حرکت پرشتاب قطار دیپلماسی ایران در سال 92

به گزارش خبرنگاران سیاسی ایرنا، سال 92 را می توان سال غافلگیر کننده و متفاوتی در عرصه سیاست خارجی کشور، پس از روی کار آمدن «حسن روحانی» و دولت تدبیر وامید دانست چرا که بعد از انتخابات ریاست جمهوری خرداد ماه امسال بود که ایران هم شاهد «تدبیر» در عرصه مدیریت کشور و هم شاهد درخشش بارقه های «امید» در میان اقشار مختلف جامعه بود.

از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم بود که کلید روحانی در یکی از قفل های بسته این کشور چرخید و درهای سیاست خارجی ایران به روی دنیا و عرصه جهانی باز شد.

در واقع، عرصه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سال 92 با دو رویکرد کاملا متفاوت روبرو بود. یکی در ماه های نخستین سال و همزمان با روزهای پایانی دولت احمدی نژاد و دیگری سیاستی متفاوت از زمان روی کارآمدن دولت روحانی که گفتمان اعتدال و توسعه را سرلوحه کار خود قرار داد.



** سیاست خارجی در روزهای پایانی دولت دهم

در سه ماهه نخست سال و پیش از انتخابات ریاست جمهوری یازدهم ،عرصه دیپلماسی کشور ادامه روندهای هشت سال گذشته بود؛ رویکردها و سیاست هایی که به باور بسیاری از کارشناسان مسایل بین المللی آن را یکی از نقاط ضعف دولت قبل می دانند.

به اعتقاد کارشناسان و تحلیلگران مسایل بین المللی، بی توجهی به واقعیات عرصه بین المللی و محدود کردن دایره روابط دیپلماتیک بر پایه این رویکرد به کشورهایی خاص نه تنها سبب تنش هر چه بیشتر در روابط با غرب شد بلکه «سایش» در روابط منطقه ای را منجر شد به نحوی که درهای سیاست خارجی کشور رو به قفل شدن بود.



** پیروزی تدبیر و امید

از 24 خرداد 92 به بعد و با انتخاب دکتر حسن روحانی در راس دولت یازدهم، نه تنها شاهد تغییر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بودیم، بلکه نگرش جهانی نسبت به ایران در عرصه روابط بین الملل رو به تحول نهاد.

روحانی از همان روزهای نخستین انتخاب از سوی مردم اعلام کرد، پیام انتخابات 92، داشتن سیاست خارجی پویا و فعال با جهان است که البته همراه با احترام، منافع و حفظ حقوق متقابل صورت می گیرد.

وی درباره رویکردهای گذشته در عرصه دیپلماسی گفت که سیاست خارجی دولت قبل را نمی پسندد و شیوه های آن را قبول ندارد.

روحانی که تنش زدایی در عرصه روابط بین الملل و حل بحران هسته ای ایران با غرب را به عنوان مهمترین سرفصل های سیاست خارجی دولت خود عنوان کرده بود، پس از پیروی در انتخابات ریاست جمهوری یازدهم در خرداد ماه سال جاری توانست به وعده خود عمل کند و صفحه نوینی در روابط خارجی ایران بگشاید که نتیجه آن آغاز فصل جدیدی از مناسبات ایران با کشورهای همسایه، منطقه و البته عرصه بین الملل به ویژه کشورهای اروپایی بود.

نمایش تصویری متفاوت از ایران بعد از پیروزی وی، با اقبال گسترده در خارج از کشور نیز مواجه شد به طوری که در مراسم تحلیف وی برای نخستین بار در تاریخ جمهوری اسلامی ایران، دو نخست وزیر، 11 وزیر خارجه، هفت رییس مجلس، هشت معاون رییس جمهور و سه معاون نخست وزیر حضور یافتند.



** کابینه دولت یازدهم

رییس جمهوری منتخب که حل پرونده هسته ای را یکی از مهمترین اولویت های کاری خود دانسته و اعلام کرده بود که در 100 روز نخست فعالیت دولت یازدهم قصد دارد گشایشی در این پرونده ایجاد کند، با انتخاب «محمدجواد ظریف» از دیپلمات های کارکشته و باسابقه کشور برای وزارت امور خارجه نشان داد که تصمیم دارد سکان امور را در دولتش به دست نیروهای متخصص بسپارد و ظریف نیز با کسب 232 رای موافق از مجلس سکان دستگاه سیاست خارجی کشور را به دست گرفت.

