سال 2013؛ سال ایستادگی در سایه عقلانیت/ گام بلند دیپلماسی ایرانی (بخش دوم و پایانی)

برگزاری یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران و موفقیت دولت تدبیر و امید در این دوره از انتخابات، همچنین اعلام مواضع اعتدالی توام با تکریم و احترام متقابل در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از سوی رییس جمهوری منتخب، فرصتی استثنایی در اختیار کشورهای دوست قرار داد تا با تغییر نگاه های سنتی خود به ایران، انتخاب شایسته ملت ایران را مورد تقدیر قرار دهند.



** روابط ایران و جمهوری آذربایجان

نگاهی به روابط ایران و جمهوری آذربایجان در سال 2013 میلادی نشان از توسعه این روابط دارد. روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان در سال 2013 با دیدار مقام های عالی رتبه دو کشور و تبادل هیات های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی روندی رو به گسترش یافت و ادامه این سیاست در طول سال نشان داد دو طرف عزم جدی برای توسعه همه جانبه همکاری های فیمابین دارند.

جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان علاوه بر مرزهای مشترک آبی در دریای خزر، دارای 670 کیلومتر مرز مشترک خاکی اند و در همین حال ایران مهم ترین همسایه جمهوری خودمختار نخجوان است.

دو کشور مشترکات فراوان تاریخی، فرهنگی و اجتماعی دارند و دارای جمعیتی با اکثریت مسلمان و شیعه هستند.

حضور هیات بلند پایه جمهوری آذربایجان در اوایل سال 2013 میلادی به سرپرستی شیخ الاسلام ˈالله شکور پاشازادهˈ رییس اداره مسلمانان کل منطقه قفقاز در کشورمان و ملاقات های صمیمانه با مقام معظم رهبری، رییس جمهوری، رییس مجلس و دیگر مقام های سیاسی، فرهنگی و دینی کشورمان، نوید بخش آغاز دوره جدیدی از مناسبات دوستانه میان دو کشور دوست و همسایه بود .

ˈمحسن پاک آیینˈ سفیر کشورمان در جمهوری آذربایجان، دیدارهایی در این سطح را در 20 سال گذشته در مناسبات دو کشور بی سابقه توصیف کرد و این امر را نشان دهنده افزایش تفاهم و اعتماد متقابل بین دو کشور خواند.



** حضور ˈاوکتای اسدافˈ رییس مجلس ملی جمهوری آذربایجان در مراسم تحلیف ریاست جمهوری کشورمان و ابلاغ پیام تبریک رسمی ˈالهام علی افˈ رییس جمهوری آذربایجان به این مناسبت و نیز دیدارهای وی با رییس مجلس شورای اسلامی ایران و سایر مقامات کشورمان، نمونه بارز این مودت و یکدلی بود که بازتاب گسترده ای در رسانه های دو کشور داشت.

از سوی دیگر ارسال پیام تبریک حسن روحانی، رییس جمهوری کشورمان به مناسبت برگزاری موفقیت آمیز انتخابات ریاست جمهوری در آذربایجان و انتخاب مجدد الهام علی اف به ریاست جمهوری این کشور و نیز اعلام آمادگی رییس جمهوری اسلامی ایران برای توسعه مناسبات با کشور دوست و برادر جمهوری آذربایجان حاکی از آغاز دور جدیدی از تعامل و همگرایی بین دو کشور است.

به اعتقاد سفیر کشورمان در جمهوری آذربایجان، سیاست خارجی ابلاغی از سوی رییس جمهوری منتخب، که منطبق بر حسن همجواری و توسعه مناسبات با کشورهای همسایه است، در مناسبات ایران با جمهوری آذربایجان در سال جاری میلادی شکل واقعی به خود گرفت .

جمهوری اسلامی ایران در سال جاری میلادی نیز همانند گذشته تمایل خود را برای میانجیگری در حل مناقشه قره باغ نشان داد و اعلام کرد در صورت درخواست جمهوری آذربایجان و ارمنستان آماده است با استفاده از ظرفیت های خود در منطقه و جهان برای حل این مناقشه از طریق صلح آمیز اقدام کند. این پیشنهاد ایران از سوی مقامات آذری و محافل سیاسی و اجتماعی این کشور مثبت ارزیابی شد.

از دیدگاه جمهوری اسلامی ایران، ثبات منطقه که لازمه آن حل مناقشه های موجود و جلوگیری از بروز زمینه برای هرگونه مناقشه جدید است، صرفا در چارچوب همکاری های منطقه ای میسر است و نیروهای فرامنطقه ای در این مورد اقدام مثبت و موثر انجام نداده اند یا قادر به آن نیستند.

