26 سال پیش و تیترهای که روزنامه‌‌ها برای مهمترین اتفاق دهه 60 زدند

آریا صالحی: آن‌وقت‌ها هنوز نه از روزنامه‌های رنگی خبری بود و نه روزنامه‌های تازه‌نفسی مثل همشهری و ایران روی دکه‌ها آمده بودند تا گوی سبقت را از اطلاعات و کیهان بربایند.

کیهان و اطلاعات کماکان حرف اول را روی دکه می‌زدند و رقابت آن‌ها در سال‌های پیش از انقلاب به دهه 60 هم کشیده بود.

روزنامه‌های دیگری چون جمهوری اسلامی و ابرار هم اگرچه مخاطبان خاص خودشان را داشتند، اما اقبالشان در بین خوانندگان، به‌اندازه دو روزنامه قدیمی و اثرگذار تهران نبود.

روزنامه‌ها چاپ عصر بودند و درست در لحظاتی که گویندگان رادیو با بغضی در گلو از امام حرف می‌زدند، سردبیران، خبرنگاران، عکاسان و کارکنان بخش فنی روزنامه‌ها به دنبال روایت مکتوب این ماجرا بودند.

صفحه یک برای همه روزنامه‌ها مهم بود و چینش مطالب، عکس‌ها و تیترها و سوتیترها با امکانات فنی آن موقع باید صفحات نخست را شایسته چنین رویدادی می‌کرد.

بعدازظهر یکشنبه روزنامه‌ها یکی یکی به دکه‌هایی آمدند که تابلوهای بالای سرشان یا آرم روزنامه اطلاعات را داشت یا آرم روزنامه کیهان را.

روزنامه کیهان تیتر «جهان اسلام در سوگ امام خمینی» را به‌عنوان تیتر یک انتخاب کرد. اعلام خبر تعطیلی کشور تا پایان هفته و چهل روز عزای عمومی یکی دیگر از تیترهای مهم این روزنامه بود که بالای صفحه سمت راست خودنمایی می‌کرد. مقابل این تیتر نخستین واکنش‌های جهانی به خبر درگذشت امام قرار داشت.

این روزنامه البته در صفحه نخستش یک تیتر سؤالی هم داشت که مربوط به گزارش اختصاصی خبرنگاران کیهان از شب فوت امام بود؛ «دیشب تا صبح در جماران چه گذشت؟»

خبرنگاران کیهان در این روز گزارش دیگری را هم برای مخاطبانشان نوشته بودند، گزارشی که با این تیتر به صفحه نخست روزنامه آمده بود؛ «گزارش خبرنگاران کیهان از عزاداری مردم پس از انتشار خبر رحلت امام»

در آن زمان برخلاف کیهان که جای مشخصی در صفحه نخست برای لوگوی این روزنامه در نظر گرفته بود، روزنامه اطلاعات هنوز به سنت گردش لوگو متناسب با تیترها و عکس‌ها در صفحه نخست پایبند بود.

این روزنامه روز 14 خرداد، عکسی از امام را با تیتر «امام خمینی به ملکوت اعلی پیوست» بالای صفحه یک قرار داده بود و لوگوی اطلاعات را وسط صفحه زیر عکس گذاشته بود.

«پیام حجت‌الاسلام‌والمسلمین احمد خمینی به امت امام»، «اطلاعیه‌های حضرات آیات گلپایگانی، مرعشی و نجفی»، «پیام روسای سه قوه و نخست‌وزیر» از دیگر تیترهای مهمی بودند که این روزنامه در صفحه یک خود آن‌ها را به نمایش گذاشته بود.

در صفحه نخست این روزنامه برخلاف روزنامه کیهان از گزارش‌های اختصاصی خبرنگاران اطلاعات خبری نبود. در مقابل سرمقاله این روزنامه به‌صورت دو ستونی از نیم‌تای بالای صفحه آغاز شده بود، آن‌هم با این شعر حافظ «شربتی از لب لعلش نچشیدیم و برفت / روی مه پیکر او سیر ندیدیم و برفت»

روزنامه جمهوری اسلامی هم تیتر «روح بلند امام به ملکوت اعلا پیوست» را به‌عنوان تیتر یک انتخاب کرده بود و لوگوی روزنامه را هم سمت راست تیتر قرار داده بود.