با استقرار دولت یازدهم و در نخستین روزهای شهریور ماه با دستور رییس جمهوری، پرونده هسته ای از شورای عالی امنیت ملی به وزارت خارجه منتقل شد؛ هرچند این تصمیم، اتفاق جدیدی نبود اما نشان داد که رییس جمهوری قصد دارد این پرونده را به شیوه دیپلماتیک و گفت و گوهای سازنده به سرانجام برساند.



** ظریف؛ مرد دیپلماسی و لبخند

بی شک «محمد جواد ظریف» وزیر خارجه ایران را باید خبرسازترین، شناخته شده ترین و در عین حال محبوب ترین شخصیت سیاسی و دیپلمات ایرانی دانست که با ورودش به این وزارتخانه، تغییراتی شگرف در عرصه سیاست خارجی ایران پدید آورد.

مشغله های کاری ظریف و تکیه وی بر چند دهه تجربه فعالیت در عرصه سیاست خارجی و ارتباط با دانشگاهیان و صاحب نظران مانع از آن نشد که وی از دیپلماسی عمومی فاغل شود؛ او نخستین سیاستمدار ایرانی است که حضور فعالی در شبکه های اجتماعی دارد و با این شیوه نقش موثری در پشبرد اهداف سیاست خارجی کشور در سراسر جهان داشته است.

تسلط وی به زبان انگلیسی، تبریک سال نو یهودی در شبکه اجتماعی توییتر و انتشار یک ویدئو از وی به زبان انگلیسی در زمره اقداماتی است که به مجبوبیت او در مجامع بین المللی و رسانه ای افزوده است.



** نیویورک؛ ایستگاه نخست دیپلماسی دولت

نخستین حضور رییس جمهوری جدید اسلامی ایران در مجمع عمومی سازمان ملل، هیات ایرانی را در کانون توجه رسانه ها قرار دارد؛ روحانی در حالی از فرصت حضور در مجمع جهانی سازمان ملل برای بیان دیدگاه های خود در مسایل جهانی و منطقه ای استفاده کرد که به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران اشتیاق مقامات سیاسی جهان برای شنیدن صدای جدید ایران بسیار بیشتر از تمایل آنها به بیان نظراتشان بود.

نخستین سفر رییس دولت یازدهم به مقر سازمان ملل با حواشی مهم تر از متنی نیز همراه بود، وزیر خارجه کشورمان در کنار ملاقات ها و مذاکرات فشرده با مقامات کشورهای مختلف، برای نخستین بار به طور جداگانه با جان کری وزیرخارجه آمریکا دیدار و گفت و گو کرد. دیداری که به سرعت در صدر اخبار رسانه های جهان قرار گرفت.

دیدار ظریف و کاترین اشتون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل و توافق بر سر برگزاری نخستین نشست ایران و 1+5 در سطح وزرای خارجه کشورهای عضو مهمترین گام عملی ایران برای گشایش در پرونده هسته ای بود.

روی خندان و انرژی مثبت ظریف از همان ملاقات نخست، اشتون را نیز تحت تاثیر قرار داد به نحوی که رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا در جمع خبرنگاران گفت «از پرانرژی بودن وزیر خارجه ایران به وجد آمده است.»

نشست های دو جانبه دیپلمات کهنه کار کشورمان با همتایان خود برای رفع کدورت های گذشته و آغاز فصلی نو در روابط خارجی تهران با سایر کشورها از جمله انگلستان را نیز نمی توان نادیده گرفت که دو طرف برای از سر گیری روابط دیپلماتیک و بازگشایی سفارت خانه ها در دو کشور تاکید کردند.

گفت و گوی تلفنی 20 دقیقه ای میان روحانی و اوباما در واپسین ساعات حضور روحانی در نیویورک آن هم بعد 34 سال قطع روابط دیپلماتیک، آن را به خبر مهم بسیاری از رسانه های جهان تبدیل کرد.

به این ترتیب نیوریورک را می توان نخستین ایستگاه تحرک دیپلماتیک ایران از زمان روی کار آمدن دولت تدبیر و امید دانست که در نتیجه آن جهانیان به خوبی با چهره جدید ایران آشنا شدند و به لبخند های این کشور مهم و تاریخی ایمان آوردند.



** ژنو؛ شاهدی بر مذاکراتی تاریخی

برنامه هسته ای ایران که از 10 سال قبل همواره یکی از مهمترین اخبار رسانه های جهان بود، در شرایطی به دولت یازدهم رسید که بیش از 12 قطعنامه در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی علیه برنامه هسته ای کشورمان به تصویب رسیده بود و طی آنها درخواست های مشخصی از کشورمان برای تعلیق همه فعالیت های غنی سازی و اجرای پروتکل الحاقی به صراحت ذکر شده بود.

