بازی قابل پیش بینی اردوغان کار را به کجا می کشاند؟/پرونده

سعید جعفری - از همان ابتدا هم معلوم بود اردوغان بازی که ببازد را بر هم می زند. رجب طیب، جوان محجوبی که در اوایل دهه ۲۰۰۰ و در مقابل اعتراض های پارلمان به معرفی عبدالله گل برای ریاست جمهوری کوتاه آمد امروز به حاکمی خودکامه و اقتدارگرا بدل شده است. 

اردوغان سالهاست که رویای حضور در سریر قدرت تا ۲۰۲۳ را در سر می پروراند. این را می توان در مانیفست حزبی عدالت و توسعه به وضوح مشاهده کرد. ضمن اینکه رخت بستن از دولمه باحچه چی به چانکایا و در ادامه ساختن قصر مجلل و سلطنتی کاخ سفید هم برای استقبال از ۲۰۲۳ می توان ارزیابی کرد. دستیار معتمد نجم الدین اربکان تصور می کرد می تواند قانون اساسی را تغییر، نخست وزیری را حذف و حکومت تمام ریاستی را جایگزین مدل نیمه ریاستی - نیمه پارلمانی نماید. الگویی که رجب طیب را به عنوان رئیس قوه مجریه در راس هرم قرار می داد. اما تمام این رویاها با اعلام نتایج انتخابات پارلمانی ۲۰۱۵ بر باد رفته ارزیابی می شد. {آرزوهای بربادرفته رجب طیب} اما ما در خبرآنلاین خیلی زود نوشتیم که بازی خطرناک اردوغان می تواند معادله انتخابات را به هم بزند. اردوغان که یارای پذیرش شکست را نداشت از همان روزهای نخست پس از اعلام نتایج سعی کرد ثبات اقتصادی کشور و بازارهای مالی را با خلل مواجه نماید. این اقدامات از دو جهت حائز اهمیت بود. از یکسو می توانست زمینه های شکل گیری ائتلاف را سست نماید و از سوی دیگر رای دهندگان ترک را به یاد روزگار بی ثباتی دولت های ائتلافی و ناپایدار می انداخت. تا آنها فراموش نکنند در صورت تشکیل دولت ائتلافی احتمالا کودتاها و کنار رفتن ها و بی ثباتی انتظار آناتولی را می کشد. 

بازی اردوغان البته فقط در همین سطح محدود نشد و کار به درگیری با کردها هم کشید تا او انتقام خود را از اصلی ترین عامل ریزش آرای عدالت و توسعه بگیرد. اردوغان نیک می دانست که عبور جریان های کردی از سد ۱۰ درصد برای ورود به پارلمان سبب افتادن عدالت و توسعه به زیر ۵۰ درصد بود. در نتیجه او تصمیم گرفت آنها را از پیش بردارد. 

البته آقای رئيس جمهور به جاه طلبی های بعضا بی پشتوانه خود هم ادامه داد. او در سخنرانی خود تاکید کرد چه ما بخواهیم و چه نه نظام ترکیه به نظام ریاستی تغییر یافته است. اظهاراتی که واکنش های شدیدی را با خود به همراه داشت. رهبر حزب جنبش ملی گرای ترکیه (MHP) از اظهارات رجب طیب اردوغان انتقاد کرد.  به گزارش روزنامه تودی زمان، دولت باغچلی، رهبر حزب جنبش ملی گرای ترکیه در اظهاراتی که در توییتر منتشر کرد، گفت: او (اردوغان) می‌گوید چه ما بپذیریم چه نه نظام دولت ترکیه به شکلی غیررسمی تغییر پیدا کرده است. چه اتفاقی دارد می‌افتد؟ آیا در کشور ما یک جنگ یا یک کودتا اتفاق افتاد و ما متوجه نشدیم؟! {اینجا}

