پیشنهاد حق شناس برای فعال شدن تشکل های سیاسی: «پارک لاله» در اختیار احزاب قرار گیرد

فاطمه استیری: بازگشایی «خانه احزاب» از مهمترین مطالبات تشکل‌های سیاسی خصوصا احزاب اصلاح‌طلب در نشست هم اندیشی بین وزیر کشور و 60 حزب سیاسی بود. در همین راستا روز گذشته احمد بخشایش اردستانی نماینده ناظر مجلس در کمیسیون ماده 10 احزاب از تشکیل کمیته‌ بررسی بازگشایی خانه احزاب خبر داد. در همین راستا با محمدجواد حق شناس رییس جبهه اصلاح‌طلبان و عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی که از اعضای این کمیته است به گفتگو نشستیم. وی که در زمان تاسیس خانه احزاب مدیرکل سیاسی وزارت کشور بوده است معتقد است هدف از تاسیس این خانه پیگیری بحث تحزب بدون در نظر گرفتن گرایشات جناحی و سیاسی بود. امری که بنا به گفته حق شناس در ادامه مسیر محقق نشد و خانه رویکرد سیاسی پیدا کرد. 

در ادامه مشروح گفتگوی روزنامه خبر با این چهره سیاسی اصلاح‌طلب را پیرامون ضرورت بازگشایی خانه احزاب بخوانید،

بحث بازگشایی خانه احزاب در نشست هم اندیشی وزیر کشور و نمایندگان نزدیک به 60 تشکل و حزب مطرح شد، روز گذشته هم نماینده ناظر مجلس در کمیسیون ماده 10 احزاب از تشکیل کمیته‌ای برای بررسی نحوه بازگشایی خانه احزاب خبر داد که جنابعالی هم از اعضای آن کمیته هستید؟ این کمیته مشخصا چه کاری قرار است انجام دهد؟
هنوز دعوت نامه وزارت کشور یا کمیسیون ماده 10 احزاب برای من ارسال نشده است اما وزارت کشور روز سه شنبه هفته آینده برای جلسه هم اندیشی احزاب دعوتی کرده‌اند که احتمال می‌دهم موضوع بازگشایی خانه احزاب هم قرار است در آن جلسه مطرح و پیگیری شود.

جنابعالی در زمان تاسیس خانه احزاب مدیرکل سیاسی وزارت کشور دولت اصلاحات بودید و از افراد دخیل در ماجرای باز شدن این خانه. با توجه به اهدافی که برای این خانه پی ریزی شده بود و روندی که طی کرد فکر می کنید بازگشایی آن در فضای فعلی تا چه اندازه یک ضرورت مهم باشد؟ 
از اشتباهات وزارت کشور دولت گذشته بی‌توجهی و عدم ایجاد بستر مناسب برای فعالیت خانه احزاب بود. این سازوکار یکی از ابتکاراتی بود که در دولت اول آقای خاتمی در زمانی که آقای موسوی لاری وزیر کشور بودند و من هم در آن مقطع مدیرکل سیاسی وزارت کشور بودم در کمیسیون ماده 10 احزاب طرح شد. از سوی دیگر این ایده با احزاب مطرحی که در آن زمان جز احزاب فعال محسوب می‌شدند در میان گذاشته شد و خوشبختانه با استقبال آنها روبرو گردید. در همین راستا دعوتی از حدود 15 حزب فعال صورت گرفت، چندین ماه هم در اداره کل سیاسی موضوع مورد بررسی قرار رگفت و در نهایت با مشارکت ادارات سوم و چهارم سیاسی نطفه خانه احزاب با توافقی که بین احزاب صورت گرفت شکل گرفت، اساسنامه مورد توافق قرار گرفت و هیات موسس انتخاب شد. نهایتا هم پروانه خانه احزاب توسط کمیسیون ماده 10 احزاب تصویب شد و اولین مجمع خانه احزاب برگزار شد. چندین دوره هم در دولت‌های اول و دوم آقای خاتمی خانه احزاب توانست کارش را انجام دهد.

خانه احزاب در یک دوره‌ای به شدت درگیر مباحثات و منازعات بین جریانات سیاسی شد و شاید نتوانست آن کارکردی که از آن انتظار می‌رفت را عملیاتی کند، ریشه این نقصان را در درون خانه بیرون یا از بیرون به آن تحمیل شد؟
رویکردی که متاسفانه بعضا در خود خانه احزاب تبدیل به یک رویکرد قالب شد، این بود که رقابت‌های سیاسی - جناحی وارد خانه احزاب شد در حالیکه از ابتدا ایده‌ای که در آنجا ارائه شد و خود من هم پیگیر بودم این بود که بتوانیم خانه احزاب را به مجمعی کاری برای تقویت حوزه‌های مشترک فعالیت احزاب فارغ از نگاه‌های سیاسی و رقابتی تبدیل کنیم. البته علی‌الاصول فلسفه احزاب رقابت است اما شاید یک استثنا باید مورد توجه قرار می‌گرفت آنهم اینکه این رقابت‌های سیاسی نباید وارد خانه احزاب می‌شد. چون تولد و فلسفه وجودی خانه احزاب همانطور که گفتم شکل گرفتن این فضا و واقعیت بود که احزاب بتوانند در آنجا در کنار هم بنشینند، گفتگو کنند و در مواقعی که ضرورت دارد از منافع کلان حزبی و فرایند تحزب در کشور حمایت کنند. متاسفانه این روند به خاطر اینکه در مسیر رقابت‌ها افتاد از هدف اولیه‌اش منحرف شد.