علاوه براین، طی یک فرآیند غیرقانونی موضوع به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع و در قالب 6قطعنامه شورای امنیت تحریم های ناعادلانه ای علیه کشورمان وضع شده بود.

با آغاز به کار دولت یازدهم، برگ دیگری در موضوع هسته ای ایران ورق خورد؛ دیپلماسی هسته ای دولت یازدهم، حدود 100 روز بعد از روی کارآمدن این دولت به توافقی با عنوان « برنامه اقدام مشترک ژنو » برای حل پرونده هسته ای منجر شد؛ پرونده ای که بیش از 10 سال ایران را به صورت غیرضروری درگیر و متحمل هزینه های بسیار کرده بود.

بامداد یکشنبه سوم آذر (24 نوامبر) جهان با بمب خبری توافق اولیه ایران و گروه 1+5 با عنوان برنامه اقدام مشترک ژنو مواجه شد که خشم افراطیون بویژه مخالفان جمهوری اسلامی ایران و در راس آنها اسرائیل را برانگیخت.

سکاندار کشتی سیاست خارجی ایران بعد از مذاکرات اعلام کرد که برنامه غنی سازی ایران بدون فشار بین المللی ادامه خواهد یافت و براساس این توافق هیچ یک از مراکز غنی سازی ایران تعطیل نشده و فردو و نطنز به کارخود ادامه می دهند اما توسعه و گسترشی در طول شش ماه آینده نخواهند داشت. ایران داوطلبانه غنی سازی را در حد 5 درصد ادامه می دهد؛ در عین حال کشور به سمت رفع همه تحریم ها پیش خواهد رفت.

در واقع برنامه اقدام مشترک ژنو مشتمل بر تعهدات ایران و اعضای گروه ۱+۵ برای یک دوره زمانی شش ماهه، به منظور هموار کردن راه رسیدن به یک توافق جامع و بلند مدت است که می بایست در مدت کمتر از یک سال شکل بگیرد.

به این ترتیب برای بسیاری از مردم ایران سوم آذر ماه 92 (24 نوامبر 2013) روز به یادماندنی خواهد بود چرا که جمهوری اسلامی ایران و کشورهای 1+5 شامل آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه، چین و آلمان بعد از سه دور مذاکره کارشناسی و یک دوره مذاکره در سطح مدیران ارشد بالاخره بر روی جزئیات اجرایی برنامه ای که ضمن حفظ حقوق ایران، نگرانی های غرب را برطرف کند،به توافقی تاریخی رسیدند.

اینگونه بود که با حمایت های مقام معظم رهبری، رویکردها و سیاست های حسن روحانی در مقام رییس جمهور، تلاش ها و درایت های تیم مذاکره کننده هسته ای ایران و هدایت هوشمندانه محمدجوادظریف، پرونده هسته ای ایران که برای 10 سال به یکی از چالش برانگیزترین موضوعات بین المللی تبدیل شده بود، در مسیری قدم نهاد که ناظران بین المللی را به حل و فصل نهایی آن امیدوار کرده است.

اهمیت این رخداد سبب شد تا مقامات سیاسی جهان و تحلیلگران بین الملل از این توافق با عناوین و تعابیری نظیر «زلزله سیاسی»،« چرخش استراتژیک»، «پیروزی دیپلماسی ایران»،«حرکت رو به جلوی سیاست خارجی ایران»، «نقطه عطف تاریخی» و «رخداد ژئوپولتیک» یاد کردند.



** یک اقدام و هزار نتیجه

به محض انتشار خبر توافق اولیه ایران و 1+5 بر سر برنامه هسته ای صلح آمیز ایران، بسیاری از کشورهای همسایه و منطقه از جمله هند، لبنان، ترکیه، عراق، سوریه، امارات متحده عربی، قطر و کویت از این توافق استقبال کردند.

بان کی مون دبیرکل سازمان ملل نیز با ابراز خرسندی از توافق هسته ای ایران در ژنو گفت: توافق به دست آمده یک «توافق تاریخی» برای کشورهای خاورمیانه محسوب می شود.

وزیر خارجه انگلیس نیز عنوان کرد که توافق با ایران نشان داد که کار کردن با این کشور امکان پذیر است و مشکلات به وسیله دیپلماسی قابل حل هستند.

در این میان، بیش از همه مقامات صهیونیستی بودند که نمی توانستند خشم خود از عدم تحقق دروغ پردازی ها و مانورهای سیاسی خود برسر برنامه هسته ای ایران را پنهان کنند. وزیرجنگ رژیم صهیونیستی بلافاصله بعد از انتشار خبر توافق، این اقدام را اشتباه تاریخی و تسلیم شدن قدرت های جهان دربرابر چرب زبانی های دیپلماتیک و لبخندهای ایران با هدف خرید وقت توصیف کرد.

