تغذیه با شیر مادر؛ شاه کلید سلامت جامعه و دستیابی به توسعه پایدار

شیر مادر ماده بی نظیری است که پروردگار آن را نه تنها به منظور تامین نیازهای غذایی کودک بلکه برای حفظ وی از انواع عفونت ها و بیماری ها خلق کرده است. تمامی مادران در صورت داشتن اطلاعات دقیق از سلامت خویش، حمایت خانواده و رعایت مراقبت های بهداشتی می توانند دوران شیردهی موفقی داشته باشند.
احساس نیاز کودک به این ماده مغذی و زندگی بخش، از همان آغاز زندگی نوزاد به وجود می آید. از این رو پزشکان توصیه می کنند که در ساعت های نخست پس از تولد نوزاد، مادران به شیردهی کودک اقدام کنند زیرا در پایان زمان بارداری شیر زردرنگی با نام «آغوز» ترشح می شود که به عنوان بهترین ماده غذایی باید در اختیار کودک قرار گیرد.
پژوهش متخصصان این واقعیت را آشکار می کند که نرخ مرگ و میر در میان کودکانی که با شیر مادر تغذیه نمی کنند بالاتر از نوزادانی است که از این اکسیر زندگی بخش بهره می برند. شیردهی را می توان پایه رشد و نمو فرزندان سالم دانست که توجه به این موضوع سلامت جامعه را به دنبال خواهد داشت. پزشکان و متخصصان، تغذیه مناسب با شیر مادر را برای کمک به داشتن جامعه ای پویا ضروری می دانند و در این راستا راهکارهای دستیابی به این مهم را تبیین می کنند.
مادران برای داشتن دوره شیردهی موفق نیازمند داشتن سلامتی، آرامش و شیردهی در دوره های زمانی کوتاه مدت هستند. باید دانست، ناراحتی، نارضایتی، نگرانی و تشویش مادر بیشترین تاثیر را بر کاهش میزان شیر خواهد داشت. البته برنامه غذایی مادران پیش از وضع حمل نیز بر میزان شیر آنان تاثیر گذار است. به عنوان نمونه دریافت کالری کافی، اجتناب از کاهش وزن شدید و مصرف شیر در دوران بارداری تاثیر بسزایی در افزایش شیر مادران دارد.
اهمیت تغذیه با شیر مادر، سازمان جهانی بهداشت را بر آن داشت تا یکم تا هفتم آگوست را به عنوان هفته جهانی شیر مادر نامگذاری کند و شعار این هفته در 2016 میلادی «تغذیه با شیر مادر، کلید توسعه پایدار» برگزیده شده است.
**پژوهشگر گروه اطلاع رسانی به مناسبت روز جهانی شیر مادر با «فاطمه فرهمند» فوق تخصص گوارش و کبد کودکان، استاد دانشگاه تهران و دبیر انجمن ترویج تغذیه با شیر مادر به گفت وگو پرداخت.

- در ادامه متن کامل گفت و گو آمده است:
**ایرنا: شیر مادر از نظر ارزش غذایی از چه جایگاهی برخوردار است؟
***فرهمند: این ماده مغذی به علت های فراوان بهترین غذا تا شش ماه نخست زندگی برای نوزاد محسوب می شود و هیچ جایگزینی ندارد. نوزادان تا شش ماه نخست زندگی باید تنها از شیر مادر استفاده کنند، این امر نشان دهنده کامل و غنی بودن این ماده مغذی است، این نعمت الهی به دلیل دارا بودن ویژگی های «ایمونولوژیک» یا ایمنی بخش برای کودک ضروری به نظر می رسد که در دوران بارداری از راه جفت به جنین انتقال می یابد و پس از تولد نیز این ارتباط از راه شیردهی برقرار می شود و باید گفت، تمامی مواد ایمونوژیک از این مسیر به نوزاد می رسد. شیر مادر از نظر غذایی دارای اسیدهای چرب، قند لاکتوز، آب و اسید آمینه است.
**ایرنا: شیر مادر چه تاثیری بر سلامت کودک دارد؟
***فرهمند: شیرخواری که تازه متولد شده است، با جدا شدن از محیطی کامل استریل و بدون میکروب، در فضایی قرار می گیرد که در آن انواع میکروب، ویروس و ... به صورت گسترده در حال فعالیت هستند. از طرف دیگر، سیستم دفاعی نوزاد هنوز به طور کامل تکامل پیدا نکرده و به همین دلیل ریسک عفونت بسیار بالا است بر این پایه تغذیه با شیر مادر سبب حفظ کودک از عفونت های ویروسی و میکروبی از جمله گوش درد، اسهال و استفراغ، عفونت ادراری، مننژیت(التهاب و عفونت پرده مغزی) و آنسفالیت(التهاب و تورم مغز) می شود. علاوه بر این، شیر مادر دارای خصوصیت ضد آلرژیک(ضد حساسیت) است که از ابتلا کودک به بیماری هایی همچون آسم و آلرژی به مواد غذایی مختلف جلوگیری می کند و مانع از ابتلای شیرخوار به بیماری های ویروسی نظیر هپاتیت می شود.