مشخصا این رویکرد سیاسی از سوی کدام یک از جریانات سیاسی وارد خانه احزاب شد، انتقادی که اصولگرایان به خانه احزاب دارند این است که این خانه در مسیر کاری اش سیاسی شد و این سیاسی شدن را به طیف شما یعنی اصلاح طلبان نسبت می دهند؟
طبیعتا این مسائل درونی بود، اما این انتقاد هم به جریان اصولگرا وارد است هم به جریان اصلاح طلب. نمی‌شود یک جریان را مسبب این ماجرا دانست. در عین حال یک رویکرد انتقادی هم به وزارت کشور و کمیسیون وارد است آن اینکه می‌توانستند بهتر عمل کنند ولی متاسفانه هم کمیسیون ماده 10 احزاب قانومند درباره خانه احزاب عمل نکرد و هم وزارت کشور با برخورد حذفی و گرفتن محل خانه احزاب فضا را بر آنها تنگ‌تر کرد در حالیکه یکی از وظایف اصلی وزارتخانه و دولت ایجاد بستر مناسب برای احزاب بود که این حداقل را از آنها دریغ داشتند.

دولت سابق نگاه مثبتی به تحزب و حزب گرایی در کشور نداشت، تعطیل شدن این خانه در دولت سابق چقدر منبعث از این نگاه دولت سابق بود؟
بهرحال عدم رویکرد حمایتی که در دولت نهم و دهم نسبت به احزاب شاهد بودیم که منجر به حذف یارانه احزاب هم شد در این موضوع بی‌تاثیر نبود. نگاه رییس دولت سابق یک نگاه غیرحزبی بود و محلی برای فعالیت احزاب و نگاه حداکثری به احزاب قائل نبودند. متاسفانه در همان دولت هم شاهد تضعیف جایگاه کمیسیون ماده 10 احزاب هم بودیم. مجموعه این عوامل در تضعیف یک نگاه ساختاری به فعالیت احزاب تاثیرگذار بود. در نهایت هم شاهد تعطیلی و متوقف کردن فعالیت خانه احزاب بودیم. حتی در اخرین دوره شاهد عدم حضور نماینده وزارت کشور و عدم رای آوردن یکی از اعضای کمیسیون ماده 10 احزاب بودیم که با بی مهری کمیسیون و بی توجهی وزارت کشور روبرو شد. حتی وزارت کشور در اقدامی نامناسب که در شان جایگاه این وزارتخانه نبود مکان خانه احزاب در وزارت کشور هم از انها گرفته شد و حتی پرونده ها و اسناد هم در اختیار هیات موسس قرار نگرفت.

احزاب در کشور ما چندان ساختار تشکیلاتی ندارند، در اظهاراتی که پیرامون خانه احزاب مطرح می شود هم به این خانه به عنوان محفلی برای پیگیری برخی مطالبات جریانات سیاسی چون یارانه و نمونه هایی از این قسم اشاره می شود، فکر می‌کنید با توجه به فقدان این ساختار تشکیلاتی، خانه احزاب بتواند کارکردی که در ابتدا برایش تصویر شده بود را انجام دهد یا باز هم محلی برای مطالبات خرد و کلان احزاب شود؟ شاید زمان آن رسیده باشد که ایده جدید مطرح شد؟
شاید بیراه نباشد که به ایده‌ای که در آن زمان طرح شد اشارتی داشته باشم. در خلال سال‌های که دولت اصلاحات روی کار آمده بود برنامه دولت بر محور توسعه سیاسی پیگیری می‌شد، طبیعتا یکی از حوزه‌هایی که می‌توانست بار توسعه سیاسی را به دوش بکشد احزاب بودند.

در آن سال‌ها درخواست‌های زیادی برای تجمعات و راهپمیایی‌ها صورت می‌گرفت و محل این تجمعات هم در سر در اصلی دانشگاه تهران درخواست می‌شد. طبیعتا فضای ترافیکی و رفت و آمدی این محل از یک سو و بحث آموزش دانشجویان از سوی دیگر در اثر این تجمعات مورد اختلال قرار می‌گرفت. آن زمان این ایده به ذهن من رسید که با توجه به طرح‌هایی که در برخی کشورها داشتیم مثل وجود یک محلی مانند «هاید پارک» در انگلیس که محل تجمع احزاب بود و وقتی تجمعی صورت می‌گرفت اختلالی در روند طبیعی شهر و مردم برقرار نمی‌کند بهتر است در ایران برپایی تجمعات را هم به جای سر در اصلی دانشگاه تهران به محلی دیگر منتقل کرد. به نظرمان رسید شاید فضایی مانند پارک لاله می‌تواند محیط مناسبی برای این تجمعات باشد. با این ایده من آن زمان نشستی را با اعضای شورای شهر تهران برگزار کردم و از شورای شهر درخواست کمک کردم، حتی از آنها خواستم که ساختمان مرکزی پارک لاله به عنوان سالن اجتماعات شناخته شود و در اختیار احزاب قرار بگیرد.

