پاکستان 2013 و تحولات داخلی در شصت و ششمین سال استقلال

به گزارش ایرنا ؛ ˈمحمد نواز شریفˈ نخست وزیر پاکستان در اواسط خرداد (پنجم ژوئن) برای سومین بار توانست پس از پیروزی حزب مسلم لیگ شاخه نواز (حزب حاکم فعلی این کشور) در انتخابات عمومی 21 اردیبهشت (11 مه) منصب نخست وزیری این کشور را به عهده بگیرد و این تحول درحالی صورت گرفت که پاکستان با چالش های عمده تروریسم، افراط گرایی، بحران و کمبود انرژی، افت وضعیت اقتصادی روبرو بود.

در طول سال 2013، دولت و مردم پاکستان شاهد حوادث تلخ و متعدد تروریستی بوده که باعث شد هزاران نفر از شهروندان پاکستانی به ویژه نیروهای امنیتی در مناطق مختلف این کشور جان خود را از دست بدهند.

پاکستان در این سال با چالش های متعدد داخلی و خارجی روبرو شد و می توان گفت این سال در تسخیر اقدامات، عملیات تروریستی گروه های شبه نظامی به ویژه تداوم حملات مرگبار پهپادهای آمریکا در پاکستان به پایان رسید.

انجام عملیات تروریستی برای برهم زدن آرامش پاکستان به ویژه منطقه از سوی گروه هایی صورت می گیرد که یا از بیرون منطقه هدایت می شوند و یا به دلیل تفسیر رادیکالی ( تندروی ) از مذهب در پی ایجاد شکاف میان مذاهب، فرقه ها و قومیت های موجود در منطقه هستند.

عملیات تروریستی و اختلافات مذهبی ازعوامل عمده عقب ماندگی اقتصادی پاکستان به شمار می رود.

ثبات سیاسی و امنیت اجتماعی از جمله عوامل تاثیرگذار بر افزایش رفاه و کارآمدی دولت ها در کشورهای مختلف است اما ؛پاکستان همواره دچار بی ثباتی های سیاسی بوده است. کودتاهای متعددی پس از استقلال این کشور صورت گرفته است و ترورهایی که آخرین نمونه آن به ترور «بی نظیر بوتو» نخست وزیر اسبق پاکستان باز می گردد. وی فرزند «ذوالفقار علی بوتو» بود که او نیز براثر کودتای ژنرال «ضیا الحق» از پست نخست وزیری برکنار و کشته شد.

این بی ثباتی ها، این کشور را در زمره کشورهایی قرار می دهد که همواره دوره ای از آرامش نسبی، بی ثباتی و کودتا را طی می کنند. از این رهگذر، آنچه اهمیت می یابد میزان تاثیرگذاری رفتار سیاسی مردم در پیدایش ثبات سیاسی است.

اصولا ساختار سیاسی چنین کشورهایی نیز به بازتولید بی ثباتی کمک می کند ؛ هر چند این ساختار سیاسی نتیجه ناگزیر تنوع مذهبی، قومی و فرقه ای در این کشورها است اما درصورت پایبندی به گرایش های مردم سالارانه در فرآیند انتخاب حاکمان و بنابراین جلوگیری از ایجاد دیکتاتوری در رفتارهای آنان، می توان امیدوار بود که در کشورهایی نظیر پاکستان نیز ثبات مداوم سیاسی تحقق یابد.

علاوه بر بی ثباتی سیاسی، پای مسائل امنیتی نیز در میان است. ناکارآمدی دولت ها در صورتی که با بی ثباتی سیاسی همراه شود به ناامنی اجتماعی می انجامد. پیامدهای ناامنی اجتماعی نیز دولت ها را زیر فشار قرار می دهد و دولت ها در چنین شرایطی ناگزیرند با اِعمال سخت گیری هایی که موجب نارضایتی عمومی می شود از امکان انجام عملیات تروریستی بکاهند که در این صورت نیز فضای سیاسی به سوی بسته شدن پیش می رود.

** تلاش دولت برای اجماع ملی

در سالی که گذشت ؛ نواز شریف تلاش کرد تا با اجماع ملی مردم پاکستان و جلب حمایت احزاب سیاسی و مذهبی این کشور روند ازسرگیری گفت وگوهای صلح را با گروه تروریستی تحریک طالبان پاکستان آغاز کند اما حمله روز اول ماه نوامبر ( آبان ) حملات موشکی هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا به منطقه قبیله ای وزیرستان شمالی در شمال غرب پاکستان که منجر به هلاکت ˈحکیم الله محسودˈ رهبر معدوم گروه ˈتحریک طالبانˈ شد؛ این گفت وگوهای را شدیدا تحت تاثیر قرارد داد.

