توسعه صنعت و معدن در فضای پسابرجام

صنعت و معدن به عنوان مهم ترین موتور محرکه اقتصاد و توسعه یافتگی به شمار می رود و کشورها می کوشند در این عرصه به رشد و پیشرفت دست یابند تا اینگونه نقشی تاثیرگذار در جامعه بین الملل ایفا کنند. در این میان ایران نیز به این موضوع توجه شایانی دارد و بخش صنعت و معدن را در زمره اولویت های برنامه های اقتصادی خویش قرار داده است زیرا این مهم با ایجاد اشتغال پایدار، نقش مهمی در افزایش تولید ناخالص ملی و درآمد سرانه ایفا می کند و مسیر را برای شکوفایی و توانمندسازی اقتصادی هموار می سازد.
اهمیت این مساله زمینه ساز آن شد که شورای انقلاب اسلامی 10 تیر را به عنوان روز صنعت و معدن نامگذاری کند تا با بهره گیری از این اهرم، چرخ های اقتصاد بیش از پیش به حرکت در آید.
اکنون در فضای پسابرجام و با برطرف شدن محدودیت های گذشته، می توان با شتاب بیشتری به طرف توسعه اقتصادی گام برداشت و به جایگاهی شایسته در جهان دست یافت. به عنوان نمونه پس از گذشت سال ها، در چند روز گذشته ایران با پشت سر گذاشتن قطر توانست در رده پس از آمریکا و روسیه به جایگاه سوم در تولید گاز دست یابد. بنابراین، با استفاده مناسب از فرصت به دست آمده در سایه بهبود روابط با جهان، ایران می تواند افزون بر دریافت فناوری های نوین از کشورهای توسعه یافته، بهره برداری بهینه از منابع و ذخایر کشور را رقم بزند.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز صنعت و معدن با «محمدرضا برکتین» رییس خانه صنعت و معدن اصفهان به گفت و گو پرداخته است.

-در ادامه متن این گفت و گو آمده است:
**ایرنا: 10تیر ماه بر پایه مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی روز صنعت و معدن نامیده شده است، هدف از نامگذاری این روز چیست؟
***برکتین: اهمیت جایگاهی که صنعت و تولید در دستیابی کشورها به توسعه پایدار دارد، بر هیچ فردی پوشیده نیست. توسعه پایدار بی شک از مسیر تولید عبور می کند و کشوری که در صنعت و تولید موفق عمل کند به توسعه پایدار دست می یابد. این عرصه از رکن های اساسی هر جامعه ای به شمار می رود که در نظر دارد با برنامه ای دراز مدت از بیشترین توان و ظرفیت های کشور بهره ببرد. بنابراین اهمیت و ضرورت توجه بیشتر به این بازوی اقتصادی سبب شد تا روزی به این نام اختصاص یابد.
**ایرنا: چگونه می توان همزمان با بهره برداری از منابع و ذخایر معدنی به فکر نسل های آینده و نیازهای آنان بود؟
***برکتین: این فرصت هایی که خداوند در اختیار انسان ها قرار داده است، به تمامی نسل ها تعلق دارد، پس شایسته است با نگاهی منطقی و دور اندیشانه از آن ها بهره برد. بایستی با درایت، برنامه ریزی و مدیریت از این منابع استفاده کرد تا این سرمایه ها برای نسل های آینده نیز باقی بماند. به عبارتی به این موهبت های الهی باید از دیدگاه سرمایه های کشور نگریست که نیاز به حفاظت دارد.
نفت به عنوان قرص مسکنی به شمار می رود که کشور را از تحمل دردهای اساسی موجود در بدنه اجتماع در کوتاه مدت مصون می دارد. اکنون این نعمت خدادادی به دلیل استفاده نادرست به معضلی برای کشور تبدیل شده است. همین موضوع سبب شد در هشت سال گذشته با توجه به درآمد 700 میلیارد دلاری حاصل از فروش نفت، رشد اقتصادی کشورمان از مثبت 6.3 به منفی 6 کاهش یابد. بنابراین باید از درآمد نفتی در حوزه های سرمایه ای دیگر بهره برد و در حال حاضر تمامی درآمدهای ناشی از این صنعت صرف هزینه های جاری کشور می شود.