رسیدن به این توافق تنها تحقق یک وعده رییس جمهوری است اما دستاورهای بی شمار حاصل از آن در عرصه بین الملل اهمیت این اقدام را به خوبی آشکار می کند. آنچه که تحلیلگران و کارشناسان سیاسی در طی ماه های گذشته از جنبه های مختلف به بررسی آن پرداختند.

توافق ایران با شش کشور قدرتمند، علاوه بر دستاوردهای اقتصادی مثل رفع برخی تحریم ها ، جلوگیری از اعمال تحریم های جدید، آزاد شدن پول های بلوکه شده ایران، گشایش های بانکی، آزادشدن تبادلات تجاری با کشورها و.. نتایجی را نیز در عرصه سیاست خارجی برای ایران به ارمغان آورد که اگرچه نتوان آنها را مانند نتایج اقتصادی به عدد و رقم محاسبه کرد اما به طور قطع دستاوردهایی ارزشمند هستند که آرزوی بسیاری از کشورهای جهان دست یابی به آنهاست.

به رسمیت شناختن قدرت ایران در تحولات منطقه ای و فرامنطقه ای، تغییر سیاست های تقابلی به تعاملی، خروج ایران از انزوای هشت ساله، افزایش پرستیژ ایران، اعتماد به نفس دیپلماتیک ناشی از نشست بر سر میز مذاکره با شش کشور قدرتمند، تبدیل شدن ایران به قدرت دیپلماتیک، تعریف جدیدی از چهره ایران امروز، افول نسبی فضای امنیتی و تهدید انگاری ایران، شکاف در اجماع جهانی علیه ایران، شکست سیاست های «ایران هراسی»،«شیعه هراسی» و «اسلام هراسی» دشمنان، منفعل کردن و حتی به انزوا بردن مخالفان ایران در منطقه و عرصه بین الملل، شکاف برداشتن دیوار تحریم ها، علاقه مندی کشورها به ارتباط با ایران، تغییر لحن و ادبیات کشورها در گفت و گو با ایران، رفع سایه تهدید های نظامی از خاورمیانه و ... از جمله نمونه های تاثیرات بین المللی توافق ایران و 1+5 است که برای دیپلماسی چندماهه یک دولت دستاوردی بسیار مهم و البته زودهنگام است.

درکنار همه این ها باید به تثبیت برنامه هسته ای صلح آمیز و حفظ استقلال سیاسی کشور در عین پیشگیری از پرداخت هزینه های بی مورد و غیرضروری از سوی ایران اشاره کرد.

موضوع هسته ای در سال های گذشته بهانه ای شد تا قدرت های جهان با وجود همکاری های ایران با آژانس برای رفع ابهامات و مذاکرات با جامعه بین الملل، ایران را مورد تهدید و تحریم سیاسی، اقتصادی و امنیتی قرار دهند تا شاید از این طریق ایران در انزوا قرار گیرد. ضمن اینکه به بهانه مهار ایران در توهم دستیابی به سلاح هسته ای و تبدیل شدن به یک تهدید جهانی، اجماعی جهانی علیه ایران شکل داده بودند و مدام بر طبل مقابله با ایران می کوبیدند.

اما به اذعان بسیاری از کارشناسان روابط بین الملل،بعد از توافق بر سر برنامه اقدام مشترک ایران توانست به بسیاری از اهداف بلندمدت و راهبردی خود دست یابد و در سایه فضای ایجاد شده جدید، از قدرت نقش آفرینی بیشتری در شکل دهی به رخدادهای منطقه ای و فرامنطقه ای برای دست یابی به منافع ملی و ارزش های خود برخوردار شد.



** ترافیک دیپلماتیک برای سفر به ایران

به دنبال توافق انجام شده با 6 کشور قدرتمند دنیا و ایجاد فضای مثبت در عرصه جهانی نسبت به ایران، نتایج حاصل از برنامه اقدام مشترک و پیش گرفتن سیاست درهای باز و تعاملی ایران در عرصه بین الملل، به یک باره کشور با افزایش تقاضاها برای سفر به ایران و انجام دیدارهای دیپلماتیک و گفت وگو با مقامات سیاسی ایرانی روبه رو شد به نحوی که تهران را به کانون سفر مقامات سیاسی کشورهای مختلف از چهار گوشه جهان تبدیل کرد.

