ناآگاهی در کاربرد شیوه درمانی پنج هزار ساله/ رشد بی تناسب "حجامت" در اردبیل

به گزارش خبرنگار مهر، ارائه مجوز برای خونگیری یا همان حجامت در درمانگاه های خصوصی و عمومی و مطب های پزشکان اردبیل که پنج هزار سال پیش به عنوان یک شیوه درمانی در هندوستان شکل گرفت، این روزها با رشد قارچ گونه ای مواجه بوده و حتی در برخی مواقع به عنوان آخرین امید بیمار در دست نیافتن به پاسخ از شیوه های پزشکی برای درمان قلمداد می شود.

این شیوه به معنای حجیم کردن که در لاتین CUPPING و در زبان ترکی "کوپه Kupe" خوانده می‌شود و در منابع مختلف به ‌صورت CUPPING عنوان شده برای اولین بار در منظومه اشعار مذهبی بر گرفته از تفکرات طبیعت گرایانه در کشور هندوستان مکتوب شده است.

شیوه ای که در گذشته یکی از دلایل تائید پزشک بودن یک فرد محسوب می شد، بر اساس اصول علمی و با توجه به مطالعه طبیعت انسانی ابداع شد و پس از اینکه نمونه های آن در آثار باقی مانده از مصر باستان در کاغذهای پاپیروسی کشف شد و بعد از اسلام به ایران نیز راه یافت.

حجامت که به مرور زمان دلایل علمی ابداع خود را پشت سر گذاشت و امروز بدون توجه به اصول اولیه زینت بسیاری از مطب های طب سنتی و حتی درمانگاه های پزشکی شده است. تا جایی که با قطع امید بیمار از درمان دارویی حجامت و دیگر شیوه های طب سنتی به عنوان مناسب ترین و شاخص ترین شیوه درمانی به وی توصیه می شود.

پژوهشگران معتقدند نه تنها بیماری های قابل درمان منصوب به این شیوه در بسیاری از موارد مصداق ندارد، بلکه حجامت باید متناسب با بازه زمانی و شرایط اقلیمی متناسب انجام شود.

واقع شدن اردبیل در منطقه معتدل کره زمین

حکمای طب سنتی هر نیمکره کره زمین را به هفت اقلیم با مدارهایی به فاصله 13 درجه تقسیم بندی کرده و آنها را اقالیم سبعه می نامند بطوریکه اقلیم اول در طرف استوا با حداکثر حرارت و رطوبت است.

حکیم گیلانی در 1277 هجری قمری با بیان این تقسیم بندی تاکید دارد که هرچه از اقلیم اول دورتر شویم از حرارت کاسته می شود تا جایی که اقلیم چهارم معتدل و شامل مناطقی از ایران، چین و بخش هایی از اروپاست و در آخر به اقلیم هفتم می رسیم که شامل قطب های سرد و خشک است.

پژوهشگر طب سنتی آذربایجان "ترکه داوا" با استناد به یافته های این حکیم در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: مبدا اقلیم چهارم جایی بود که نهار طول آن چهارده ساعت و ربع باشد و عرض آن سی و سه درجه و نصف و ثمنی منسوب به آفتاب و شهرایی چون تبریز، مرو، اردبیل، مراغه و نخجوان در آن قرار دارند.

اسلام مصطفوی تصریح کرد: واقع شدن اردبیل در اقلیمی معتدل موجب شده است شرایط خونگیری یا حجامت تر با محدودیت های زمانی مواجه باشد.

اقلیم سرد اردبیل با حجامت تناسبی ندارد

وی افزود: بر اساس پژوهش‌های میدانی صورت‌گرفته در استان‌های آذربایجان در سال 87 مشخص شد حجامت تر (خون گیری) در آذربایجان مختص فصل بهار است و در گذشته مردم این منطقه بیشتر از حجامت خشک (بادکش گرم) که در زبان ترکی به "کوپه" Kupe شهرت دارد، در درمان انواع بیماری‌ها نظیر سرماخوردگی استفاده می کردند.

به گفته مصطفوی در طب سنتی آذربایجان موسوم به "ترکه داوا" زمان حجامت محدود به 15 اسفند تا 15 اردیبهشت است که با عنوان" قان آیئلان چاغ" (به معنی زمان بیداری خون) و یا  "قان جوشان چاغ" (یا زمان جوشش خون) در رگ عنوان می شود.

این پژوهشگر اساس فلسفه این سیستم طبی را برگرفته از رفتار خون در طی این 60 روز عنوان کرد و افزود: خون در 10 ماه سال در استخوان ها جریان داشته و مغز استخوان حاوی رگ های خونی است، اما در طی این 60 روز از سال که حدودا از 15 اسفند شروع و تا 15 اردیبهشت ادامه دارد، خون از مغز استخوان خارج شده و بنابراین چربی با خون جدا مانده و زمان مناسب حجامت در آذربایجان می باشد.

