یزد؛ شهر علم و ایمان/ از مدرسه های تاریخی تا مساجد باشکوه

به گزارش خبرنگار مهر، یزد که به حسینیه ایران معروف است، صدها مسجد تاریخی در خود جای داده که برخی از این مساجد، شکوه هنر معماری اصیل را به نمایش گذاشته است.

به جز مسجد جامع کبیر یزد که شهرت جهانی دارد، ده ها مسجد دیگر نیز در این استان وجود دارد که در نوع خود بی نظیر و هر یک دارای شاخصه ای جذاب است.

مدارس نیز همین ویژگی ها را دارند و ده ها مدرسه تاریخی در یزد وجود دارد که علما و دانشمندان بسیاری در آنها تربیت شده و خدمات بزرگی به کشور ارائه داده اند.

در این گزارش تعدادی از این مساجد و مدرسه که اکنون خود به جاذبه های تاریخی تبدیل شده اند، معرفی می شوند تا گردشگران نوروزی با آشنایی بیشتری به بازدید از این اماکن بپردازند.

مسجد حظیره؛ پایگاه تحرکات سیاسی و انقلابی

بنای اولیه مسجد حظیره یا روضه محمدیه در سال ۸۴۳ هجری قمری توسط حاجی شمس الدین محمد بن زین الدین علیشاه میبدی در محله ابرو مبارکه برای عبادت و اسکان فقرا ساخته شد.

در حال حاضر بنای این مسجد نوساز است و آرامگاه سومین شهید محراب آیت الله صدوقی در آن قرار دارد.

مسجد مصلای عتیق

این مسجد در سال ۷۲۵ هجری قمری توسط سید رکن الدین محمد قاضی احداث شده است که از مشخصات این مسجد می توان به وجود صحن و دو قسمت شبستان تابستانه با پوشش گنبد آجری و گرمخانه اشاره کرد.

بادگیر بر فراز مسجد، آبریزگاه و حوضخانه در وسط صحن و یک پایاب در گوشه ای از آن به چشم می خورد و در گرمخانه مسجد کاشی مغولی تیموری مسدس فیروزه ای با حاشیه های آبی و سفید به کار رفته است و محراب زیر گنبد نیز با کاشی های شش ضلعی فیروزه ای تزئین شده است.

مسجد ملا اسماعیل

این مسجد در سال ۱۲۲۲ هجری قمری توسط یکی از علمای یزد آخوند ملا اسماعیل عقدایی در عهد سلطنت فتحعلی شاه قاجار ساخته شد که مشتمل بر مسجد و مدرسه است.

این مسجد دارای شبستانی با سی و دو ستون گنبدی وسیع است که قطره دهانه آن به بیش از ۱۵ متر می رسد و تقریبا با دهانه ایوان یکی است.

در طرف چپ بالای سردر بزرگ ورودی کتیبه ای وجود دارد که با خط نستعلیق نگاشته شده است و در مجموع این مسجد را می توان تحولی در معماری ایران در دوره قاجار دانست.

این مسجد بعد از پیروزی انقلاب به عنوان میعادگاه نمازجمعه در نظر گرفته شد و فضای آن نیز گسترش یافت و شهید محراب، آیت الله صدوقی در سال ۱۳۶۱ در این مسجد به شهادت رسید.

مسجد چهل محراب

یکی از مساجد تاریخی شهر یزد است که علت انتصاب نام چهل محراب برای این مسجد، وجود چهل عدد کاشی لعابدار فیروزه ای با طرح محرابی در بنا بوده که اکنون تنها سه عدد از کاشی های مذکور باقی مانده است.

مسجد جامع فهرج؛ نخستین مسجد تاریخ اسلام در ایران

مسجد جامع فهرج در روستای فهرج در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی یزد و در کنار راه اصلی یزد و بافق قرار دارد و از بناهای قدیمی و کم نظیر فرهنگ و تمدن اسلامی است که بنابر منابع مکتوب متعلق به قرن اول هجری قمری است.