سایر تیترهای این روزنامه هم تقریباً مشابه تیترهای روزنامه اطلاعات بود.

در بین این سه روزنامه، روزنامه کیهان از عکس بهتر استفاده کرده بود. این روزنامه در قیاس با جمهوری اسلامی و اطلاعات عکس کوچک‌تری از امام خمینی را در صفحه نخست کارکرده بود، اما در مقابل یک مزیت بر سایر روزنامه‌ها داشت، عکس اصلی کیهان یک عکس تولیدی از عزاداری مردم در خیابان‌ها بود. تصویری که گزارش‌های اختصاصی خبرنگاران کیهان را همراهی می‌کرد. در گوشه سمت چپ این روزنامه هم تصویری خبری از لحظه باز شدن وصیت‌نامه امام در مجلس خبرگان و از سوی آیت‌الله مشکینی قرار داشت.

جمهوری اسلامی و اطلاعات اما به استفاده از یک تک عکس بزرگ از امام بسنده کرده بودند.

روایت‌های پس از ارتحال معمار انقلاب

روز 16 خرداد اما روزنامه‌ها روایت‌های دیگری برای مخاطبان خود داشتند، روزنامه ابرار تیتر یک خود را به «وصیت‌نامه امام خمینی قانون جاودانه انقلاب اسلامی» اختصاص داده بود. این روزنامه در همین روز گفت‌وگویی را با دختر امام انجام داده بود که آن را با این تیتر به صفحه اول آورده بود: «آخرین کلام‌های امام در لحظات آخر زندگی»

برگزیده شدن آیت‌الله خامنه‌ای بارأی قاطع نمایندگان مجلس خبرگان از دیگر تیترهای این روز روزنامه ابرار بود. این روزنامه از دو عکس برای صفحه نخست خود استفاده کرده بود، عکس اول سید احمد خمینی را بر بالای سر پدر نشان می‌داد و عکس دوم نشان‌دهنده وداع مردم با پیکر امام در تهران بود.

روزنامه جمهوری اسلامی تیتر «امت با راه امام تجدید بیعت و با پیکرش وداع کرد» را به‌عنوان تیتر یک انتخاب کرده بود. انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای به‌عنوان رهبر انقلاب، سوگ جهان اسلام برای امام و متن کامل وصیت‌نامه رهبر انقلاب از دیگر عناوین صفحه نخست این روزنامه بود.

روزنامه اطلاعات اما در این روز تیتر متفاوتی را برای صفحه یک خود انتخاب کرده بود؛ «آخرین وصایای حضرت امام به امت اسلام»

پیام سید احمد خمینی به محضر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران هم با این تیتر در صفحه نخست اطلاعات جا گرفته بود؛ «یادگار امام: انتخاب شایسته خبرگان روح امام عزیزمان را شاد و آرام کرد»

شماره‌های فوق‌العاده

در آن مقطع باوجوداینکه یک هفته تعطیلی رسمی اعلام‌شده بود، اما روزنامه‌ها همچنان منتشر می‌شدند و شماره‌های فوق‌العاده هم منتشر می‌کردند، روزنامه اطلاعات روز جمعه 19 خرداد در شماره فوق‌العاده خود نخستین پیام مقام معظم رهبری را به‌عنوان تیتر نخست خود انتخاب کرده بود.

روزنامه جمهوری اسلامی هم در شماره فوق‌العاده روز 17 خرداد «امت در تشییع امام قیامت کرد» را به‌عنوان تیتر یک انتخاب کرده بود.

نکته جالب در این ایام این بود که ارتحال امام به حدی فضای عمومی جامعه را تحت تأثیر قرار داده بود که حتی طراحان جدول روزنامه‌ها هم تحت تأثیر این اتفاق بودند.

چند تصویر دیگر از صفحه نخست روزنامه های آن ایام را با هم می‌بینیم:

5757