اراده مقام های دو کشور برای توسعه همکاری ها بخصوص در زمینه افزایش مبادلات بازرگانی و توسعه تجارت از روزهای نخستین سال میلادی جاری شتاب بیشتری به خود گرفت. به گفته سفیر کشورمان در جمهوری آذربایجان مبادلات اقتصادی ایران و جمهوری آذربایجان در سال 2013 حدود 23 در صد افزایش یافت و با احتساب تجارت چمدانی، گردشگری و خدمات فنی مهندسی به بیش از یک میلیارد دلار رسید .

سفیر با اشاره به ظرفیت های تجاری، شبکه های ارتباطی و تزانزیتی کالا و انرژی موجود بین دو کشور، این حجم مبادلات را راضی کننده نمی داند و معتقد است با توجه به اراده رهبران دو کشور برای توسعه روابط و وجود زمینه همکاری های مشترک می توان حجم مبادلات تجاری موجود را تا چند برابر افزایش داد.

از سوی دیگر ، تبادل هیات های اقتصادی و ملاقات این هیات ها با مقام های عالی رتبه دو کشور و همچنین برگزاری جلسات مشترک بین نمایندگان بخش خصوصی ایران و جمهوری آذربایجان، زمینه مساعدی را برای آشنایی دو طرف با فرصت های سرمایه گذاری و ظرفیت های اقتصادی یکدیگر فراهم آورده است .

حضور هیات اقتصادی 30 نفره ایران به سرپرستی ˈیحیی آل اسحاقˈ رییس اتاق بازرگانی ، صنایع ، معادن و کشاورزی تهران در اواخر سال 2013میلادی در باکو از نمونه های موفق همگرایی اقتصادی بین ایران و جمهوری آذربایجان محسوب می شود.

در این فرصت ، علاوه بر امضاء دو یادداشت تفاهم مهم بین اتاق بازرگانی تهران و کانون عالی کارفرمایان ایران با کنفدراسیون سازمانهای کارفرمایی جمهوری آذربایجان، مذاکرات موفقیت آمیزی بین بازرگانان دو طرف انجام شد که در برخی موارد منجر به انعقاد قرارداد شد و زمینه همکاری های بعدی بین دو طرف فراهم آمد .

روابط پارلمانی ایران و جمهوری آذربایجان نیز در سال 2013 شاهد تحولات مثبت و امید بخش بود. حضور ˈفاطمه رهبرˈ رییس فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی ایران و عضو کمیته مرکزی حزب موتلفه اسلامی در اولین اجلاس شاخه زنان کنفرانس بین المللی احزاب سیاسی آسیا در جمهوری آذربایجان، سفر ˈکاظم جلالیˈ عضو کمیسیون امنیت ملی وسیاست خارجی مجلس شورای اسلامی به این کشور در جریان برگزاری نشست کمیته اجرایی و شورای بین المجالس اسلامی و همچنین حضور ˈجواد جهانگیرزادهˈ نماینده مردم ارومیه و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی به همراه سه تن از نمایندگان مجلس در باکو بیانگر اراده دو طرف در تقویت مناسبات پارلمانی دو کشور بود.

در مقابل چهار تن از نمایندگان و روسای کمیسیون های مختلف پارلمان جمهوری آذربایجان در ترکیب هیات همراه شیخ الاسلام پاشازاده به ایران سفر کردند که دیدارهای آنان با رهبر معظم انقلاب اسلامی و دیگر مقام های بلند پایه کشورمان موجب تقویت مناسبات دوستانه دو طرف شد .

در حوزه فرهنگی نیز با توجه به علایق مشترک دو کشور در حوزه های فرهنگی و دینی، ارتباط خوبی در سال 2013 میلادی بین علمای ایران و علمای جمهوری آذربایجان و همچنین اندیشمندان و صاحب نظران دو کشور در مقاطع مختلف برقرار شد. یکی از تحولات مهم در این حوزه، رونمایی از کتاب ˈفرزانگان قفقازˈ بود که به همت محقق و پژوهشگر علوم دینی از کشورمان و با همکاری اداره مسلمانان قفقاز و دفتر نمایندگی ولی فقیه در جمهوری آذربایجان چاپ و منتشر شد و طی مراسمی رسمی با حضور شخصیت های مهم سیاسی، فرهنگی و دینی جمهوری آذربایجان و ایران از نویسنده کتاب در این کشور تجلیل به عمل آمد.