واکنش اردوغان هم طبق معمول قابل پیش بینی بود. تا پایان از اختیاراتم استفاده خواهم کرد. اردوغان همچنین ادامه می دهد: من به صراحت و دقیق اعلام می‌کنم که آنها گمانه‌زنی‌هایی درباره من می‌کنند اما باید بدانند که من توسط آرای ملت کشورم به اینجا آمده‌ام و از اختیاراتی که توسط این ملت به من داده شده است تا پایان استفاده می‌کنم. من به خوبی محدودیت‌ها و وظایف خود را می‌دانم.
 با چنین اظهار نظرهایی و البته اطلاع از بنیان فکری و اندیشه ای اردوغان هیچکس تعجب نکرد وقتی داوود اوغلو از نتیجه بخش نبودن مذاکرات با احزاب دیگر برای تشکیل ائتلاف سخن گفت. {اینجا} این اتفاق پس از دیدار داوود اوغلو  با دولت باغچه لی رخ داد و نخست وزیر رسما اعلام کرد: امکان تشکیل دولت ائتلافی وجود ندارد.

در چنین شرایطی طبیعی بود که ارزش پول ترکیه هم در روندی نزولی قرار گیرد. واحد پول ترکیه روز سه شنبه یک ممیز سی و یک صدم درصد ارزش خود را در برابر دلار آمریکا از دست داد و هر دلار در ازای دو و نود صدم لیر داد و ستد شد. در همین حال بهای لیر ترکیه روز سه شنبه شصت و دو صدم درصد در برابر یورو کاهش یافت و هر یورو در ازای سه و بیست صدم لیر معامله شد. {اینجا}

واحد پول ترکیه روز دوشنبه نیز در برابر دلار و یورو کاهش یافته و هر دلار آمریکا در برابر دو و هشتاد وشش صدم لیر و هر یورو نیز در برابر سه و هفده صدم لیر داد و ستد شد که در مقایسه با تبادلات روز جمعه یک درصد کاهش یافته بود. 
با این وجود مسئولان ترکیه از جمله وزیر اقتصاد این کشور کاهش ارزش لیر را تحت تاثیر شرایط سیاسی و نظامی کشورشان کم اهمیت می ‌دانند. {اینجا}

حالا شاید سکانس اول این سناریو تمام شده است و باید منتظر برگزاری انتخابات تکراری باشیم. انتخاباتی که در آن بسیار احتمال دارد حزب دموکراتیک خلق ها از بازی کنار رود. این جریان که به عنوان نماینده جریان های کردی توانست بیش از ۱۰ درصد آرا را به خود اختصاص و در قالب یک حزب یکپارچه وارد پارلمان شود. در صورتی که چنین اتفاقی رخ دهد احتمال افزایش دوباره آرای عدالت و توسعه شدت می گیرد و داوود اوغلو می تواند بدون نیاز به ائتلاف با دیگر احزاب به تنهایی دولت را تشکیل دهد.

حالا رجب طیب خود و حزبش را در آستانه چالشی بزرگ قرار داده است. از سویی مطالعات نظام های انتخاباتی نشان می دهد عموما برگزاری دوباره انتخابات به ضرر حزب پیشرو تمام می شود و این جریان نه تنها نتیجه بهتری در انتخابات تکراری به دست نمی آورد که حتی ریزش آرا هم خواهد داشت. {اینجا}

از آنسو اگر این ریسک جواب دهد و دموکراتیک خلق ها و جریان های کردی از صحنه حذف شوند، دقیقا همانی خواهد بود که عدالت و توسعه به دنبالش هستند. چرا که در درجه اول با کنار رفتن اصلی ترین رقیب این حزب در مناطق کردی، سبد اردوغان به صورت بالقوه سنگین تر می شود و از آنسو کوبیدن کردها باعث می شود جریان های راستگرای ناسیونالیست هم بیشتر به سمت عدالت و توسعه سوق پیدا کنند. {اینجا}

با تمام اینها قصه مجادلات داخلی ترکیه همچنان ادامه خواهد داشت و چشم انداز روشنی برای آینده سپهر سیاسی این کشور محتمل به نظر نمی رسد. باید منتظر ماند و دید بالاخره اردوغان خود این صندلی را ترک خواهد کرد یا به زور او را بلند خواهند کرد.