در این میان اشتیاق کشورهای اروپایی برای سفر به تهران در نوع خود قابل توجه است؛ «اما بونینو» وزیر امور خارجه ایتالیا نخستین مقام اروپایی بود که همزمان با اولین روز دی ماه وارد تهران شد و با محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه درباره مسائل دوجانبه، بحران سوریه و مسائل هسته ای ایران گفت و گو کرد.

پس از آن در سه ماهه پایانی سال، ظریف میزان وزرای خارجه سوئد، بلژیک ،اسپانیا، لهستان و یونان از اروپا بود که فصل مشترک گفته های همه آنها تاکید بر اهمیت نقش ایران در منطقه، جایگاه ممتاز فرهنگی و تمدنی این کشور وعلاقه آنها به افزایش مناسبات سیاسی و اقتصادی خود با ایران است.



** بارونس انگلیسی در تالار آیینه و میدان نقش جهان

اگرجه تهران در ماه های گذشته میزبان سفرهای پرشمار وزرای امورخارجه و مقام های ارشد کشورهای مهم منطقه ای و فرامنطقه ای به ویژه اروپایی بود، اما به طور قطع سفر کاترین اشتون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به ایران را می توان مهمترین آنها برشمرد؛ سفری که بار دیگر باعث شد لنز دوربین عکاسان و نگاه خبرنگاران جهان بار دیگر به ایران معطوف شود.

این عضو حزب کارگر انگلیس که از سال ۲۰۰۹ به عنوان «مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا» انتخاب شد و مسوولیت هدایت گروه ۱+۵ در گفت و گوهای هسته ای با ایران را نیز برعهده دارد، نقش نماینده تام الاختیار غرب را در توافق هسته ای ژنو میان ایران و شش قدرت بزرگ ۱+۵ ایفا می کند و بنابراین نمی توان از اهمیت سفر وی به تهران با بی تفاوتی گذشت.

وی در پاسخ به دعوت رسمی ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد تهران را به عنوان مقصد مهم سفر خود در خاورمیانه انتخاب کرد. این سیاستمدار انگلیسی را «هلگا اشمید» و «مایکل مان» معاون و سخنگویش همراهی می کردند.

اشتون علاوه بر دیدار با دکتر ظریف و گفت وگو پیرامون مسایل منطقه ای مثل بحران سوریه، تبادلات با اروپا، مساله حقوق بشر و پرونده هسته ای ایران، با دکتر روحانی رییس جمهوری، علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی، علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی، علی اکبر ولایتی رییس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام و مشاور رهبر معظم انقلاب در امور بین الملل و سعید جلیلی نماینده مقام معظم رهبری در شورای عالی امنیت ملی و مذاکره کننده سابق هسته ای ایران دیدار و گفت و گو کرد.

چنین حجم ملاقاتی با مسوولان رده بالای کشوری در سفر یک مقام عالی رتبه اروپایی به ایران را می توان امری کم سابقه و شاید هم بی سابقه دانست.

اشتون نیز در دیدار با حسن روحانی تاکید کرد که با پیام حسن نیت ۲۸ کشور اروپایی که نماینده آنهاست به تهران آمده و این نخستین فرصتی است که در خصوص مساله ای غیر از موضوع هسته ای با مقامات ایران گفت و گو می کند و این آغازی برای توسعه همکاری ها میان ایران و اتحادیه اروپایی است.

این دیپلمات انگلیسی بعد از دیدارهای سیاسی خود با مقامات ایرانی، یک روز را به دور از جنجال رسانه ها و حضور خبرنگاران در شهر تاریخی اصفهان گذراند و به بازدید از آثار دیدنی نصف جهان پرداخت؛ امری که به گفته خودش، توصیه بسیاری از مقامات اروپایی بوده است.

با پایان سفر اشتون، اگرچه منتقدان تلاش کردند با پررنگ کردن دیدارهای حاشیه ای و غیردیپلماتیک این مقام سیاسی سفر را تحت الشعاع قرار دهند اما بی تردید گفت وگوهای سازنده و مثبت وی با مقامات ایرانی باعث می شود، سفر مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده تیم مذاکره کننده هسته ای غرب، فصل جدیدی در مناسبات تهران و اتحادیه اروپا بگشاید.

بنابراین سفر این مقام ارشد سیاسی اتحادیه اروپایی به تهران را می توان نقطه عطف کارنامه کاری سیاست خارجی دولت یازدهم دانست.