اجرای برنامه های متنوع فرهنگی از جمله برگزاری دوره های آموزش زبان فارسی، تجلیل از استادان دانشگاهی، نویسندگان، شعرا و ایران شناسان در مقاطع مختلف، انتشار چند جلد کتاب مرتبط با فرهنگ و ادبیات ایران و نیز برنامه ریزی و هدایت ویژه برنامه های فرهنگی همچون معرفی نوروز در ایران، شب یلدای ایرانی، برگزاری جشنواره غذای ایرانی با مشارکت مستقیم دانشجویان آذری گروه مترجمی زبان فارسی دانشگاه خزر جمهوری آذربایجان از سوی رایزنی فرهنگی سفارت ایران در باکو از دیگر رویدادهای مهم حوزه فرهنگی بین دو کشور در سال 2013 بود.

در این میان ثبت آمار قریب به یک میلیون گردشگر ورودی به ایران از مرزهای جمهوری آذربایجان در سال 2013 که اغلب شامل سفرهای زیارتی و سلامت بود، نکته حایز اهمیتی است که نیازمند برنامه ریزی و مدیریت مسئولان فرهنگی، بهداشتی و حتی مسوولان گمرکی کشورمان در ایجاد تسهیلات لازم برای تقویت این بخش از روابط میان دو کشور است.

سفیر ایران در جمهوری آذربایجان چشم انداز همکاری های دو کشور در سال 2014 را روشن می بیند و معتقد است زمینه توسعه همکاری ها در دولت جدید ایران که تاکید جدی بر توسعه همه جانبه مناسبات با کشورهای اسلامی، به ویژه کشورهای همسایه دارد، بیش از پیش فراهم است.



**روابط ایران و ترکیه

ترکیه همسایه دیگر ایران اسلامی نیز در سال 2013 به رغم وجود برخی اختلافات در زمینه های سیاسی و نظامی خواستار بهبود روابط بود.

مناسبات ترکیه با ایران که به علت استقرار سامانه رادار موشکی ناتو در خاک ترکیه و سیاست های خصمانه آنکارا علیه سوریه و عراق رو به تیرگی نهاده بود، با بروز نشانه هایی از تغییر سیاست خارجی ترکیه در سال گذشته میلادی و با به قدرت رسیدن دولت ˈ حسن روحانی ˈ در ایران رو به بهبود نهاد.

گفت وگوهای روسای جمهوری ایران و ترکیه در مجمع عمومی سازمان ملل و متعاقب آن رایزنی های وزرای امور خارجه ایران و ترکیه در مورد تحولات منطقه ای و مناسبات دو جانبه و سپس سفر نعمت زاده وزیر تجارت ایران به ترکیه برای شرکت در نشست کمیته دائمی همکاری های اقتصادی کشورهای عضو همکاری اسلامی (کمسک) در استانبول زمینه های بهبود و توسعه مناسبات میان تهران و آنکارا را فراهم آورد.

نشست کمسک در اواخر سال 2013 میلادی در فضایی گرم در میان تهران و آنکارا برگزار شد. در حاشیه این نشست نیز نعمت زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران در دیدار با ˈجودت ییلمازˈ وزیر توسعه و عمران ترکیه، از تمایل تهران برای گسترش هر چه بیشتر روابط با آنکارا در بخش های مختلف خبر داد و اظهار داشت: دیدار روسای جمهوری ایران و ترکیه در جریان نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، نقش مهمی در توسعه روابط دو کشور دارد.

ییلماز نیز در این دیدار از ایران به عنوان کشوری بسیار مهم در منطقه یاد کرد و گفت : ایران و ترکیه دو بازیگر بزرگ منطقه هستند. از نظر جمعیت 150 میلیون نفر جمعیت دارند، درآمدهای ملی دو کشور بسیار بالا است و اگر مناسبات اقتصادی دو کشور افزایش یابد، کل منطقه از این توسعه بهره مند خواهند شد.

وی با اشاره به اینکه 30 میلیارد دلار برای توسعه مناسبات دو کشور هدف گذاری شده است، افزود: همه ما برای تحقق این هدف باید کمک کنیم .

ˈظفر چاغلیانˈ وزیر اقتصاد ترکیه نیز در حاشیه این دیدار با نعمت زاده تمایل کشورش برای توسعه مناسبات با ایران در همه زمینه ها را به اطلاع وی رساند. ˈارشاد هرمزلوˈ مشاور عالی رییس جمهوری ترکیه نیز در حاشیه برگزاری نشست ˈکمسکˈ در گفت وگو با ایرنا گفت : گسترش هر چه بیشتر مناسبات آنکارا و تهران ، توسعه و کامیابی را برای مردم دو کشور به ارمغان می آورد.