پیش از این حادثه نیز شبه نظامیان طالبان با حملات متعدد در مناطق مختلف پاکستان از جمله مناطق قبایلی در شمال غرب این کشور؛ نیروهای امنیتی، مسوولان دولتی و غیرنظامیان بی گناه را مورد هدف قرار داده و باعث شدند تا مشکلات اقتصادی و چالش های سیاسی پاکستان افزایش یابد.

به عقیده تحلیلگران و کارشناس امور امنیتی پاکستان؛ درصورتی که دولت این کشور نتواند دستورالعمل موثری برای گفت وگو با شبه نظامیان را بیابد باید گفت که سال جدید میلادی نیز برای پاکستان سال دشواری خواهد بود.

** بازگشت پرویز مشرف رییس جمهوری سابق پاکستان

پرویز مشرف حاکم نظامی سابق پاکستان نیز چند سال دوران تبعید خودخواسته اش را در شهرهای دبی و لندن گذراند و چهارم فرودین 92 وارد فرودگاه کراچی در جنوب این کشور شد. پس از آن دادگاه های این کشور مشرف را در خصوص مقصر بودن در پرونده های قتل بی نظیر بوتو نخست وزیر پیشین پاکستان، تعلیق قضات این کشور، ،قتل اکبر بگتی رهبر قبیله بلوچ ایالت بلوچستان و دستور انجام عملیات نظامی به مسجد لعل اسلام آباد و کشتار طلاب علوم دینی محکوم به حبس خانگی در اقامتگاه خود در منطقه ˈچک شهزادˈ اسلام آباد کردند.

وی همچنین از سوی دادگاه پاکستان برای حضور در انتخابات عمومی این کشور رد صلاحیت شده بود.

نیمه دوم سال 2013 میلادی در پاکستان را می توان سال تغییرات در سطح رهبران سیاسی, نظامی و قضایی این کشور نام برد.

*** انتخاب رییس جمهور و مقامات ارشد دولتی و نظامی

پس از پایان دوره پنج ساله آصف علی زرداری رییس جمهوری سابق پاکستان در اوایل ماه سپتامبر ( مرداد ) ؛ ممنون حسین نامزد معرفی شده از سوی حزب مسلم لیگ شاخه نواز (حزب حاکم این کشور) با کسب بیشترین آرا از سوی نمایندگان مجلس ملی بعنوان دوازدهمین رییس جمهوری پاکستان انتخاب شد.

اواخر ماه نوامبر ( اوایل آذر ) 2013؛ زمانی که نیروهای امنیتی پاکستان در مناطق قبایلی این کشور در شمال غرب؛ از جمله منطقه وزیرستان شمالی به مبارزه علیه شبه نظامیان ادامه می دانند؛ ژنرال اشفاق پرویز کیانی فرمانده سابق ارتش از مقام خود بازنشسته و نواز شریف نخست وزیر پاکستان ژنرال راحیل شریف را بعنوان فرمانده جدید ارتش این کشور منصوب کرد.

در ماه دسامبر ( اواخر آذر) نیز قاضی افتخار محمد چودری رییس دیوان عالی (قوه قضاییه) پاکستان که در سال 2012 سید یوسف رضا گیلانی نخست وزیر وقت این کشور به دلیل بی اعتنایی به حکم دادگاه به منظور پیگیری پرونده های پولشویی آصف علی زرداری رییس جمهوری سابق پاکستان را برکنار کرده بود، پس از هشت سال فعالیت از مقام خود بازنشسته شد.

پس از آن تصدق حسین جیلانی قاضی ارشد دیوان عالی پاکستان؛ بعنوان رییس جدید قوه قضاییه این کشور انتخاب شد.

** بحران انرژی سایه ای سنگین بر صنعت و تجارت پاکستان

بحران شدید انرژی نیز مانند سالهای گذشته در پاکستان؛ این کشور را با مشکلات عدیده ای مواجه ساخت. در سال 2013 پاکستانی ها در مناطق شهری به ویژه در فصل تابستان با 12 ساعت ( به بالا ) قطعی برق روبرو بوده و این میزان در مناطق دور و روستایی بیشتر از 18 ساعت مشاهده شد.

قطعی زیاد برق در روز بویژه در فصل گرما باعث شد تا ضمن تعطیلی بسیاری از کارخانجات و صنایع در ایالت مختلف پاکستان , مردم با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم کنند و ضمن افزایش تعداد بیکاران در این کشور , هوای گرم باعث بروز بیماری های خاصی از جمله عفونی در این کشور شد که صدمات زیادی به مردم وارد آورد و قربانی زیادی نیز گرفت.

کمبود و قطع گاز و سی ان جی باعث توقف کاروان خودروهای عمومی در شهرها و کندی ایاب و ذهاب شهروندان در بسیاری از شهرها شد و نبود سوخت نه تنها جایگاه داران را با مشکلاتی روبرو ساخت بلکه مردم نیز از این موضوع رنج فراوان بردند.