** نگاه به شرق آسیا؛ نتیجه دیپلماسی فراگیر و توازن گرا

ظریف و تیم دیپلماتش در وزارت خارجه با وجود در اولویت قراردادن حل مناقشه هسته ای ایران و بهبود روابط با غرب، به خاطر نگاه فراگیر و توازنی به عرصه دیپلماسی از سایر حوزه های سیاست خارجی غافل نشدند. وی علاوه بر توجه به کشورهای همسایه و رایزنی های منطقه ای در گام سوم نگاه خود را به شرق آسیا معطوف کرد.

رییس دستگاه دیپلماسی کشور به منظور بهره مندی از پتانسیل روابط با کشورهای مهم در منطقه و آسیا که مشترکات بسیاری نیز به لحاظ مذهبی ،تاریخی و فرهنگی با ایران دارند،سفر به این کشورها را نیز در دستور کار خود قرار داد.

وزیر امور خارجه گشاده رو و خوش برخورد ایران در روزهای پایانی دی ماه برای حضور در سیزدهمین نشست کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و ترکمنستان به عشق آباد سفر کرد و در حاشیه این اجلاس با تعدادی از مقامات ترکمنستان در خصوص توسعه روابط دو جانبه، گسترش همکاری های اقتصادی و فرهنگی، تقویت همکاری های چند جانبه و منطقه ای و سایر موضوعات مورد علاقه طرفین دیدار و گفت و گو کرد.

ظریف همچنین در ماه آخر سال 92 به ژاپن، کره جنوبی، هند و اندونزی در راستای توسعه مناسبات میان جمهوری اسلامی ایران و این کشورها وهمچنین گفت و گو پیرامون مسایل مرتبط با روابط دوجانبه در زمینه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و همچنین تحولات مهم منطقه ای و بین المللی انجام شد.

این سفرها دستاوردهای بسیاری را به همراه داشت؛ علاوه بر این که تعدادی از کشورهای جنوب شرق آسیا امروز به لحاظ اقتصادی از موقعیت برجسته ای برخوردارند،بسیاری از آنها از اعضای مجامع مختلف بین المللی «آ س آن» ، اکو و کنفرانس کشورهای اسلامی هستند و به این ترتیب این منطقه را می توان به عنوان یک پتانسیل مهم سیاسی نگاه کرد.

اما در کنار این دستاوردهای سیاسی به دنبال سفر ظریف به این شرق آسیا، ژاپن ۴۵۰میلیون دلار از بدهی های نفتی خود به ایران را پرداخت کرد. همچنین کره جنوبی بر اساس توافقنامه موقت بین ایران و شش قدرت جهانی در ژنو ۵۵۰ میلیون دلار از درآمدهای نفتی کشورمان را به حساب بانک مرکزی ایران واریز کرد.

منابع هندی اعلام کردند این کشور آماده پرداخت بیش از سه میلیارد دلار بدهی نفتی اش با هرنوع ارز مورد نظر ایران است.



** دیپلماسی منطقه ای در بحبوحه آتش افراطی گری

رویکرد تقویت روابط با همسایگان منجر به سفر رییس دستگاه دیپلماسی به کشورهای کویت، عمان، قطر، امارات، لبنان، روسیه و سوریه شد؛ این سفرها در حالی انجام شد که منطقه در آتش افراطی گری و تروریسم می سوخت.

کارشناسان منطقه، سفر دوره ای وزیر خارجه کشورمان به کشورهای لبنان، عراق و سوریه را که در خط مقدم نبرد با تروریسم قرار دارند، در شرایط حساس کنونی، حائز اهمیت و آن را سفری ضد تروریستی تعبیر کردند.

علاوه بر تقویت روابط و تاکید بر حمایت های ایران از محور مقاومت، گفت وگو پیرامون بحران سوریه و راه های حل وفصل سیاسی آن نیز از دیگر محورهای مهم رایزنی های ظریف دراین سفر منطقه ای بود.

طی این مدت و درکنار سفر مقامات اروپایی به ایران، وزرای خارجه کشورهای منطقه مثل عراق، قطر، تاجیکستان، امارات و ... نیز به منظور تبادلات با دولت جدید ایران و بهره مندی از فرصت های اقتصادی فراهم شده ناشی از اجرای برنامه اقدام مشترک به ایران سفر کردند.

ظریف همچنین روزهای نخستین بهمن امسال پس از آن که رییس جمهوری را به منظور شرکت در اجلاس امنیتی مونیخ همراهی کرد، میزبان هیاتی به سرپرستی کوفی عنان دبیرکل سابق سازمان ملل و دزموند توتو (اسقف معروف ضدآپارتاید آفریقای جنوبی) از شخصیت های فعال بین المللی شد.