وی افزود: ایران و ترکیه دو کشور مهم و بزرگ خاورمیانه هستند و آنکارا تلاش دارد که همیشه روابط خود را با تهران در سطح عالی نگاه دارد و سفرهای متقابل مقامات عالی دو کشور موید این موضوع است.

تلاش ترکیه برای گسترش روابط با ایران و بهبود روابطش با دیگر کشورهای همسایه که در سال های اخیر به دلیل موضع گیری های آنکارا علیه دمشق و بغداد با چالش هایی مواجه شده بود، نشان می دهد که این کشور به منظور جبران زیانهای ناشی از مواضع خود تلاش دارد تا موقعیت خود را در خاورمیانه بهبود بخشد.

در سالی که گذشت، تحولات منطقه ای و موازنه های سیاسی جدید در سیاست جهانی، سرآغازی دیگر برای توسعه مناسبات ترکیه با ایران را فراهم آورده است. در اواخر این سال همزمان با سفر ˈاحمد داود اوغلوˈ وزیر امور خارجه ترکیه به تهران و دیدارهای وی با رییس جمهوری، ریاست مجلس و وزیر امور خارجه کشورمان، یک هیات پارلمانی ایران به ریاست ˈموید حسینی صدرˈ رییس گروه دوستی ایران و ترکیه نیز مشغول دیدار و گفت و گو با رییس مجلس، همتایان خود و وزیر توسعه ترکیه در آنکارا بود.

پیام های رد و بدل شده در هر دو دیدارها در تهران و آنکارا مبنی بر توسعه همکاری های سیاسی و اقتصادی و به ویژه در تحولات منطقه و مساله سوریه بود.

تحلیلگران عقیده دارند که تحولات منطقه ای و موازنات سیاسی جدید در سیاست جهانی سر آغازی دیگر برای توسعه مناسبات ترکیه با ایران را فراهم آورده است اما تداوم و تحکیم آن نیاز به تقویت اعتماد متقابل و برنامه ریزی طرح های اقتصادی زیر بنایی دارد.

رسانه های ترکیه در اواخر سال 2013 میلادی توجه ویژه ای به مناسبات ایران و ترکیه از خود نشان دادند. خبرگزاری ˈدوغانˈ نوشت: وزیران خارجه ایران و ترکیه اعلام کردند که دو کشور تلاش می کنند تا قبل از تشکیل کنفرانس ژنو2 در سوریه آتش بس برقرار شود.

به نوشته مطبوعات ترکیه وزیران امور خارجه دو کشور که در دو سال گذشته مواضعی متضاد در برابر بحران سوریه داشته اند، اعلام کردند که تلاش خواهند کرد تا پیش از برگزاری نشست ژنو2 شرایط ایجاد آتش بس در سوریه برقرار شود.

پایگاه خبری ˈسون دقیقهˈ در گزارشی از دیدار وزرای امور خارجه ایران و ترکیه در تهران نوشت: وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در کنفرانس خبری مشترک با همتای ترکیه ای خود گفت: ˈدر مذاکراتی که با وزیر امور خارجه ترکیه داشتیم، ایران و ترکیه برسر بحران سوریه در چندین مورد به توافق کامل رسیدند و قرار بر این شد ادامه این مذاکرات در ترکیه انجام شودˈ.

در بعد اقصادی نیز تهران و آنکارا در تلاش افزایش حجم مبادلات تجاری بین دو کشور هستند. وزیر توسعه ترکیه در دیدار هیات پارلمانی ایران با وی در آنکارا گفت: سطح مبادلات تجاری ایران و ترکیه متناسب با ظرفیتهای دوکشور نیست.

ˈجودت یلمازˈ وزیر توسعه و رییس طرف ترک کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی ایران و ترکیه در دیدار با هیات پارلمانی ایران به ریاست ˈموید حسینی صدرˈ رییس گروه دوستی ایران و ترکیه با ابراز خرسندی از سفر این هیات به آنکارا گفت: بر همگان روشن است که ایران و ترکیه به دلیل اشتراکات فرهنگی، قومی و حتی زبانی روابط ممتازی دارند و صدها سال است در صلح و صفا در کنار یکدیگر زندگی می کنند.



گزارش: فریباالسادات مدنی

ایرانم**1485**1542**