من معتقدم که این ایده امروز هم می‌تواند مطرح باشد یعنی وزارت کشور، شهرداری و شورای شهر فضایی را برای حضور، تجمع و رفت و آمد فعالان سیاسی که در قالب احزاب فعالیت می‌کنند فراهم کنند. این محل می‌تواند جایی مانند پارک لاله تهران یا مثل آن باشد . حتی زیرساخت‌ آنجا به نحوی در نظر گرفته شود که در قالب مجموعه‌ای از تالارها و سالن‌های گفتگو که محل سخنرانیاحزاب باشد یا محل مناظره‌ها و گفتگوهای دائمی‌شان باشد نمود پیدا کند. در عین حال یک کتابخانه حزبی هم در آنجا ایجاد شود.

این ایده حتی می‌تواند تبدیل به یک الگو برای استان‌های کشور شود که استانداران، شهرداران و شوراهای شهر بتوانند برای فعالیت نمایندگی احزاب در سراسر کشور این را جانمایی کنند تا آرام آرام بسترسازی لازم برای فعالیت احزاب در پی داشته باشیم.

از شعارهای آقای روحانی در ایام انتخابات و از وعده‌هایی که در چندماه اخیر ریاست جمهوری‌شان دادند بها دادن به احزاب و کار حزبی در کشور بوده است، رویکرد دولت فعلی را چطور ارزیابی می کنید؟
به نظر می‌رسد رویکرد آقای روحانی و مشخصا وزارت کشور و معاونت سیاسی این وزارتخانه ارتقای جایگاه و کارکرد تحزب و احزاب در کشور است. امید داریم که در این دوره جدید با حمایت کمیسیون ماده 10 احزاب زمینه فعال شدن خانه احزاب فراهم شود. اخیرا هم وزارت کشور نشستی را با نزدیک به 60 حزب برگزار کرد که ما این قسم اقدامات را به فال نیک می‌گیریم و امیدواریم تا پایان سال این نشست هم عمومی‌تر شود و دایره حضور احزاب گسترده‌تر شود و آقای روحانی هم در این سلسله نشست‌ها حضور داشته باشند. معتقدم این رویکردها آینده امیدبخشی را پیش پای احزاب خواهد گذاشت تا انشاالله شاهد رونق احزاب سیاسی کشور در فضای انتخابات پیش روی هم باشیم.

یکی از موضوعاتی که با روی کار آمدن دولت یازدهم مطرح شد بحث انحلال حزب مشارکت و مجاهدین از سوی کمیسیون ماده 10 احزاب است و اینکه اعضای این دو حزب انحلال حزب متبوعشان از سوی این کمیسیون را فاقد وجاهت قانونی و خارج از حیطه اختیارات آن می دانند اما کمیسیون ماده 10 این استدلال را نمی پذیرد، به نظر شما حق با کدامیک از طرفین دعوا است؟
من بحث انحلال احزاب از وظایف کمیسیون ماده 10 احزاب نمی دانم و براین باورم که داستان بر می‌گردد به اینکه باید تعریف دقیقی از جرم سیاسی ارائه کنیم. تا زمانیکه جرم سیاسی تعریف و قانونمند نشود و براساس آن مجازات‌ها مشخص نشود برخورد با احزاب بخصوص برخورد از نوع انحلال که بدترین نوع برخورد با احزاب است و به منزله اعدام گروه‌های سیاسی محسوب می‌شود به هیچ وجه با منطق فعالیت سیاسی احزاب همخوانی ندارد. در شرایط فعلی هم معتقدم که درباره انحلال احزاب این مرجع قضایی است که حکم می‌دهد و نظر نهایی آنها است که می تواند معتبر باشد.

وزارت کشور تلاش‌هایی را برای تدوین لایحه جدید قانون احزاب شروع کرده است، در نشست هم اندیشی که برگزار شد برخی شخصیت های سیاسی حاضر در نشست معتقد بودند که قانون فعلی نقصی ندارد اما به درستی اجرا نمی شود، دیدگاه شما در اینباره چیست؟

در اینکه قانون احزاب فعلی نواقصی دارد شکی نیست ولی اگر قرار است قانون جدیدی تدوین شود باید با مشارکت نخبگان و احزاب فعال صورت گیرد تا بتوان سازوکار جدیدی را برای اصلاح قانون احزاب در نظر گرفت. یک پیش نویسی هم در مجلس در قالب طرح وجود دارد که این پیش نویس از قانون فعلی احزاب هم بدتر است. این پیش نویس باید در تعامل با دولت تغییر کند یا در قالب لایحه از سوی دولت ارائه شود.

27220