در میان سفر مقامات منطقه ای به ایران سفر رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه که در صدر هیاتی عالی رتبه شامل وزیر امور خارجه و سه وزیر اقتصادی کابینه ترکیه برای گفت و گو با مقامات بلند پایه ایرانی ،تبادل نظر پیرامون روابط دوجانبه و مسایل منطقه ای و امضای چند توافقنامه همکاری دوجانبه به تهران آمده بود، از اهمیت برخوردار بود.



** از سر گیری روابط دیپلماتیک ایران و انگلیس

در نخستین روزهای آخرین ماه سال 92، ایران و انگلیس بعد از حدود 2 سال به قطع روابط پایان دادند و رابطه مستقیم دیپلماتیک میان دو کشور ازسرگرفته شد.سفارت ایران در شهر لندن در مراسمی با عنوان رسمی سفارت فعالیت خود را از سرگرفت و پرچم ایران هم بر فراز ساختمان سفارت برافراشته شد.

به این ترتیب، انگلیس دیگر در ایران دارای حافظ منافع نیست و با تعیین کاردار غیرمقیم روابط خود با ایران را پیگیری می کند.

قبل از این براساس توافق دو کشور، سفارت عمان در لندن مسؤولیت حفاظت از منافع ایران را برعهده داشت. وزارت خارجه انگلیس هم با انتشار متنی در شبکه اجتماعی توئیتر، ازسرگیری روابط مستقیم دیپلماتیک تهران - لندن را تایید کرد.



** افراطی گری در منطقه؛ چالش مهم سیاست خارجی دولت تدبیر و امید

بحران جنگ در سوریه و گسترش افراطی گری و تروریسم در منطقه که با حمایت برخی از کشورهای غربی و عربی همراه شده است را می توان یکی از چالش های مهم منطقه ای دانست که مقابله با آن بخشی از سیاست خارجی دولت را شکل می دهد.

فعالیت گروه های تروریستی و تکفیری به سوریه محدود نمی شود و در چند ماه گذشته در بخش هایی از عراق، لبنان و یمن نیز فعال شده اند که نمونه آن را در دو انفجار شدید در نزدیکی سفارت ایران در بیروت شاهد بودیم.

انفجار در مقابل سفارت ایران در بیروت منجر به کشته شدن 23 نفر از جمله رایزن فرهنگی ایران در لبنان و زخمی شدن 150 نفر دیگر شد.

ربایش یک دیپلمات ایرانی در یمن، شهادت ابوالقاسم اسدی دیپلمات ایرانی در صنعا و انفجار در نزدیکی مراکز ایران در پاکستان نمونه ای از فعالیت گروه های تکفیری در منطقه است اما شاید غم انگیزترین روز برای این دیپلمات باسابقه را بتوان روزی دانست که خبر شهادت ابوالقاسم اسدی دیپلمات ایرانی دریمن به دست نیروهای تروریستی را شنید.این واقعه که با واکنش های جهانی برای تقبیح آن روبرو شد،وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران را عزادار کرد.

علاوه براین ظریف به عنوان سکاندار کشتی سیاست خارجی دولت یازدهم، روزهای پایانی سال را با دغدغه 5 مرزبان ربوده شده ایرانی در مرکز پاکستان می گذراند. سربازان ایرانی که اواسط بهمن ماه در مرز بین ایران و پاکستان ربوده شدند و گروه موسوم به جیش العدل مسئولیت ربودن آنها را به عهده گرفت.

به گفته مقامات ایرانی ربوده شدگان در خاک پاکستان نگهداری می شوند و در این مدت مقامات کشورمان تلاش کرده اند با همکاری مقامات پاکستانی شرایط آزادی آنها را فراهم کنند.

ظریف در نشستی خبری گفت که هیچ تلاشی برای رهایی این افراد فروگذار نمی کند و وزارت خارجه از مسیرهای مختلف دیپلماتیک پیگیری ها را ادامه می دهد و هم با پاکستان و یمن و سایر اطراف ذی ربط این موضوع را پیگیری خواهد کرد و امیدواریم با هماهنگی و همکاری کشورها و تشخیص منافع بلندمدت کشورهای منطقه که تروریسم به نفع هیچ کسی نیست و با تشریک مساعی این عزیزان هرچه سریع تر به آغوش خانواده خود برگردند.

به این ترتیب افراطی گری و تروریسم شکل گرفته و رشد یافته در منطقه را می توان یکی از مهمترین چالش های دیپلماسی دولت یازدهم در سالی که گذشت دانست که به طور قطع در سال آینده نیز ادامه خواهد داشت.