حتی در فصل زمستان (دی ماه) دولت پاکستان برای پاسخگویی به نیاز مردم و ارائه سوخت سی ان جی برای وسایل نقلیه عمومی مجبور است تا ساعاتی ( 8 تا 10 ساعت در روز ) اقدام به قطع گاز خانگی در بسیاری شهرهای این کشور کند.

به نقل از کارشناسان امور سیاسی پاکستان؛ عدم موثر بودن عملکرد برای کاهش بحران انرژی از عمده دلایل شکست حزب مردم پاکستان (حزب پیشین حاکم این کشور) در انتخابات عمومی ماه مه محسوب می شود.

** دریافت وام از بانک جهانی

مردم پاکستان در سالی که سپری کردند با شرایط نه چندان مساعد اقتصادی و معیشتی مواجه بودند به نحوی که دولت این کشور در ماه سپتامبر ( شهریور ) مجبور شد تا برای بهبود وضعیت اقتصادی پاکستان اقدام به دریافت بیش از شش میلیارد دلار وام از صندوق بین المللی پول (IMF) کند.

روپیه، ارز رایج پاکستان نیز با کاهش ارزش زیادی در این سال مواجه شده و در ماه دسامبر ( دی ) نیز ارزش یک دلار نزدیک به 110 روپیه در بازارهای این کشور رد و بدل شد.

*** رویدادهای طبیعی

در ماه سپتامبر ( شهریور ) وقوع چندین زمین لرزه در مناطق مختلف ایالت بلوچستان در جنوب غربی پاکستان که بزرگترین آن به قدرت 7.7 مقیاس امواج درونی زمین (ریشتر) بیش از 852 نفر کشته و هزاران نفر را مصدوم و تحت تاثیر قرار داد.

*** حوادث تروریستی

در طول یکسال گذشته شهر کراچی به عنوان بزرگترین شهر اقتصادی پاکستان آبستن حوادث تروریستی متعددی بود که طی آنها هزاران نفر از شهروندان این شهر قربانی جنایت ترویست ها و گروه های غیرقانونی شدند. با این حال دولت مرکزی (فدرال) اسلام آباد از اواسط این سال عملیات ضد تروریستی در شهر کراچی انجام داده و این روند تاکنون ادامه دارد.

*** حملات تروریستی علیه شیعیان

در ماههای ژانویه و فوریه سال 2013 ( دی و بهمن گذشته ) طی دو اقدام جداگانه تروریستی بمبگذاری در مناطق شیعه نشین اعضای جامعه هزار در شهر کویته بیش از 200 تن کشته و دست کم 350 نفر مجروح شدند.

با این وجود؛ انفجارهای انتحاری، قتل های هدفمند و ترور شخصیت های شیعی در سالی که پاکستان پشت سر گذاشت، بار دیگر لزوم برخورد با سلفی هایی را که در پی ایجاد و تقویت شکاف مذهبی میان شیعیان و اهل سنت هستند، گوشزد می کند.

در ماه مارس ( اردیبهشت ) انفجار مرگبار بمب در یک محله شیعه نشین در شهر بندری کراچی مرکز ایالت سند در جنوب پاکستان منجر به جان باختن 48 نفر از مجروح شدن 70 تن دیگر شد.

در خرداد ماه؛ براثر حمله انتحاری به حسینیه (امام بارگاه) شیعیان در منطقه گلشن کالونی شهر کراچی 15 نفر از شیعیان کشته و 25 تن دیگر زخمی شدند.

در دوم تیر (23 ژوئن) 11 نفر شامل 10 گردشگر خارجی و یک راهنمای پاکستانی در منطقه دیامر در نزدیکی کوههای ˈنانگاپربتˈ در مناطق شمالی ایالت گلگیت – بلتستان مورد حمله گروهی از مهاجمان ناشناس قرار گرفته و کشته شدند.

شاخه ˈجنود حفصهˈ زیرمجموعه گروه تحریک طالبان پاکستان مسوولیت این حمله تروریستی را به عهده گرفت.

در همین ماه بمب گذاری انتحاری گروه تروریستی لشکر جهنگوی علیه حسینیه شیعیان در محله شیعه نشین علی آباد شهر کویته مرکز ایالت بلوچستان پاکستان 30 کشته و بیش از 70 مجروح برجای گذاشت.

در ماه نوامبر ( آبان ) درگیری اشرار و تیراندازی افراد ناشناس در مراسم مذهبی شیعیان (در روز عاشورا) در شهر راولپندی 11 کشته و 78 نفر زخمی برجای گذاشت. در همین ماه انفجار بمب توسط گروه تحریک طالبان در محله شیعه نشین انچولی در شهر کراچی نیز منجر به جان باختن هفت نفر و مجروح شدن 40 تن دیگر شد.

