چرا تنش زدایی با عربستان سعودی ایده خوبی نیست؟

دیاکو حسینی   

تلاش برای خروج ایران از انزوای بین المللی و اصلاح روابط با همسایگان یکی از مهمترین موضوعاتی است که در دستور کار وزارت امور خارجه قرار دارد. در راه این تلاش ها، محمد جواد ظریف چندی پیش دیدارهای ارزشمندی با مقامات رسمی کویت، قطر و امارات ترتیب داد که با نتایج قابل قبولی نیز همراه بود. اما آیا باید این دیدارها در ریاض و با مقامات سعودی هم ادامه بیابد؟ به اعتقاد من دلایل قوی برای بد بدبینی نسبت به بهبود روابط ایران و عربستان با کمک سفرهای دیپلماتیک، دلجویی ها و اعتمادسازی های مرسوم وجود دارد. کسانی که از سفر آقای ظریف به عربستان و تنش زدایی دو کشور حمایت می کنند، استدلال های ضعیف و غیرقانع کننده ای را به میان می کشند. به اعتقاد آنها بهبود روابط ایران و عربستان به ترمیم مناسبات ایران و غرب یاری خواهد رساند. آنها می گویند، ادامه ناخشنودی ها و سوظن ها میان ایران و عربستان، آسیب پذیری ما در لبنان، عراق و سوریه را افزایش خواهد داد و در نهایت استدلال می کنند که با توجه به جایگاه کانونی عربستان سعودی در جهان اسلام، ایران نمی تواند بدون روابط خوب با عربستان، نقش آفرینی ویژه خود را در دنیای اسلام پیگیری کند. هر سه این استدلال های نادرست، سیاست خارجی را به مسیر اشتباهی هدایت می کنند. در بخش اول این نوشتار تلاش خواهم کرد نادرستی استدلال های موافقان تنش زدایی با عربستان را نشان دهم و در بخش های بعدی به این پرسش پاسخ خواهم داد که چه استراتژی جذاب تر و کارآمدتری را می توانیم برای مواجهه با عربستان سعودی انتخاب کنیم.

  مفروضات غلط طرفداران تنش زدایی

طرفداران تنش زدایی با عربستان فرض می گیرند که مداخله های غرب در خلیج فارس و آسیای غربی به دلیل تهدیدی است که ایران انقلابی متوجه همسایگانش می سازد.اجازه بدهید پاسخ به ادعاهای مطرح شده و بحث درباره آینده روابط ایران و عربستان را از مطالعه این فرضیه آغاز کنیم. این فرضیه، همان ادعایی است که سالها واشنگتن و متحدانش تکرار کرده اند. می دانیم که این ادعا قبل از انقلاب ایران، در برابر اتحاد جماهیر شوروی نیز بکار می رفت. ایران نیز مانند اتحاد شوروی در معرض اتهام صدور ایدئولوژی انقلابی، دخالت در امور داخلی سایرین و تهدید همسایگان ضعیف تر قرار دارد. از آنجایی که هیچ تناسب و شباهتی میان ایدئولوژی ایران شیعی و روسیه کمونیستی وجود ندارد بنابراین چه چیزی باعث شده که واشنگتن استراتژی یکسانی در برابر اتحاد شوروی و ایران اتخاذ کند؟ پاسخ بطور ساده در راهنمای برنامه ریزی دفاعی آمریکا (1999-1994( نهفته است. درون مایه این استراتژی جدید در نخستین سال های پایان جنگ سرد از سوی پرزیدنت بوش در موسسه آسپن طرح ریزی شد و بعدها بطور اصولی پایه استراتژی دفاعی آمریکا قرار گرفت:

«اولین هدف ما جلوگیری از ظهور دوباره قدرت های رقیب چه در سرزمین های اتحاد جماهیر شوروی سابق و چه در مکان های دیگر است؛ قدرت های رقیبی که بتوانند تهدیدی مشابه تهدید اتحاد جماهیر شوروی را علیه ما تحمیل کنند. این ملاحظه مهم که متضمن استراتژی دفاعی ماست، مستلزم تلاش ما برای جلوگیری از برتری یافتن قدرت های دشمن بر مناطقی است که منابع آن برای تبدیل شدن به قدرت جهانی کفایت می کند. این مناطق شامل اروپای غربی، آسیای شرقی، سرزمین های اتحاد جماهیر شوروی سابق و جنوب غرب آسیاست».

[keyword]- Ottaway, Marina,(2009) Iran, the United States, and the Gulf : [keyword]http://www.carnegieendowment.org/files/iran_us_gulf1.pdf

-O'Hanlon, Michael,(2012) "Deterrence",in Gulf Kaleidoscope: Reflections on the Iranian Challenge: [keyword]http://csis.org/files/publication/120518_%20Alterman_GulfKaleidoscope_Web.pdf

-Zaman, Mohammad Qasim, (2002), The Ulama in Contemporary Islam: Custodian of Change ,Princeton University Press.

[keyword]- Manpower Research Bulletin 2013, Saudi Central Department Of Statistics & Information [keyword]http://www.cdsi.gov.sa/english/index.php?option=com_docman&task=cat_view&gid=86&Itemid=113

-  International Telecommunication Union's portal for key ICT data and statistics, available in: [keyword]http://www.itu.int/net4/itu-d/icteye/

[keyword]-  برای مطالعه بیشتر درباره فعالان حقوق بشر در عربستان نگاه کنید به : [10]

Human Rights Watch Report, Saudi Arabia: Activists Challenging Status Quo http://www.hrw.org/sites/default/files/reports/saudi1213webwcover_0.pdf

4949