** پرواز به مقصد وین برای دور بعدی مذاکرات

تیم دیپلماسی ایران در آخرین روزهای اسفند ماه اما پرکارترین روزهای خود را سپری می کرد.

تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان ظهر دوشنبه 26 اسفند ماه به منظور برگزاری دور دوم از مذاکرات گام نهایی ایران و 1+5 به ریاست محمد جواد ظریف راهی وین اتریش شدند تا مذاکرات خود و 1+5 را در دور جدید مذاکرات را در این شهر اروپایی آغاز کنند.

این دور از مذاکرات از سه شنبه طبق روال مذاکرات قبلی در جلسه صبح با حضور محمد جواد ظریف و کاترین اشتون آغاز خواهد شد و ادامه مذاکرات در سطح معاونین خواهد بود که از سوی ایران سید عباس عراقچی ، معاون حقوقی و بین الملل وزارت امور خارجه سرپرستی این مذاکرات را به عهده دارد .

این مذاکرات در پی توافق ژنو با عنوان برنامه اقدام مشترک برای رسیدن به راه حال جامع و نهایی برگزار می شود تا دو طرف به یک راهکار نهایی برای حل پرونده هسته ای ایران دست یابند.

نباید فراموش کرد که ظریف پیش از عزیمت به وین با اخضر ابراهیمی نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه که برای دیدار و گفت و گو پیرامون بحران این کشور به تهران سفرکرده بود، دیدار کرد.

سفری که باید آن را ناشی از موفقیت ایران در ایفاکردن نقش مثبت در حل بحران سوریه و همچنین شکست در مذاکرات ژنو2 قلمداد کرد.

اخضر ابراهیمی پیش از این قصد داشت به چند کشور عربی سفر کند که آنها از این امر استقبال نکرده بودند، اما ظریف چندی پیش اعلام کرد که درهای ایران همیشه به روی ابراهیمی باز است.

باید دید که کشورهای غربی و جامعه بین الملل تا چه حد به پایان درگیری های خونین در کشور سوریه معتقد هستند و به دنبال راهی برای پایان بحران انسانی این کشور می گردند.

آنچه گفته شد، مروری کوتاه بر دستاوردهای سیاست خارجی دولت یازدهم بود؛ دستاوردهایی که در کمتر از هشت ماه به دست آمده است.

از مجموع رویکردهای رییس دولت یازدهم می توان دریافت که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، در این مدت مبتنی بر نگاه عمل گرایانه و تعامل گرایانه با جامعه جهانی و در چارچوب و اصول کلی سند چشم انداز ۲۰ ساله کشور تحت عنوان سیاست خارجی مبتنی بر «تعامل سازنده با جهان» تعریف شده است.

به طور کلی محورهای اصلی سیاست خارجی در دولت حسن روحانی را می توان پیش گرفتن رویکرد تعاملی با نظام بین الملل، اولویت دادن روابط دوستانه و نزدیک با همسایگان، جلوگیری از افزایش تنش با کشورهای متخاصم و یا غیردوست، موازنه قدرت بر اساس مفهوم اعتدال، دوری از جنجال و غوغاسالاری در عین تاکید بر منافع ملی و مصالح کشور و در یک کلام تکیه بر دیپلماسی به عنوان مهمترین ابزار دستیابی به منافع برشمرد.

با وجود همه چالش ها و دشواریی هایی که دولت تدبیر و امید در عرصه سیاست خارجی با آن روبرو است، صاحب نظران به عملکرد چند ماهه این دولت در عرصه سیاست خارجی نمره قبولی می دهند؛ نمره ای که می توان آن را حاصل واگذاری امور به نیروهای مجرب، باتجربه ، آشنا با معادلات عرصه بین الملل و در عین حال آشنا به منافع ملی و مصلحت کشور دانست.

درکنار همه این ویژگی ها، نباید از بازگشت نگاه عقل گرا و اعتدالی به عرصه دیپلماسی کشور غافل شد.

بی شک سال 92 را می توان به لحاظ سرعت و شدت تغییرات و تحولات به ویژه در عرصه سیاست خارجی، سالی متفاوت و منحصر به فرد ارزیابی کرد و از آن با عنوان نقطه عطف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران یاد کرد.

سال 92 در حالی برای ملت ایران به پایان می رسد که کشور به لحاظ منطقه ای و بین المللی در جایگاه بسیار متفاوتی با اسفند 91 قرار دارد که حاصل حماسه سیاسی مردمی است که در خرداد 92 پای صندوق های رای خلق کردند.

گزارش از: هدی یوسف زاده و زهرا هژبری

سیام(5)**9173**1572