**ایرنا: ایران در حوزه صنعت و معدن چه جایگاهی را در جهان از آن خود کرده است؟
***برکتین: پس از انقلاب اسلامی به دلیل اهمیت جایگاه صنعت در کشور و زیرساخت هایی مانند راه ها، ارتباطات و ... حرکت به طرف رو به جلو بوده است. این حرکت، مثبت به شمار می رود اما به معنی استفاده از بهترین روش ها نیست.
درباره جایگاه ایران در منطقه نیز می توان گفت بر مبنای منابع انسانی و بر پایه زیرساخت هایی که برای حرکت موتور صنعت نیاز بوده کارهای بسیار زیادی انجام شده است به گونه ای که می توان گفت کشور در حوزه صنعت و معدن در منطقه جزو بهترین کشورها به شمار می رود. اکنون نیز برجام شرایط مناسب را برای سرمایه گذاری کشورهای اروپایی در بخش های گوناگون صنعت ایران فراهم کرده است. افزون بر آن، مسوولان این کشورها به صورت آشکار بیان می کنند، بخش صنعت در ایران زیرساخت هایی بسیار محکم و قوی دارد، به باور آنان، این امر شرایط مناسب برای هرگونه فعالیت در این زمینه را بهتر از دیگر کشورهای منطقه فراهم می کند.
ایران به عنوان معدود یا تنها کشوری محسوب می شود که با وجود چالش های زیاد در منطقه خاورمیانه، از نظر امنیتی جایگاه بسیار مناسبی دارد. در این میان بهترین راهکار برای از میان برداشتن برخی کاستی در این عرصه، استفاده از بخش خصوصی است. بخش خصوصی و صنعت و معدن باید با همفکری و همکاری با دولتمردان، نقشه راهی ارایه کنند که پیاده سازی آن به تضمین آینده بخش صنعت و معدن منجر شود.
**ایرنا: پس از اعلام رسمی اجرای برجام از دی سال گذشته تاکنون توافقنامه ها و سندهای همکاری زیادی در ارتباط با بخش صنعت و معدن میان ایران و دیگر کشورهای جهان به امضا رسیده است. در فضای پسابرجام چقدر می توان به شکوفایی این حوزه امیدوار بود؟
***برکتین: در شرایط پسا برجام می توان با دو نگاه به این موضوع نگریست: نخست، در شرایط کنونی، تحریم های اقتصادی مهار شده و این موضوع در درجه نخست به معنای بهبود شرایط اقتصادی و صنعتی کشور است. موضوع دوم، در روابط بین المللی برای ایجاد یک محدودیت یا تحریم، اقدام های لازم به سرعت انجام می شود اما زمانی که فضای اعتماد از میان می رود، برای برگرداندن این مقوله گام به گام فعالیت صورت می گیرد. پس از توافق هسته ای نیز نمی توان انتظار داشت شرایط کشور به سرعت به زمان پیش از تحریم های اقتصادی بازگردد. به پشتوانه برجام، کشورهای زیادی برای سرمایه گذاری در بخش های متنوع صنعتی به ایران سفر کرده اند اما این شرط لازم است و کافی نیست.
به طور قطع برجام تا کنون پیامدهای مثبتی را در همه عرصه ها به ویژه صنعت داشته است اما نباید انتظار گشایش های چشمگیری را در کوتاه مدت داشت. پیامدهای مثبت برجام در دراز مدت و با صبر، شکیبایی و اعتمادسازی در آینده آشکار خواهد شد. البته در حال حاضر نیز گشایش های بسیار مناسبی در بخش صنعت ایجاد شده است.