*** اقدامات تروریستی بویژه در زمان انتخابات عمومی پاکستان

تجمعات و گردهمایی های سیاسی احزاب پاکستانی قبل و بعد از برگزاری انتخابات عمومی این کشور در روز 11 ماه مه و حتی در روز برگزاری انتخابات نیز هدف حملات تروریستی از سوی شبه نظامیان و سایر گروههای افراطی قرار گرفت که بیش از ده ها نفر از جمله نامزدهای انتخاباتی و مسوولان ارشد احزاب سیاسی در این حوادث کشته شدند.

در ماه آوریل ( فروردین )؛ انفجار بمب در تجمع هواداران و فعالان سیاسی حزب ملی عوام (ANP) در منطقه اورنگی شهر کراچی 11 کشته و 45 نفر را مجروح کرد.

در همین ماه؛ انفجار انتحاری در خیابان دانشگاه شهر پشاور پاکستان جان 10 نفر از جمله دو دیپلمات کنسولگری افغانستان و یک روزنامه نگار را گرفت. در این اقدام تروریستی 60 نفر نیز مجروح شدند.

انفجار تروریستی در تجمع سیاسی حزب جمعیت علمای اسلام شاخه فضل در منطقه قبیله ای کرم در شمال غرب پاکستان نیز 23 کشته و بیش از 70 تن مجروح برجای گذاشت.

در ماه می ( اواخر اردیبهشت ) دو انفجار جداگانه در مساجد علیه شرکت کنندگان در مراسم نماز جمعه در شهر مالاکند ایالت خیبرپختونخوای پاکستان منجر به جان باختن 21 نمازگزار شده و 120 تن دیگر را مجروح کرد.

در همین ماه ولی الرحمان نفر دوم گروه تحریک طالبان پاکستان به همراه پنج نفر دیگر از شبه نظامیان در حمله موشکی هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا به روستای چشما در نزدیکی شهر میرانشاه مرکز منطقه قبیله ای وزیرستان شمالی پاکستان کشته شدند.

در ماه ژوئن ( خرداد ) ؛ حمله تروریستی شبه نظامیان لشکر جهنگوی به اتوبوس دانشجویان دختر دانشگاه سردار بهادر خان در شهر کویته مرکز ایالت بلوچستان در جنوب غربی پاکستان که اکثریت آنان به جامعه هزاره (شیعیان) تعلق داشتند و متعاقب آن تیراندازی مهاجمان ناشناس به مجتمع پزشکی بولان این شهر 24 کشته و بیش از 27 تن مجروح شدند.

بمب گذاری انتحاری در همین ماه در یک مراسم تشیع جنازه در منطقه شیرگره شهر مردان در ایالت خیبر پاکستان 35 نفر از جمله عمران مهمند نماینده مجلس ایالتی وابسته به حزب تحریک انصاف کشته و 57 تن بشدت مجروح شدند.

در دوم مرداد (24 ژوئیه) حمله شبه نظامیان ˈتحریک طالبان پاکستانˈ به زندان مرکزی ˈدیره اسماعیل خانˈ از شهرهای ایالت خیبرپختونخوا در شمال غرب این کشور منجر به کشته شدن 24 تن از جمله 12 افسر پلیس، پنج تروریست، چهار زندانی و سه غیرنظامی دیگر شد.

در پنجم مرداد دو اقدام انتحاری توسط گروه تحریک طالبان پاکستان در منطقه شیعه نشین شهر پاراچنار مرکز منطقه قبیله ای کرم در شمال غرب پاکستان 57 کشته و بیش از 200 تن مجروح برجای گذاشت.

*** حملات تروریستی علیه اقلیت های مذهبی

در سالی که گذشت اقلیت های مذهبی پاکستان نیز از عملیات های ضد انسانی طالبان درامان نماندند. برخی از کلیساهای مسیحیان و مناطق مسکونی آنان در شمال غرب و ایالت پنجاب توسط اشرار به آتش کشیده شده و در تلخ ترین این حوادث؛ دو حمله انتحاری روز اول مهر (23 سپتامبر) در آیین مذهبی مسیحیان در کلیسای قدیمی منطقه قصه خوانی شهر پیشاور 83 نفر کشته و 145 تن نیز مجروح شدند.

به نظر می رسد حملات تروریستی اخیر علیه فرق مذهبی و اقلیت ها از این رو مهم است که نشانگر دست های پشت پرده برای برهم زدن آرامش در پاکستان می باشد. از سوی دیگر شبه قاره هند به ویژه به دلیل اختلافات موجود میان پاکستان و هند همواره شاهد تنش و درگیری بوده است.

آساق ** 1095**1392