اهدای خون جایگزین مناسب حجامت

پژوهشگر طب سنتی آذربایجان"ترکه داوا" با تاکید به نتایج مشابه خون دهی با حجامت اضافه کرد: نه تنها اصول اولیه حجامت در اردبیل رعایت نمی شود، بلکه با توجه به طبع این شیوه درمانی و توصیه های طب سنتی می توان اهدای خون را جایگزین مناسبی برای آن تعریف کرد.

وی افزود: به دلیل قرار گرفتن آذربایجان در عرض های بالای جغرافیایی زمین، شرایط توپوگرافی خاص منطقه که عمدتا با سرما همراه است و با توجه به طبع سرد و تر حجامت تر یا (خونگیری) بطور مستقیم سردی و تری که نماد طبع بلغم است را در فرد القاء کرده و نه تنها بیماری را شفا نمی دهد، بلکه باعث ایجاد سرد مزاجی و مشکلات ناشی از آن می شود.

مصطفوی با تاکید به اینکه حجامت خشک یا بادکش در این اقلیم زیان جسمی ندارد، اضافه کرد: باید زمینه ای فراهم شود تا مطب های طب سنتی با دقت بیشتر و در محدوده زمانی مجاز اقدام به حجامت تر بیمار کنند.

تبلیغات حجامت در اردبیل نظارت شود

در عین حال مدیر کل پایگاه انتقال خون استان اردبیل با استناد به پژوهش های علمی صورت گرفته در خصوص شیوه درمانی حجامت تصریح کرد: نتایج درمانی حجامت تفاوتی با خون دهی معمولی ندارد و تبلیغاتی از جمله درمان صرع، کمر درد، سردرد، سو چشم، بیماری های پوستی، اضطراب و ... فریبنده بوده و هیچ پایه علمی ندارد.

فرامرز درگاهی با ابراز تاسف از وضعیت فرهنگی حاکم در نوع برخورد مردم با شیوه های درمانی گفت: افرادی که مبادرت به انجام حجامت می کنند و یا طرفدار این شیوه درمانی هستند؛ هیچ گونه تحقیقات آزمایشگاهی برای اثبات مدعای خود ارائه نداده اند و این در حالی است که حجامت نه تنها خون به اصطلاح آلوده بدن نیست از نظر علمی و پزشکی تفاوتی با خون گیری معمولی ندارد.

وی افزود: تنها موردی که در خصوص حجامت اثبات شده کاهش درصد احتمال سکته و بیماری های انسدادی قلب و عروقی است که این فایده در خون دهی نیز وجود دارد.

مدیر کل پایگاه انتقال خون استان ادعای افراد حجامت شده مبنی بر رفع بی خوابی، سردرد و یا دردهای عضلانی را اثرات دارونمایی و یک درمان موقت و محدود عنوان کرد.

وی تصریح کرد: با شیوع فرهنگ حجامت به همراهی برخی همکاران لازم دیدیم نظرات خود را به مراجع درمانی و بهداشتی استان ابلاغ کنیم که پس از صحبت های انجام شده تاکنون پاسخی دریافت نشده و بی شک دانشگاه علوم پزشکی با تبلیغات فریبنده مخالف است و این تبلیغات به صورت غیر قانونی در قالب بروشور توزیع می شود.

نیاز روزانه به 100 اهدا کننده/ ضرورت فرهنگ سازی در جامعه

درگاهی با بیان اینکه اردبیل با وجود خودکفایی در زمینه تامین خون، روزانه به 100 اهداکننده خون نیاز دارد، تاکید کرد: در حال حاضر میزان خون دهی در کشورهای پیشرفته و مرفه 50 در هزار، در ایران 20 در هزار، در استان اردبیل 18 در هزار و در شهرستان ها کمتر از 18 در هزار به دلیل تراکم متفاوت جمعیتی است.

این مسئول با اشاره به اینکه مطالعات نشان می دهد این شیوه درمانی در کشورهای پیشرفته استفاده نمی شود، تاکید کرد: بهتر است شهروندان با دوری از این نوع تبلیغات با علم و آگاهی شیوه های درمانی خود را انتخاب کنند و به جای خون دهی به شکل حجامت به اهدای خون متمرکز شوند.

وی با رد آلودگی اغراق شده در مورد خون حجامت تاکید کرد: خون خارج شده از طریق حجامت به دلیل اینکه با محیط باز و هوا در تماس است قابل اهدا به کسی نیست، اما خونگیری در محیط بسته و با تدابیر علمی انجام می شود و می تواند اهدا شود.

این اظهارات در حالی بیان می شود که چندی پیش پایگاه انتقال خون اردبیل از شهروندان خواسته بود در تامین ذخایر خونی این پایگاه مشارکت کنند؛ اما این مهم بی شک در گرو فرهنگ سازی و هوشیاری از شیوه های صحیح درمانی و دوری از عوام فریبی در کنار تشدید نظارتها امکان پذیر خواهد بود.

...........................

گزارش: ونوس بهنود