**ایرنا: فعالان عرصه صنعت و معدن ایران تا چه میزان علم و دانش خویش را با توجه به توسعه جهانی و پیشرفت بین المللی هماهنگ کرده اند؟
***برکتین: علم و دانش از دو روش به دست می آید. بخش نخست از راه تحصیل در دانشگاه ها حاصل می شود که از این لحاظ نیروهای متخصص مناسبی در کشور تعلیم دیده اند. در حال حاضر در کشور ما هیچ مشکلی در تحصیل دانشگاهی وجود ندارد و به عبارتی ایران جزو چند کشور برتر در تعداد نیروی تحصیل کرده محسوب می شود. اما علم و دانش مهم تری در این زمینه با عنوان انتقال تکنولوژی، فرهنگ و دانش فنی وجود دارد که با تعامل با دیگر کشورها شکل می گیرد. در این زمینه، در یک دهه گذشته و ایجاد تنگناهای بین المللی علیه ایران، نیروهای متخصص کشور امکان برقراری ارتباط و انجام دادن تجارت مستقیم را با جامعه بین المللی نداشتند. بنابراین صنعت کشور دست کم یک دهه از تکنولوژی جهانی دور مانده است. اکنون با بهبود روابط ایران با جهان در شرایط پسابرجام، انتظار می رود گام های رو به جلو در این زمینه برداشته شود.
**ایرنا: با توجه به این که عرصه صنعت و معدن تاثیر مستقیمی بر محیط زیست دارد، این بخش تا چه میزان بر حفاظت از محیط زیست توجه کرده است؟
***برکتین: واحدهای صنعتی کشور همراه محیط زیست حرکت می کنند و همکاری های بسیار مناسبی با یکدیگر دارند. به عنوان نمونه صنایع در استان اصفهان برای یاری رسانی به حفظ محیط اطراف خویش ارتباط تنگاتنگی را با این سازمان برقرار کرده اند. اینجانب به عنوان رییس خانه صنعت و معدن اصفهان با مدیرکل محیط زیست تفاهم نامه ای را در حضور استادان دانشگاه امضا کردیم که برپایه آن مقرر شد، مشکل های زیست محیطی استان از مسیر نگاه کارشناسی و ارایه راهکار، بدون تعطیلی کارخانه ها برطرف شوند.
**ایرنا: یکی از مهم ترین عوامل که مسوولان برای رسیدن به توسعه بر آن تاکید دارند، توجه به امر خصوصی سازی در تمامی بخش ها به شمار می رود؛ بخش صنعت در این زمینه چه اقدام هایی انجام داده است؟
***برکتین: خصوصی سازی به معنای کوچک سازی دولت محسوب می شود و ایران نیز باید همگام با جامعه جهانی به طرف کوچک کردن بخش دولتی حرکت کند. در این زمینه نوع واگذاری نیز مهم است. در سال های گذشته بنابر بیانات مقام معظم رهبری اقدام هایی در راستای اجرای اصل 44 قانون اساسی درباره خصوصی سازی انجام شد که باید به این امر بهتر توجه شود. به عبارتی همان گونه که بسیاری از کارشناسان در این زمینه اشتراک نظر دارند، بنگاه های اقتصادی به جای خصوصی، «خصولتی» شدند. به این معنی که این شرکت ها از نظر شکلی خصوصی شدند و در محتوا دولتی ماندند. این نهادها از دولت گرفته شد و به نهادهای اقتصادی بزرگ دیگر که خود آن ها نیز دولتی بودند، واگذار شدند.
خصوصی سازی به این معنی است که شرکت ها به افرادی واگذار شوند که به دلیل وابستگی منافع شخصی به سود و زیان شرکت، برای صاحبان و مسوولان آن دغدغه ایجاد کند. در دولت یازدهم حرکت های مناسب و درستی در زمینه انتقال صنایع به بخش خصوصی انجام شده است که در مدت زمانی طولانی تر باید درباره افزایش سرعت خصوصی سازی تصمیم گیری کرد.
**ایرنا: آیا در بخش صنعت اقدام هایی در زمینه دستیابی به اقتصاد مقاومتی انجام شده است؟
***برکتین: بخش صنعت که بهترین نماد برای تولید و اشتغال به شمار می رود، می تواند زمینه های مناسبی برای پیاده سازی اقتصاد مقاومتی فراهم آورد. در این راستا شرکت های صنعتی تلاش های بسیاری را در زمینه حفظ اشتغال به عنوان یکی از مهم ترین مولفه اقتصاد مقاومتی انجام داده اند.
*گروه اطلاع رسانی(مریم سیدان)
پژوهشم**9368**2002**9131