کاهش مبتلا شدن شیرخوار به بیماری آنفلوانزا، سرماخورگی، فارنژیت و خروسک را می توان از دیگر مزایای تغذیه با شیر مادر برشمرد. هر چقدر کودکان مدت طولانی تری از شیر مادر بهره مند شوند و مصرف غذاهای جامد را دیرتر آغاز کنند، احتمال ابتلا به چاقی در بزرگسالی برای آنها کمتر خواهد بود.
ترکیبات شیر مادر ماده ای به نام «دی هگزانوئیت اسید» دارد که به رشد سلول های مغزی کودک کمک می کند. مقادیر پروتئین، چربی و قند شیر، زمینه های رشد و نمو مناسب کودک را فراهم می آورد. نکته مهم تر این که ترکیبات این ماده مغذی به زنده ماندن و رشد سریع کودکانی که زیر 9 ماه به دنیا می آیند، کمک می کند. میکروب هایی که از راه شیر مادر به کودک انتقال می یابد، در بدن آنان مانند «پروبیوتیک» عمل می کنند. پروبیوتیک در واقع فلور طبیعی روده نوزاد و شیرخوار است که باعث مقابله با بسیاری از عوامل «پاتوژن» یا بیماری زا می شود. به طور کلی می توان گفت تغذیه با شیر مادر علاوه بر حفاظت از کودک در برابر باکتری ها و ویروس ها از وی در برابر بیماری هایی که در سنین بالاتر احتمال ابتلا به آنها افزایش می یابد، محافظت می کند. در تغذیه با شیر مادر همه مواد مفید به بدن کودک منتقل می شود بجز برخی ویتامین ها همچون ویتامین C که ممکن است لازم شود به کودکان بالای شش ماه ارایه شود. اگر تغذیه با این ماده مغذی مورد توجه تمامی مادران قرار بگیرد به ایجاد جامعه ای سالم از نظر فکری و جسمی کمک خواهد کرد.
**ایرنا: با توجه به ویژگی های فراوان شیر مادر برای جسم نوزاد، این مادی مغذی از نظر روحی و روانی بر کودک و مادر چه تاثیری می گذارد؟
***فرهمند: تغذیه با شیر مادر مستلزم ارتباط نزدیک مادر و کودک است و این امر آرامش خاصی را به آنان منتقل می کند. «ام آر آی» یا پرتو نگاری مغناطیسی گرفته شده از مغز کودکان تغذیه شده با شیر مادر و شیر خشک نشان می دهد که سلول های ماده سفید و خاکستری در مغز افرادی که شیر مادر مصرف کرده اند از نظر اندازه و تعداد بسیار بیشتر از دیگران است. این کودکان به علت سیراب شدن از محبت مادرانه از اعتماد به نفس بالایی نیز بهره می برند. مطالعات نشان می دهد که میزان ارتکاب رفتارهای خلاف و مجرمانه در این کودکان بسیار پایین تر از دیگران است. از طرفی، احساس و عاطفه کودکان تغذیه شده با شیر مادر به دلیل ارتباط نزدیک چشمی و پوستی بسیار بالاتر از کودکانی به شمار می رود که از این نعمت الهی بهره نبرده اند.
**ایرنا: چه عواملی در شیر مادر و شیر خشک سبب شکل گیری تفاوت در این دو نوع از ماده می شود؟
***فرهمند: برخی ترکیبات در شیر مادر سبب شد تا که شرکت های شیر خشک تلاش کنند، از آن در تولید شیر خشک استفاده کنند اما پر واضح است که حتی با قرار دادن این ویژگی ها، این نوع شیر هیچگاه نمی تواند با شیر مادر از نظر ارزش غذایی همتراز شود. ثابت شده که شیر مادر دارای فاکتورهایی است که موجب می شود، از لحاظ تکامل جسمی و ذهنی، شیرخوار رشد بهتری داشته باشد. از طرفی بهره بردن از شیر مادر به دلیل ایجاد افزایش ضریب هوشی، اعتماد به نفس کودک را افزایش می دهد.
**ایرنا: آیا شیردهی بر سلامت مادران نیز تاثیر گذار است؟
***فرهمند: شیردهی برای مادران فایده های بی شماری به همراه دارد. دانشمندان ثابت کرده اند که در دوران شیردهی هورمون هایی در بدن مادر تولید می شود که سبب خوشحالی، بهبود شرایط روحی و حتی شادابی چهره وی می شود. افزون بر آن، برپایه تحقیقات دانشمندان، میزان ابتلا به سرطان دهانه رحم و پستان در مادرانی که به صورت مداوم تا دو سال شیر خود را به کودک داده اند، به مراتب کمتر از افرادی است که از شیر خشک برای تغذیه فرزندان خویش استفاده کرده اند.
