً تمام سینماهای استان ما تعطیل شود! آیا نظام باید این مسائل را بپذیرد؟ به چه مجوزی این فرد چنین سخنی می گوید و چنین کاری را انجام می دهد؟ آیا مرجع تقلید عامه است؟ در این صورت مراجع تقلید نباید اجازه چنین چیزهایی را بدهند. باید بگویند اگر حرام و خلاف شرع است و موجب فساد جامعه می شود، چه در مشهد چه در شیراز چه در تهران نباید انجام شود. اما اگر جایز است، دیگر مشهد و غیرمشهد ندارد.
** گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**9282** 9279