این بنا، قدیمی ترین مسجدی است که در ایران و شاید در دنیا با کمترین پیرایه ای دست نخورده باقی مانده است. نقشه مسجد بسیار ساده است و تک مناره این مسجد علاوه بر زیبایی چشمگیرش جزو معدود مناره های گلینی است که در قرن پنجم هجری قمری به مسجد اضافه شده است.

مسجد جامع ابرکوه یادگاری از دوره سلجوقی

این بنا از مساجد دوره سلجوقی محسوب می شود و از نظر سبک ساختمانی جزو بناهای چهار ایوانی است و مانند اکثر مساجد جامع، دارای دهلیز، شبستان و محراب است.

این مسجد همانند بناهای دوره مغولی ساخته شده و به منظور اصلاح محراب اولیه، محراب دومی نیز ساخته شده است ضمن اینکه این محراب، قدری قبله سابق اصلاح می کند.

مسجد بیرون؛ محل اقامت امام رضا (ع) در سفر از مدینه به مرو

این مسجد شامل دو ایوان گنبدخانه، شبستان با حیاط مرکزی است که در جنوب شهر ابرکوه واقع شده و چون در گذشته بیرون از حصار شهر ساخته شده به مسجد بیرون شهرت یافته است.

این بنای تاریخی محل اقامت حضرت امام رضا (ع) در سفر از مدینه تا مرو بوده به همین دلیل مورد توجه ویژه مردم ابرکوه و گردشگران نوروزی است.

مسجد جامع اردکان

تاریخچه این مسجد به استناد از زیلوی بافته شده به تاریخ ۱۰۳۸ قمری در قرن یازدهم هجری ساخته شده و مشتمل بر ایوانی بلند در مقابل غرفه ها، گرمخانه با طاق و تویزاست.

مسجد زردگ اردکان

مسجد زردگ در خارج از شهر اردکان در میان کشتزارها در جوار روستای قدیمی زردگ قرار داد و این مسجد کهن به سبک مساجد قرن پنجم و ششم هجری قمری ساخته شده است و از ویژگی های آن این است که کمترین دخل و تصرف در بنای آن صورت گرفته است.

مسجد جامع و منارجنبان خرانق

در وسط قلعه خرانق و در کنار حسینیه، مسجد جامع قرار دارد که دارای شبستانی مربع و صحنی چند ضلعی است و در بالای این مسجد منار جنبان آجری بلندی تعبیه شده که از مرتفع ترین بناهای منطقه به شمار می رود و در قدیم به عنوان برج دیده بانی و فانوس خانه استفاده می شده است.

قطر این منار جنبان بیش از دو متر و ارتفاع آن از سطح پشت بام نزدیک به ۱۵ متر است و به راحی با دست می توان آن را به حرکت در آورد.

مدرسه ایرانشهر نخستین مدرسه دولتی در شهر یزد

مدرسه ایرانشهر اولین مدرسه دولتی در شهر یزد است و ساختمان این مدرسه در سال ۱۳۱۶ مورد بهره برداری قرار گرفت و طرح این مدرسه از آندره گدار، معمار فرانسوی بوده و بنای آن به سبک معماری عصر ساسانی و صفوی احداث شده است.

این فضای فرهنگی جایگاه تربیت بسیاری از مردان بزرگ یزد است که نام آنها در کنار نام مدرسه ای ایرانشهر در سراسر در دنیا می درخشد و اخیرا طبق مصوبه دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش کشور، این مدرسه به عنوان یکی از مدارس ماندگار کشور در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و بخشی از مدرسه نیز به موزه علوم یزد تبدیل شده است.

در یزد ده ها مدرسه تاریخی دیگر نیز وجود دارد که به نوع خود جاذبه گردشگری به شمار می رود به نحوی که زندان اسکندر نیز به مدرسه ضیائیه معروف است.

به طور قطع مدارس و مساجد تاریخی می توانند یکی از بهترین جاذبه های تاریخی باشند همچنانکه اکنون نیز از پر بازدیدترین بناهای تاریخی یزد به شمار می روند.