**ایرنا: در زمینه ترویج تغذیه با شیر مادر تا کنون چه اقدام هایی صورت گرفته است و وظیفه رسانه ها برای ارتقای فرهنگ شیردهی چیست؟
***فرهمند: انجمن ترویج تغذیه با شیر مادر به عنوان مرکز مشاوره شیردهی، مکانی را برای برگزاری کارگاه های گوناگون ترویج تغدیه فراهم کرده است. این کارگاه ها در حال حاضر در تمامی دانشگاه ها برای آموزش اعضای هیات علمی مشغول به فعالیت هستند. شرکت کنندگان در این کارگاه ها، مدرسانی هستند که دستیاران تخصصی و فوق تخصصی رشته های مختلف زنان، اطفال، گروه های کارشناس مامایی و گروه های پرستاری را آموزش می دهند. پس از آن این کارشناسان به عنوان مشاور شیردهی اگر امکان آن وجود داشته باشد، از راه صداوسیما و رسانه های گروهی به ترویج این امر مهم می پردازند و اینگونه گام مهمی در جهت ارتقای سلامت جامعه برمی دارند. از طرفی اگر در این زمینه، تبلیغات در جریان فیلم، سریال و برنامه های پرطرفدار پخش شود، بهترین تاثیر را در گسترش فرهنگ شیردهی خواهد داشت و موجب حفظ و تداوم تغذیه با شیر مادر می شود.
**ایرنا: نوزدانی که با شیر مادر تغذیه می کنند و نوزدانی که از این نعمت محرومند، وجود دارد؟
***فرهمند: دانشمندان با انجام دادن تحقیقاتی دریافتند که مقادیر سلول های ماده خاکستری و ماده سفید مغز کودکانی که تغذیه با شیر مادر داشته اند، بیشتر از کودکانی است که از شیر خشک استفاده کرده اند. این امر سبب می شود در بیشتر موارد دانش آموزان برتر در رشته های مهم را افرادی تشکیل دهند که از این ماده مغذی استفاده کردند. همانطور که گفته شد، استفاده از شیر مادر مانع از ابتلای فرد به بسیاری از بیماری ها در سن های بالاتر می شود. به عنوان نمونه، معضل چاقی که اکنون به عنوان یک موضوع مهم در جامعه به شمار می رود، در کودکانی که به مدت کافی از شیر مادر استفاده می کنند، نسبت به آنانی که از شیر خشک تغذیه کرده اند، کمتر است. این ماده مغذی ابتلا به بیماری هایی نظیر فشار خون، چربی خون و بیماری های قلبی را به تعویق می اندازد و حتی کاهش می دهد. بنابراین، تغذیه با شیر مادر قابل مقایسه با تغذیه کودک با شیر خشک نیست زیرا این شیر از مزیت های این ماده طبیعی و خدادادی برخوردار نیست.
**ایرنا: نظر شما درباره شعار سال جاری تغذیه که با عنوان «تغذیه با شیر مادر، کلید توسعه پایدار» انتشار یافت، چیست؟
***فرهمند: شعار هفته جهانی تغذیه با شیر مادر سال کنونی این موضوع را بازگو کننده ضرورت توجه انسان ها به این امر مهم است که تغذیه با شیر مادر به عنوان عنصری کلیدی می تواند از روزهای نخست زندگی زمینه های سلامت و تندرستی را فراهم کند. این شعار تلاش دارد، ارتباط میان تغذیه با شیر مادر و تاب آوری پایدار و از همه مهم تر ارتباط این موضوع را با اهداف توسعه پایدار بیان کند.
در شرایط بسیار ساده، توسعه پایدار، برآورده سازی نیازهای کنونی بدون به خطر انداختن منابع نسل های آینده محسوب می شود. بنابراین تغذیه با شیر مادر یکی از مسیرهای دستیابی به توسعه پایدار است و این ماده مغذی تاثیر مستقیم بر امنیت غذایی، سلامت، توسعه، بقا، دستیابی به بیشترین توان یادگیری و بهره وری اقتصادی دارد. در واقع تغذیه با شیر مادر در مقایسه با تغذیه به شیرخشک به عنوان بهترین روش پایدار زیست محیطی تغذیه ای به شمار می رود و انتخاب این شعار تلنگری است تا بدانیم چگونه به یکدیگر احترام بگذاریم و مراقب سلامت جهانی باشیم.
این شعار علاوه بر اشاره به تاثیر تغذیه با شیر مادر بر توسعه پایدار و فواید جسمی شیر مادر به حفظ روابط عاطفی میان مادر و کودک تاکید دارد. از طرفی به دلیل وجود ترکیبات ایمونولوژیک و ریز مغذی که شامل انواع ویتامین ها و ... در شیر مادر کودک از رشد و نمو بهتری برخوردار خواهد بود.
*گروه اطلاع رسانی(مریم سیدان)
**پژوهشم**9368**2002**9131